Po raz ostatni w naszym cyklu „Historia okolic Elbląga” odwiedzamy Frombork. Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK, opowiada między innymi o nieczynnym już dworcu kolejowym, mniej znanych zabytkowych kościołach i Operacji 1001 Frombork.
Budynek obecnego dworca kolejowego we Fromborku świeci pustkami. Poprzedni został rozebrany przy okazji Operacji 1001 Frombork (o niej niżej), wyglądem przypominał dworcowy budynek z Tolkmicka, istniejący do dzisiaj.
Za przejazdem kolejowym znajduje się port morski (ustanowiony w 1953 r.) i Morskie Przejście Graniczne. Port służy zarówno żeglarzom jak i rybakom.
Dawne kościoły
Innym zabytkiem zasługującym na odwiedzenie, a przez wiele wycieczek pomijanym, jest Szpital św. Ducha przy ul. Starej 6. Istnieje od XV w. wraz z kaplicą św. Anny i obecnie prezentuje zabytki dawnej sztuki medycznej. Tu znajdują się też (w kaplicy św. Anny): malowidło Sąd Ostateczny, dwa piece łaziebne, epitafia z XVII w i ambona z XVIII wieku. W okresie wiosenno-jesiennym możemy zwiedzić przyszpitalny ogród – herbarium (przedstawia zioła lecznicze). Obiekt powstał z inicjatywy bp Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika. Początkowo nadzorowali go zakonnicy antonianie, ale po kilku latach opuścili Frombork. Obiekt adoptowano w1992 r. na potrzeby wspomnianego muzeum.
Innym cennym zabytkiem jest dawny kościół św. Mikołaja, powstały w obecnym zarysie pod koniec XIV w., kilkakrotnie niszczony przez wojny i pożary, ostatni raz w 1945 r., kiedy to ocalały tylko mury obwiednie. Po odbudowie na początku lat 70. umieszczono w nim kotłownię miejską, która istniała tu do 2002 r.
Kościół stał na terenie cmentarza, a w jego południowo-zachodniej części znajduje się kwadratowa wieża dzwonnicza. Przy budowli znajduje się też pomnik św. Jana Nepomucena, dzieło Krzysztofa Perwangera (po 1700-1785), który ok. 1735 r. przybył do Tolkmicka. Był piwowarem, a następnie został też rzeźbiarzem, życie zakończył w Reszlu.
Operacja 1001
Frombork był zawsze raczej biednym miasteczkiem. Znacznie zniszczone miasto w 1945 r. odzyskało blask w związku ze zbliżającą się 500. rocznicą narodzin Mikołaja Kopernika. Ogłoszono wtedy harcerską akcję „Operacja 1001-Frombork”, która trwała w latach 1966-1973. W trakcie akcji odbudowano budynki, położono ulice i chodniki, sadzono drzewka i urządzano skwery.
Akcję finansowano ze sprzedaży specjalnych cegiełek. Wzięło w niej udział ponad 30 tys. harcerzy. Dla znacznej większości z nich były to zarazem praktyki zawodowe, byli uczniami szkół zawodowych i przyzakładowych. Po latach prawie 2400 z nich uhonorowano tytułem Honorowego Obywatela Fromborka.