UWAGA!

Historia okolic Elbląga: Tychnowy (odc. 117)

 Elbląg, Kościół w Tychnowach przed wojną
Kościół w Tychnowach przed wojną (fot. archiwum autora)

Powstała rok wcześniej niż Elbląg, w czasach zaborów była ostoją polskości. Dzisiaj w naszym cyklu „Historia okolic Elbląga” zapraszamy na wycieczkę do wsi Tychnowy w gminie Kwidzyn, która w ltach 1975-98 należała do województwa elbląskiego. O ciekawostkach z nią związanych opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.

Tychnowy powstały 1236 r. a więc rok przed lokacją Elbląga. Mistrz krajowy Herman von Balk nadał ten teren rycerzowi Detrichowi von Diepenau, wywodzącemu się z Saksonii. Wówczas nazywano ją Tiefenau (skojarzenie z miejscowością Diepenau, miejsca pochodzenia saksońskiego rycerza).
       Kolejnymi właścicielami wsi byli: Velard (syn Detricha von Diepenau), Diertich II Stange. Casmir Chocimir z Tuchomia (zięć Dietricha II Stange), Jachant Plemiąt i jego synowie Chocimir oraz Nicolaus, a następnie Peter Vanesche i jego syn Johann.
       Po II pokoju toruńskim (1466), kończącym wojny polsko-krzyżackie toczące się od 1410 r., wieś weszła w skład Prus Królewskich,oraz we władanie szlachty polskiej, rozpoczął się napływ ludności polskiej. Dość wcześnie, bo już w 1709 r., ówczesny dziedzic Jan Władysław Kretkowski oczynszował chłopów, w wieczyste użytkowane ziemie chłopi otrzymali w 1790 r.
      
       Najcenniejsze zabytki
      
Od XIII wieku w Tychnowach istnieje kościół pw. Opatrzności Boskiej i św. Jerzego. Zawsze był świątynią katolicką, nawet po reformacji i pojawieniu się w okolicy luteranów. Świątynia została w XIV w. przebudowana, zachowało się powstałe wówczas sklepienie gwiaździste, a na wspornikach herby polskiej szlachty. We wnętrzu znajduje się gotycka chrzcielnica. Chór ozdobiony jest polichromiami z XVIII w., z tego okresu pochodzą też ołtarze oraz ambona i dwa konfesjonały. Z lat 80. XVI w. pochodzi mosiężny świecznik.
       Z połowy XIX w. pochodzi przydrożna kapliczka z rzeźbą św. Rocha (patron aptekarzy, lekarzy, ogrodników, rolników i szpitali oraz brukarzy i więźniów, a w Polsce szczególnie chronił od zarazy).
       Kiedyś w Tychnowach były dwie karczmy dysponujące salami tanecznymi, był też wiatrak. Działało dwóch kowali, położna, stolarz, rzeźnik oraz kołodziej.
       Walki o zachowanie polskości
       W 1910 r. wśród 635 mieszkańców odnotowano 375 Polaków. W czasie plebiscytu 1920 r. za Polską opowiedziało się tutaj 59 procent mieszkańców. Duży wpływ na to mieli działacze polonijni Aleksander (przewodniczący Komisji Plebiscytowej) i Franciszek Liszewscy, Konrad i Aleksander Redmerowie, Maria Omieńczyńska, Marcin Głodny.
       Duży wkład w utrzymaniu języka polskiego i polskich tradycji miał proboszcz tutejszej parafii ks. Piotr Paweł Baranowski(1805-1901), który wywodził się z Warmii, z rodziny szlacheckiej. W założonej przez siebie szkole nauczał w języku polskim, mimo zakazów władz pruskich. Po polsku głosił też kazania, założył polską bibliotekę, szpital dla ubogich. Jego następca ks. Eryk Gross (1862-1935) również był działaczem na rzecz polskości.

  Elbląg, Wnętrze kościoła w Tychnowach
Wnętrze kościoła w Tychnowach (fot. archiwum autora)


       Uczniem ks. Baranowskiego był ks. Władysław Demski (1885-1940), również działacz społeczny oświatowy działający na rzecz polskości. Został on zamordowany w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen.
      
       Szkoła z tradycją
      
Po II wojnie światowej najpierw w Tychnowach była siedziba gminy, a później gromady. Powołano szkołę podstawową, w której, na 1000-lecie państwa Polskiego w 1966 r., utworzono izbę pamięci. W 1994 roku placówkę rozbudowano, a w w 2015 r. (w 70. rocznicę powstania szkoły) otrzymała ona sztandar oraz nadano jej imię Marii Kotlarz, byłej dyrektorki placówki.
       Do 1992 r. działała we wsi Spółdzielnia Kółek Rolniczych (pierwsze kółka rolnicze na terenach polskich powstały w roku 1862 r. w Piaseczni koło Gniewa). Istnieje tu placówka Poczty Polskiej, przychodnia zdrowia.
       Poprzednia nazwa miejscowości to Tiefenau, obecnym mianem obdarzono ją w 1951 r. We wcześniejszych czasach występowały też takie określenia jak: a castro Dypenowe; Tyfenow; Typhenow; Tifenouwe; Tifenowe; Tyfenow; Tieffenau; Tyfenaw; Tyfenow.
      

WyKa

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
Reklama