W dzisiejszym odcinku naszego cyklu odwiedzamy miejscowości z gminy Orneta i Wilczęta. O ciekawostkach związanych z wsiami Bogatyńskie i Bronki opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Bogatyńskie
To wieś położona w gminie Orneta, na Równinie Orneckiej, nad rzeką Pasłęką. Po raz pierwszy wymieniono ją w źródłach pisanych w 1282 r., była wówczas własnością szlachecką, przynależną do rodu Tunge, z którego niego pochodził biskup warmiński Nikolaus (Mikołaj) von Tüngen (?-1489).
W XV w. wieś zamieszkiwała rodzina Bogatyńskich (stąd nazwa wsi), występowali oni wtedy przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu. W następnym okresie istniał tu majątek szlachecki i wieś. Jego właściciele często się zmieniali, w XVIII w. był to jeden z największych majątków na Warmii, później znacznie się zmniejszył.
Około 1772 r. ówczesny właściciel dóbr Stanisław Rutkowski pobudował we wsi pałac na fundamentach poprzednio tu stojącego dworu, w tym też czasie otrzymał on godność szlachecką i herb Pobóg. Pałac był kilkukrotnie przebudowywany. W latach 20. XX w. stał się własnością rodu von Kanitz.
Pierwszy kościół został wzniesiony w Bogatyńskich w 1595 r. przez ówczesnego właściciela wsi Otto Jordana. Uszkodzony w czasie wojen napoleońskich został zastąpiony nową budowlą wzniesioną w 1830 r. Obecnie jest to kościół pw. Trójcy Świętej i św. Michała Archanioła. Obok świątyni wznosi się grobowa kaplica Blell-Tungen z 1895 r.
Po 1945 r. we wsi działało PGR, a pałac zamieszkiwali jego pracownicy, obecnie jest własnością prywatną, ale nadal ulega degradacji.
Do zabytków oprócz wymienionego dawnego pałacu wraz z otoczeniem folwarcznym i kościoła zaliczamy krzyż przydrożny z okresu XV–XVII w., dąb - pomnik przyrody, obok niego znajdują się groby żołnierzy niemieckich z okresu II wojny światowej.
Przed 1945 r. wieś nazywała się Tüngen, następnie Bogatyń, po czym zastąpiono ją obecnym mianem. Wszystkie nazwy nawiązują do nazwisk poszczególnych właścicieli.
Bronki
To wieś położona w gminie Wilczęta. Po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawiła się w 1348 r., zasadźcą był wtedy Caluko Brunchen.
W czasie wojen polsko-krzyżackich należała do Petera zu Dohny, wówczas wieś uległa zniszczeniom i wyludniła się. Ponownie zasiedlono ją staraniem rodu zu Dohna w 1578 r.
Pierwsza szkoła jako jednoklasowa powstała w 1740 r., została przebudowana w 1880 r., a 1930 r. powiększono ją o jedną klasę. Swą działalność zakończyła w 1939 r. kiedy to jedynego nauczyciela powołano do niemieckiego wojska.
Do 1945 r. we wsi była gospoda prowadzona przez Elisabeth Neuber, działała straż pożarna.
W czasie działań wojennych w 1945 r. wiele obiektów wsi uległo zniszczeniom. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się pod koniec 1945 r. Przez pewien czas urzędowało tu nadleśnictwo, przeniesione następnie do Słobit.
Do zabytków we wsi zalicza się dawny budynek szkoły, obecnie będący prywatną własnością.
Do 1945 r. wieś nosiła nazwę Breunken, ale po raz pierwszy określana była jako Breunicken. Obecne miano przybrała po 1945 r.