UWAGA!

Historia okolic Elbląga: Od Zajezierza do Ramz (odc. 96)

 Elbląg, Tak wyglądał dwór w Ramzach Małych
Tak wyglądał dwór w Ramzach Małych (fot. archiwum autora)

Kontynuujemy naszą wędrówkę po gminie Sztum, która do 1999 roku należała do województwa elbląskiego. O ciekawostkach związanych z miejscowościami Zajezierze, Pietrzwałd i Ramzy opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.

Zajezierze
       Wieś położona na Pojezierzu Iławskim nad jeziorem Zajezierskim (można też spotkać się z nazwą jezioro Sztumskie) o powierzchni od 45 do 50 ha i średniej głębokości prawie 7 m (maksymalna ponad 24 m). Istniała tu niegdyś osada pruska Wenelanks, w okolicy odkryto też ślady osadnictwa kultur łużyckiej i z epoki żelaza.
       W 1513 r. po raz pierwszy użyto polskiej nazwy Zajezierze, w 1710 r. zaczęto używać jej niemieckiego odpowiednika Hintersse i tak było do 1945 r. kiedy to powrócono do polskiej nazwy.
       Właścicielami wsi w XVI w,. był ród Cemów, w XVIII w. należał do Konopackich i Wilczewskich, a w XIX w. właścicielem zostaje ród Donimirskich.
       W Zajezierzu istnieje dwór z pierwszej połowy XVIII w., zbudowany jeszcze przez Wilczewskich. W tym dworze w związku z akcją plebiscytową przebywali Stefan Żeromski, Jan Kasprowicz i Władysław Kozicki. O ile dwie pierwsze osoby są znane, to postać Władysław Kozickiego nieco przybliżę. Żył w latach 1879-1936, był historykiem sztuki, poetą dramaturgiem, publicystą, profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
       Po 1945 r. dwór podupadł, obecnie stanowi własność prywatną, przeszedł renowację. Przy dworze istnieje park, a w nim rośnie dąb będący pomnikiem przyrody.
       Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne: Rowerowy Szlak Zamków Gotyckich na Powiślu, Pieszy Szlak Nadwiślański.
      
       Pietrzwałd 
      
Jest wsią założoną pod koniec XIII w. na „suchym korzeniu”, czyli przed jej założeniem nie było tu żadnych osad. Do 1945 r. nosiła nazw Peterswalde.

  Elbląg, Widok na Pietrzwałd przed wojną
Widok na Pietrzwałd przed wojną (fot. archiwum autora)


       Prawdopodobnie w pierwszej połowie XIV w. powstał tu pierwszy kościół pw. Świętej Trójcy. W 1740 r. powiększono świątynię, natomiast po wojnach ze Szwedami kościół został przebudowany. Ponownie przebudowany i jednocześnie powiększony został w latach 20. XX w., dodano elementy neogotyckie, jest to budowla halowa z wieżą.
       Przy świątyni usytuowany jest cmentarz oraz park. W latach 1636-1945 była to parafia ewangelicka.
       Przez miejscowość przebiega Rowerowy Szlak Zamków Gotyckich.
      
       Ramzy Małe
      
To były folwark powstały w XVIII w. na potrzeby Ramz Wielkich. Z czasem stał się własnością rodu Donimirskich. Wieś podobnie jak Waplewo Wielkie były ośrodkiem walki o polskość na Powiślu i to w okresie zaborów jak i w okresie międzywojennym. W tym czasie występowały pod mianem Klein Ramssen, a właścicielem dóbr był Kazimierz Donimirski (1880-1947), działacz społeczny, między innymi prezes Związku Polaków w Niemczech, prezes Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego. Po wojnie zamieszkał w Sztumie, gdzie pracował w starostwie, był organizatorem spółdzielni mleczarskiej i spożywców. 
       W wiosce zachował się dwór pochodzący z XVIII w., do niedawna zaniedbany, obecnie odrestaurowany. W dworze w czasie działalności Kazimierza Donimirskiego gościło wielu działaczy polonijnych, dyplomatów czy twórców kultury. Gośćmi byli między innymi Eugeniusz Romer (kartograf) oraz dziennikarz i pisarz Melchior Wańkowicz.
      
       Ramzy Wielkie
      
Do 1945 r. nazywały się Gross Ramssen, potem nazwę spolszczono. Istniejąca tu przez lata posiadłość Donimirskich nie zachowała się do dzisiejszych czasów, a dawny park tak i dawny cmentarz ewangelicki są zarośnięte i zapomniane. Odnowiono za to dawną kapliczkę z figurką Matki Boskiej.
      

WyKa

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
A moim zdaniem...
Reklama