Kontynuujemy naszą wędrówkę po gminie Prabuty, która w latach 1975-98 należała do województwa elbląskiego. O ciekawostkach związanych z takimi miejscowościami jak Nowotki, Pachutki czy Grazymowo opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Nowotki
Nazwę Nowotki nosi również wieś w gminie Elbląg. Miejscowość z gminy Prabuty jest za to nazywana także Halinowem i określana jako „kolonia” Prabut. Kiedyś była majątkiem ziemskim, w którym znajdował się dwór, a obok niego park, rosnący w kierunku jeziora Sowica. Samo jezioro jest pochodzenia polodowcowego, zajmującego prawie 78 ha i jest stosunkowo płytkie - ma do 4 m głębokości. Na jeziorze, które jest rajem dla wędkarzy, znajduje się mała wyspa.
Dwór nie przetrwał do naszych czasów, a park jest zdewastowany. Do zabytkowej zabudowy zaliczamy stodołę z początków XX w. oraz budynek zabudowy gospodarczej z końca XIX w., również poważnie zdewastowany. Istnieją też dwa budynki mieszkalne dawnych pracowników folwarcznych.
Obecne miano miejscowość uzyskała w 1949 r., do tego czasu nazywano ją Neuhausen.
Pachutki
Jest to osada sąsiadująca z kompleksem leśnym. Po raz pierwszy o miejscowości wspomina się w 1294 r., określając ją jako Tulin (Tulinx), wówczas były to dobra rycerskie. W połowie lat 70. XIV w. stała się wsią.
W 1561 r. książę Albrecht Hohenzollern (o którym pisałem już w poprzednich odcinkach cyklu) przeprowadził akcje osiedleńczą w miejscowości i nadał jej akt lokacyjny. Nazwano ją Pachutki - od nazwiska ówczesnego wójta mającego polskie pochodzenie.
W późniejszym okresie urzędowo zaczęto używać nazwy Töninesdorf. Obecną nazwę uzyskała osada w 1949 r., poprzednio w użyciu było miano Pachutken. Inne określenia miejscowości to: Tolnix, Tulin, Pachuttken, Tönigesdorf, Domäne Tönigesdorf.
Grazymowo
Jest to wieś nazywana też Grażymowem, znajduje się nad jeziorem Grażymowskim (Mutter See). W zasadzie jezioro składa się z dwóch części: jeziora Grażymowskiego Wschodniego i Zachodnego, które są połączone przesmykiem.
Wschodnie ma powierzchnię prawie 66 ha i jest płytkie (1,5 m głębokości), Zachodnie o powierzchni prawie 75 ha i jest głębsze o metr, posiada wyspę o wielkości niemal 1 ha. Sam przesmyk ma długość pół kilometra.
W rejonie tym odkryto ślady osadnictwa sprzed 2 tys. lat, a sama miejscowość ma pochodzenie pruskie. Już w 1287 r. występuje jako bona Drulit. Nie wiadomo, kiedy miejscowość została lokowana, pewnym jest że w XV i XVI w. należała do biskupa. W XIX w. należało do rodziny Schraderów. Ostatnim przed 1945 r. właścicielem był ród Brandtów. Nad jeziorem znajdował się dwór będący miejscem aktywnego życia towarzyskiego. Obecnej nazwy zaczęto używać po 1945. Poprzednie nazwy wsi to: Grassnitz, Drulitten, Drulitt, Drulitten, Grasnitz,
Albrecht Hohenzollern
Na koniec warto wspomnieć o Albrechcie Hohenzollernie, który dość często pojawia się w naszym cyklu. Właściwie nazywał się on Albrecht von Brandenburg-Ansbac. Urodził się w 1490 r., zmarł w 1568 r.. Był ostatnim wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego i pierwszym księciem Prus Książęcych. Przeprowadził sekularyzacje terenu swego księstwa i zmienił jego religię na ewangelicką. Kilka dni temu – 10 kwietnia – minęła ważna rocznica pewnego wydarzenia związanego z Hohenzollernem. Ważna tak dla ówczesnej Korony, jak i Prus Królewskich. Albrecht Hohenzollern uznawał zależność od króla polskiego jak i istnienie Prus Królewskich i złożył w tym dniu hołd lenny w Krakowie przed Zygmuntem Starym.
