Historia okolic Elbląga: Kisielice (odc. 146)

Kisielice leżą nad rzeką Gardęgą (zwaną także jako Gardeja, Gardzięga, Jardęga, czy Gardenga), obecnie znajdują się w powiecie iławskim, w województwie warmińsko-mazurskim. W latach 1975-98 należały do województwa elbląskiego.
       Miasto założyły w połowie XIII wieku niemiecki ród Stangów, któremu za zasługi dla biskupstwa nadano 650 łanów ziemi wraz z prawem założenia miasta. Wcześniej w tym rejonie znajdowały się pruskie siedliska Kieszlycz (stąd obecnie Kisielice), Lynse (Limża), Gohryn (Goryń), bona Scharnt (Łodygowo) oraz Plautes (Pławty Wielkie).
       Miasto zbudowano w latach 1315-1320. W 1331 r. Johan i Ludwig Stange odebrali dokument nadający Kisielicom prawa miejskie. Kisielice miało rynek z ratuszem, do końca XVII wieku było otoczone murami z trzema bramami: Wodną, Biskupią i Prabucką. Było miastem handlowym, choć nie brakowało problemów z dojazdem do niego z powodu braku dobrych dróg. Dopiero w 1692 r. powstał dobrej jakości trakt łączący Kisielice z Kwidzynem, Suszem i Iławą.
       Kościół w Kisielicach pobudowano już w 1331 r. Posiadał drewnianą dzwonnicę, która spłonęła w 1653 r., a nową wzniesiono w 1857 r. Obecnie jest to kościół katolicki pw. Matki Bożej Królowej Świata. Świątynia doznała poważnych uszkodzeń w czasie zdobywania miasta przez Armię Czerwoną 23 styczna 1945 r. Do odbudowy świątyni przystąpiono w 1958 r.
       W 1743 r. miejscowość stała się miastem garnizonowym, zaczął tu stacjonować I Regiment Kirasjerów i IX Regiment Dragonów.
       W 1899 r. Kisielice uzyskały połączenie kolejowe z Prabutami i Kwidzynem. Pozytywnie wpłynęło to na rozwój miasta - powstał browar, mała fabryka mydła, prawie 100 małych zakładów rzemieślniczych i siedem wiatraków, nieco później też dwa młyny, cegielnia, tartak, mleczarnia, fabryczka maszyn rolniczych. W 1926 r. miasto uzyskało połączenie autobusowe z Suszem.
       Po 1945 r. z Kisielic wywieziono cegłę ze zniszczonych budynków do Warszawy na jej odbudowę. Rok później Kisielice utraciły prawa miejskie. Przywrócono je dopiero w 1986 r.
      
       Plebiscyt
       Kisielice objęte były też plebiscytem w 1920 r. Przed jego przeprowadzeniem na terenie miasta odbywały się akcje propagandowe zachęcające do głosowania za Polską. Została założona biblioteczka Towarzystwa Czytelni Ludowych, przeprowadzano odczyty, a także kursy języka polskiego. Aktywnym działaczem był członek Rady Ludowej ks. proboszcz Jan Mazella (1883-1939). 11 lipca 1920 r. wywiesił w Kisielicach polską flagę, za co został pobity i zmuszony pod groźbą użycia broni do jej spalenia. Po plebiscycie musiał opuścić Kisielice i udał się na tereny Polski. Inni działacze polonijni na terenie miasta po Plebiscycie też doznawali szykan.

      
       Szkolnictwo
       W kronikach z początku XX wieku odnotowuje się istnienie dwóch szkół podstawowych oraz gospodarstwa wiejskiego, a w 1925 r. powstanie w Kisielicach szkoły średniej. Obecnie w mieście istnieją: Zespół Szkół, Zespół Szkół Rolniczych im. Heleny i Stanisława Sierakowskich, Szkoła Specjalna Przysposabiająca Do Pracy W Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym, Branżowa Szkoła I stopnia (ponadgimnazjalna).
      
       Nazwy
       Przed 1945 r. Kisielice nosiły nazwę Freystadt in Westpreußen. Na obecną zmieniono ją w 1946 r. Nawiązuje ona do staropruskiej nazwy „Kysselecz alias Dreystath civitas”, widniejącej na mapie Sędziwoja z Czechła z XV w. Poprzednio występowały też takie określenia jak Freystadt, Vrienstadt.