W dzisiejszym odcinku „Historii okolic Elbląga” kontynuujemy wędrówkę po Braniewie. Tym razem Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK, przybliża ciekawostki związane z historią lokalnego przemysłu oraz wojska.
Piwo, soki, piwo
Jednym z najbardziej znanych zakładów w Braniewie jest browar. Powstał w połowie XIX w., został założony przez Jacoba von Roya i działał do 1945 r. kiedy to uległ zniszczeniu wskutek działań wojennych. Po odbudowaniu w latach 60. XX w. wszedł w skład Elbląskich Zakładów Piwowarskich, a od lat 90. XX w. był jednym z zakładów Elbrewery Co. Ltd., to tu produkowano słynne piwo EB. Po przejęciu browaru elbląskiego przez spółkę Żywiec braniewski zakład został zlikwidowany. W jego miejsce najpierw działała firma produkująca soki, w 2006 roku na krótko zaistniał lokalny browar wytwarzający piwo Barkas. Po kilku kolejnych latach przerwy zakład kupił browar Namysłów, który rozpoczął tutaj produkcję piwa Braniewo.
Przez wiele stuleci w Braniewie działał przemysł garbarski, pierwszy cech z tej branży zanotowano w latach 60. XIV w. Po 1945 r. zniszczone i ograbione zakłady odbudowano i uruchomiono ponownie produkcję. Przetrwały do końca XX wieku, upadając z przyczyn ekonomicznych.
W mieście działa elektrownia wodna, powstała w latach 30. XX w., z dwiema turbinami Francisa. Część naziemna elektrowni uszkodzona w czasie działań wojennych została odbudowana. Istnieje przypuszczenie że turbiny zostały wyprodukowane w elbląskiej firmie Schichau Werke.
Na pamiątkę bitwy
Kolej do Braniewa zawitała w 1852 r. (w tym samym czasie jak do Elbląga), w 1884 roku miasto zyskało połączenie z Pieniężnem, a w 1899 r. powstała Kolej Nadzalewowa. Miała ona w Braniewie osobny dworzec - Braniewo Brama (Braunsberg Obertor), był podobny do dworców we Fromborku i Tolkmicku, niestety nie przetrwał do dzisiejszych czasów. Więcej szczęścia miał budynek dworca głównego, powstały w 1852 r., który nadal funkcjonuje.
Przez miasto wielokrotnie przechodziły wojska różnych armii, okupowały je grabiły i niszczyły czy też nakładały na miasto kontrybucje. Po pierwszym rozbiorze Polski w mieście stacjonowały wojska pruskie, w 1773 r. przejęły tereny należące do zamku biskupiego i do 1830 r. urządziły tam poligon. 24 lutego 1807 r. koło Braniewa doszło do starcia wojsk pruskich z francuskimi oddziałami – 6. szwadronem 5. pułku huzarów francuskich. Na pamiątkę tego wydarzenia szwadron zyskał nazwę Braunsberg (Braniewo) i nosi ją do dzisiaj.
W 1935 r. w mieście zbudowano nowe koszary, stare z końca XIX w. przeznaczono na szkołę przywódców pracy. Po 1945 r, stacjonowały tu oddziały wojska polskiego, a po 1989 r. i rozformowaniu wielu z nich przemianowano je na inne cele.
Działania wojenne w 1945 r. spowodowały ogromne zniszczenia Braniewa. Wojska radzieckie przekazały zdobyte miasto polskim władzom w lipcu 1945 r., opuściły te tereny pół roku później. Walki w tym rejonie Armia Czerwona okupiła dużymi stratami: na cmentarzu wojskowym w Braniewie pochowano prawie 31 tysięcy radzieckich żołnierzy.
Ciekawe zabytki
Mimo zniszczeń wojennych do dzisiaj w Braniewie przetrwało kilka ciekawych zabytków, wśród których z pewnością wyróżnia się kościół św. Katarzyny, budowany w XIV-XV w., zniszczony w czasie wojny i odbudowany, będący miejscem kultu błogosławionej Reginy Protman z XVI w. założycielki Zgromadzenia Sióstr Świętej Katarzyny.
Kolejnym zabytkiem jest kościół św. Trójcy z XV w., odbudowany po zniszczeniach wojennych. Obecnie jest to cerkiew, która kilka miesięcy temu ze względu na zły stan techniczny została zamknięta przez nadzór budowlany. Trwa zbiórka pieniędzy na jej remont.
W ubiegłym roku w dawnym Liceum Hosianum staraniem Towarzystwa Miłośników Braniewa uruchomiono Muzeum Ziemi Braniewskiej. Osoby, które chcą je odwiedzić, muszą wcześniej się umówić na spotkanie, bo muzeum jest prowadzone społecznie i nie ma stałych godzin otwarcia.