Zamieszczona dziś przeze mnie ilustracja przedstawia akt hołdu według wizji Jana Matejki.
Nazwę Nowotki nosi również wieś w gminie Elbląg. Miejscowość z gminy Prabuty jest za to nazywana także Halinowem i określana jako „kolonia” Prabut. Kiedyś była majątkiem ziemskim, w którym znajdował się dwór, a obok niego park, rosnący w kierunku jeziora Sowica. Samo jezioro jest pochodzenia polodowcowego, zajmującego prawie 78 ha i jest stosunkowo płytkie - ma do 4 m głębokości. Na jeziorze, które jest rajem dla wędkarzy, znajduje się mała wyspa.
Dwór nie przetrwał do naszych czasów, a park jest zdewastowany. Do zabytkowej zabudowy zaliczamy stodołę z początków XX w. oraz budynek zabudowy gospodarczej z końca XIX w., również poważnie zdewastowany. Istnieją też dwa budynki mieszkalne dawnych pracowników folwarcznych.
Obecne miano miejscowość uzyskała w 1949 r., do tego czasu nazywano ją Neuhausen.
Pachutki
Jest to osada sąsiadująca z kompleksem leśnym. Po raz pierwszy o miejscowości wspomina się w 1294 r., określając ją jako Tulin (Tulinx), wówczas były to dobra rycerskie. W połowie lat 70. XIV w. stała się wsią.
W 1561 r. książę Albrecht Hohenzollern (o którym pisałem już w poprzednich odcinkach cyklu) przeprowadził akcje osiedleńczą w miejscowości i nadał jej akt lokacyjny. Nazwano ją Pachutki - od nazwiska ówczesnego wójta mającego polskie pochodzenie.
W późniejszym okresie urzędowo zaczęto używać nazwy Töninesdorf. Obecną nazwę uzyskała osada w 1949 r., poprzednio w użyciu było miano Pachutken. Inne określenia miejscowości to: Tolnix, Tulin, Pachuttken, Tönigesdorf, Domäne Tönigesdorf.
Grazymowo
Jest to wieś nazywana też Grażymowem, znajduje się nad jeziorem Grażymowskim (Mutter See). W zasadzie jezioro składa się z dwóch części: jeziora Grażymowskiego Wschodniego i Zachodnego, które są połączone przesmykiem.
Wschodnie ma powierzchnię prawie 66 ha i jest płytkie (1,5 m głębokości), Zachodnie o powierzchni prawie 75 ha i jest głębsze o metr, posiada wyspę o wielkości niemal 1 ha. Sam przesmyk ma długość pół kilometra.
W rejonie tym odkryto ślady osadnictwa sprzed 2 tys. lat, a sama miejscowość ma pochodzenie pruskie. Już w 1287 r. występuje jako bona Drulit. Nie wiadomo, kiedy miejscowość została lokowana, pewnym jest że w XV i XVI w. należała do biskupa. W XIX w. należało do rodziny Schraderów. Ostatnim przed 1945 r. właścicielem był ród Brandtów. Nad jeziorem znajdował się dwór będący miejscem aktywnego życia towarzyskiego. Obecnej nazwy zaczęto używać po 1945. Poprzednie nazwy wsi to: Grassnitz, Drulitten, Drulitt, Drulitten, Grasnitz,
Albrecht Hohenzollern
Na koniec warto wspomnieć o Albrechcie Hohenzollernie, który dość często pojawia się w naszym cyklu. Właściwie nazywał się on Albrecht von Brandenburg-Ansbac. Urodził się w 1490 r., zmarł w 1568 r.. Był ostatnim wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego i pierwszym księciem Prus Książęcych. Przeprowadził sekularyzacje terenu swego księstwa i zmienił jego religię na ewangelicką. Kilka dni temu – 10 kwietnia – minęła ważna rocznica pewnego wydarzenia związanego z Hohenzollernem. Ważna tak dla ówczesnej Korony, jak i Prus Królewskich. Albrecht Hohenzollern uznawał zależność od króla polskiego jak i istnienie Prus Królewskich i złożył w tym dniu hołd lenny w Krakowie przed Zygmuntem Starym.
Zamieszczona dziś przeze mnie ilustracja przedstawia akt hołdu według wizji Jana Matejki.
WyKa