W dzisiejszym odcinku naszego cyklu odwiedzamy Fiszewo, niewielką wieś w gminie Gronowo Elbląskie. Z jej historią związane są tragiczne losy powstańców listopadowych. O tej i innych ciekawostkach opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego oddziału PTTK.
Krzyżacki prokurator pełnił funkcję sądowniczą, administracyjną i dowódczą wojskową. Prokuratorzy podlegali zazwyczaj komturom. Z kolei funkcja wójta była dziedziczna, takie osoby zarządzały osadą czy miastem lokowanym na prawie niemieckim. Zobowiązane były do służby wojskowej, za co otrzymywały liczne przywileje. Znamy nazwiska niektórych wójtów Fiszewa: Henryka von Kittlitza (1329), Konrada (1321), Jana von Masemonstera (1379).
Kościoły i cmentarze
W Fiszewie do lat 50. XX w. istniały dwa kościoły. Najstarszy powstał pod koniec XIV w., drugi - protestancki - w czasach reformacji. Starszy pozostał jako katolicki dzięki interwencji królów polskich, którzy obejmowali go swoim patronatem. W połowie XVIII w. zniszczeniu w wyniku powodzi uległo jego prezbiterium, odbudowane pod koniec XIX w. W 1915 roku dobudowano wieżę z drewnianą kopuła dzwonniczą.
W 1948 roku kościół strawił pożar. Co było przyczyną? Istnieją dwie wersje. Jedna mówi o celowym podpaleniu kościoła, druga zaś o zaprószeniu ognia przez jedną z parafianek przy okazji porządkowania otoczenia kościoła. Straż pożarna nie chciała od razu przyjechać na miejsce, myśląc że to żart primaaprilisowy (ogień wybuchł w nocy z 31 marca na 1 kwietnia), świątynia spłonęła doszczętnie. Obecnie o istnieniu kościoła przypominają ruiny i pozostałości po dawnym cmentarzu. Do dzisiaj zachowała się jedynie plebania, która pełni obecnie rolę kaplicy. Wkrótce po pożarze rozebrano też kościół protestancki.
W Fiszewie istnieje jeszcze cmentarz ewangelicki i mennonicki, na nim zachowały się nieliczne nagrobki oraz metalowa dzwonnica z przełomu XVIII/XIX w. Niemal naprzeciwko tego cmentarza znajduje się dawny dworek z XVIII w.
Do końca lat 70. w Fiszewie istniała szkoła podstawowa, później jej budynek przejęła dyrekcja ówczesnego PGR na cele biurowe.
W czasach pruskich we wsi istniała też poczta. Do 1852 roku placówka używała stempla z numerem 412.
Powstańcy listopadowi
Z Fiszewem wiążą się także tragiczne losy powstańców listopadowych. Polacy internowani na terenie ówczesnych Prus byli w znacznej większości przyjęci serdecznie przez mieszkańców wsi, ale nie przez władze pruskie, które zaczęły obawiać się wspomnień przedrozbiorowych, były też bardziej skłonne do zmuszenia internowanych do powrotu pod panowanie cara niż do dalszej emigracji.
22 stycznia 1832 r. doszło do użycia broni palnej przez pruskich żołnierzy. Ośmiu uczestników powstania zginęło, a jedenastu zostało rannych. Wspomina o tym Adam Mickiewicz w „Księgach Pielgrzymstwa Narodu Polskiego”.
Po powrocie Fiszewa do Polski pamięć powstańców uczczono w 1972 r., kiedy to odbył się pierwszy Ogólnopolski Złaz Śladami Żołnierzy Powstania Listopadowego. Wmurowano wówczas akt elekcyjny pod budowę pomnika. Tablicę pamiątkową odsłonięto w 1975 r. Złazy odbywają się co roku w lutym. Tegoroczny był 44.