W liturgii Kościoła Katolickiego to dzień ciszy żałobnej symbolizującej przebywanie Jezusa Chrystusa w grobie. Podczas nabożeństwa Wigilii Paschalnej następuje poświęcenie ognia i wody. To także dzień święcenia pokarmów, które będą spożywane podczas świątecznego śniadania wielkanocnego.Zobacz zdjęcia ze święcenia pokarmów w elbląskich kościołach.
Tradycja od wieków
Uroczyste błogosławieństwo pokarmów świątecznych, dokonywane przez kapłana lub diakona znane było w Europie już w VIII wieku. Początkowo święcono jedynie baranka ofiarnego oraz mięso. Później wraz z barankiem zaczęto błogosławić także inne pokarmy świąteczne, których spożywanie w wielkim poście było ograniczone lub zakazane.
W Polsce obrzęd święcenia pokarmów wielkanocnych został przyjęty z Zachodu i był już praktykowany w początkach XIV w., o czym świadczą błogosławieństwa pokarmów wielkanocnych znalezione w mszale gnieźnieńskim z 1300 roku. W koszyku z polską święconką podstawowe znaczenie miał zawsze chleb, ciasta wielkanocne, sery, masło i jaja, mięso oraz sól i chrzan. Od XVII w. zgodnie z zaleceniem Stolicy Apostolskiej pierwsze miejsce w święconym zajmowała figurka baranka z ciasta, masła, cukru lub innych surowców - jako symbol Chrystusa zmartwychwstałego, ustawiana także współcześnie na łączce z wschodzącego zboża lub rzeżuchy.
Święcone polskie obfitowało zawsze w różnego rodzaju wypieki: słodkie kołacze, placki z serem, słodkie bułki drożdżowe zwane paskami oraz mazurki i baby wielkanocne, które są specjalnością kuchni polskiej. Niegdyś mówiono, że święcone jest śniadaniem lub obiadem „bez dymu”, ponieważ składało się głównie z dań podawanych na zimno. Nieliczne potrawy na gorąco, takie jak żurek na kiełbasie, przyrządzano wcześniej, a w Niedzielę Wielkanocną tylko je odgrzewano. Uważano bowiem, że w wielkie święto Zmartwychwstania Pańskiego nie godzi się gotować i wykonywać większych prac domowych.
7 składników święconki
Według zwyczajów naszych przodków chleb, jajka, wędlina, ser żółty, chrzan, ciasto i sól to siedem podstawowych produktów, które powinny znaleźć się w świątecznym koszyczku. Symbolizują one pierwociny płodów ziemi i pokarmów, za które chrześcijanie dziękują Stwórcy. Jest ich siedem, ponieważ w Biblii liczba siedem (hebrajskie słowo chéba oznacza jednocześnie „siedem” i „przymierze”) jest liczbą doskonałą. Tradycyjnie też do święconego wkładamy takie pokarmy, których nie powinno nam zabraknąć przez cały rok. Dlatego współcześnie poza 7 tradycyjnymi produktami, do koszyków wędrują ulubione w danej rodzinie smakołyki, takie jak: mandarynki, czekolada, jabłka czy ciasteczka. Niektórzy wkładają też do święconego tradycyjną białą kiełbasę, którą po upieczeniu lub ugotowaniu spożywa się podczas niedzielnego śniadania. Dodatkowo koszyczki zdobi się gałązką zimozielonego bukszpanu lub barwinkiem, co ma przypominać o zmartwychwstaniu. Zamiast baranka z cukru coraz częściej do koszyczków elblążan wędruje też baranek z czekolady lub z wędliny, co przysparza świątecznej radości zwłaszcza dzieciom.
Symbolika pokarmów w koszyczku
Chleb – symbol ciała Chrystusa. Dawniej, gdy gospodynie wypiekały chleby na Wielkanoc w domach, wkładano do koszyka po kromce z każdego rodzaju, aby Bóg obdarzył domostwo pomyślnością i dobrobytem.
Jajko – symbol odradzającego się życia, pomyślności i błogosławieństwa.
Wędlina – symbol dostatku. Wierzono, że poświęcona przynosi zdrowie i płodność. Typową polską kiełbaską wkładaną do święconego była kiełbasa biała, którą spożywano z poświęconym chrzanem.
Ser – symbolizuje rozwój stada zwierząt gospodarskich, ponieważ wyrabiany jest z mleka krów, kóz i owiec.
Ciasto – symbol doskonałości i wszelkich umiejętności. Do dużo większych niż współcześnie koszyków wkładano najczęściej całą własnoręcznie wykonaną wielkanocną babę lub kawałki różnych gatunków mazurków.
Chrzan – symbol siły i ochrony przed chorobami.
Sól – symbol prawdy i oczyszczenia.
Tajemnice Wielkiej Soboty
Przez cały dzień trwa adoracja Chrystusa w grobie. Zgodnie ze starym polskim zwyczajem wszystkie przedświąteczne prace i przygotowania powinny zakończyć się najpóźniej dzisiaj w południe, ponieważ popołudnie i wieczór wielkosobotni są już wstępem do obchodów świątecznych Wielkanocy. W ciągu dnia święcone są pokarmy, które spożywane są w czasie niedzielnego świątecznego śniadania. W kościołach odbywa się wieczorem nabożeństwo Wigilii Paschalnej, połączone z uroczystym poświęceniem ognia, wniesieniem paschału, poświęceniem wody chrzcielnej i odnowieniem obietnic chrzcielnych. Liturgia ta w swej symbolice nawiązuje do nocy Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i rozpoczyna się od obrzędu poświęcenia ognia i wody. Dlatego wyjątkowo tej nocy dokonuje się także często chrztu katechumenów (małych dzieci i osób dorosłych). Po liturgii w wielu kościołach następuje całonocne czuwanie przy grobie, które trwa do porannej rezurekcji.
Uroczyste błogosławieństwo pokarmów świątecznych, dokonywane przez kapłana lub diakona znane było w Europie już w VIII wieku. Początkowo święcono jedynie baranka ofiarnego oraz mięso. Później wraz z barankiem zaczęto błogosławić także inne pokarmy świąteczne, których spożywanie w wielkim poście było ograniczone lub zakazane.
W Polsce obrzęd święcenia pokarmów wielkanocnych został przyjęty z Zachodu i był już praktykowany w początkach XIV w., o czym świadczą błogosławieństwa pokarmów wielkanocnych znalezione w mszale gnieźnieńskim z 1300 roku. W koszyku z polską święconką podstawowe znaczenie miał zawsze chleb, ciasta wielkanocne, sery, masło i jaja, mięso oraz sól i chrzan. Od XVII w. zgodnie z zaleceniem Stolicy Apostolskiej pierwsze miejsce w święconym zajmowała figurka baranka z ciasta, masła, cukru lub innych surowców - jako symbol Chrystusa zmartwychwstałego, ustawiana także współcześnie na łączce z wschodzącego zboża lub rzeżuchy.
Święcone polskie obfitowało zawsze w różnego rodzaju wypieki: słodkie kołacze, placki z serem, słodkie bułki drożdżowe zwane paskami oraz mazurki i baby wielkanocne, które są specjalnością kuchni polskiej. Niegdyś mówiono, że święcone jest śniadaniem lub obiadem „bez dymu”, ponieważ składało się głównie z dań podawanych na zimno. Nieliczne potrawy na gorąco, takie jak żurek na kiełbasie, przyrządzano wcześniej, a w Niedzielę Wielkanocną tylko je odgrzewano. Uważano bowiem, że w wielkie święto Zmartwychwstania Pańskiego nie godzi się gotować i wykonywać większych prac domowych.
7 składników święconki
Według zwyczajów naszych przodków chleb, jajka, wędlina, ser żółty, chrzan, ciasto i sól to siedem podstawowych produktów, które powinny znaleźć się w świątecznym koszyczku. Symbolizują one pierwociny płodów ziemi i pokarmów, za które chrześcijanie dziękują Stwórcy. Jest ich siedem, ponieważ w Biblii liczba siedem (hebrajskie słowo chéba oznacza jednocześnie „siedem” i „przymierze”) jest liczbą doskonałą. Tradycyjnie też do święconego wkładamy takie pokarmy, których nie powinno nam zabraknąć przez cały rok. Dlatego współcześnie poza 7 tradycyjnymi produktami, do koszyków wędrują ulubione w danej rodzinie smakołyki, takie jak: mandarynki, czekolada, jabłka czy ciasteczka. Niektórzy wkładają też do święconego tradycyjną białą kiełbasę, którą po upieczeniu lub ugotowaniu spożywa się podczas niedzielnego śniadania. Dodatkowo koszyczki zdobi się gałązką zimozielonego bukszpanu lub barwinkiem, co ma przypominać o zmartwychwstaniu. Zamiast baranka z cukru coraz częściej do koszyczków elblążan wędruje też baranek z czekolady lub z wędliny, co przysparza świątecznej radości zwłaszcza dzieciom.
Symbolika pokarmów w koszyczku
Chleb – symbol ciała Chrystusa. Dawniej, gdy gospodynie wypiekały chleby na Wielkanoc w domach, wkładano do koszyka po kromce z każdego rodzaju, aby Bóg obdarzył domostwo pomyślnością i dobrobytem.
Jajko – symbol odradzającego się życia, pomyślności i błogosławieństwa.
Wędlina – symbol dostatku. Wierzono, że poświęcona przynosi zdrowie i płodność. Typową polską kiełbaską wkładaną do święconego była kiełbasa biała, którą spożywano z poświęconym chrzanem.
Ser – symbolizuje rozwój stada zwierząt gospodarskich, ponieważ wyrabiany jest z mleka krów, kóz i owiec.
Ciasto – symbol doskonałości i wszelkich umiejętności. Do dużo większych niż współcześnie koszyków wkładano najczęściej całą własnoręcznie wykonaną wielkanocną babę lub kawałki różnych gatunków mazurków.
Chrzan – symbol siły i ochrony przed chorobami.
Sól – symbol prawdy i oczyszczenia.
Tajemnice Wielkiej Soboty
Przez cały dzień trwa adoracja Chrystusa w grobie. Zgodnie ze starym polskim zwyczajem wszystkie przedświąteczne prace i przygotowania powinny zakończyć się najpóźniej dzisiaj w południe, ponieważ popołudnie i wieczór wielkosobotni są już wstępem do obchodów świątecznych Wielkanocy. W ciągu dnia święcone są pokarmy, które spożywane są w czasie niedzielnego świątecznego śniadania. W kościołach odbywa się wieczorem nabożeństwo Wigilii Paschalnej, połączone z uroczystym poświęceniem ognia, wniesieniem paschału, poświęceniem wody chrzcielnej i odnowieniem obietnic chrzcielnych. Liturgia ta w swej symbolice nawiązuje do nocy Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i rozpoczyna się od obrzędu poświęcenia ognia i wody. Dlatego wyjątkowo tej nocy dokonuje się także często chrztu katechumenów (małych dzieci i osób dorosłych). Po liturgii w wielu kościołach następuje całonocne czuwanie przy grobie, które trwa do porannej rezurekcji.
mk
