UWAGA!

Historia okolic Elbląga: Waplewo Wielkie i Piekło (odcinek 12)

 Elbląg, Widoki z Waplewa, pocztówka przedwojenna
Widoki z Waplewa, pocztówka przedwojenna (fot. archiwum autora)

Gdzie znajdował się „Dom Polski”? Jakie były losy rodu Sierakowskich, ostatnich właścicieli majątku w Waplewie Wielkim? O tym i innych ciekawostkach w kolejnym odcinku „Historii okolic Elbląga” opowiada Karol Wyszyński, przewodnik PTTK.

Cenny spadek
      
Waplewo Wielkie znajduje się w gminie Stary Targ w powiecie sztumskim. Powstało w XIV wieku, kiedy to Konrad von Sack, mistrz krajowy Zakonu Krzyżackiego, nadał je Prusowi Thesymowi, spadkobiercami następnie zostali Glaubuno i Wappel. Ten ostatni osiadł tu na stałe i to od jego imienia przyjęto pierwotną nazwę Waplewa - Vaplis. Do 1945 r. miejscowość nazywano Wapllitz, po czym nazwa została spolszczona.
       Właścicielami dóbr waplewskich w XVIII wieku zostali członkowie rodu Sierakowskich, którzy otrzymali je w spadku. W 1888 r. Alfons Sierakowski przebudował istniejący dwór, nadając mu charakter pałacu. Obok znajduje się park w stylu angielskim i kaplica grobowa rodu Sierakowskich. Powstała w 1873 r., w 1990 r. została erygowana jako kościół parafialny.
       W pałacu gościł m.in. nuncjusz apostolski w Polsce Achiles Ratti (w późniejszych latach papież Pius XI) a także wybitni Polacy, m.in: Jan Matejko, Fryderyk Chopin, Józef Ignacy Kraszewski, Oskar Kolberg czy Stefan Żeromski.
       Ostatnim właścicielem Waplewa przed wojną był Stanisław Sierakowski (ur. w 1881 r.). Był polskim działaczem narodowym, pierwszym prezesem Związku Polaków w Niemczech i Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech. W 1919 roku kierował akcją plebiscytową na Warmii, po przegranym przez Polskę plebiscycie pozostał w Waplewie. W tym czasie w 40 niemieckich szkołach na Powiślu dzięki staraniom polskich działaczy wprowadzono naukę języka polskiego. Udało się też zorganizować 15 przedszkoli dla polskich dzieci, działała również polska organizacja zrzeszająca kobiety.  

  Elbląg, Po remoncie pałac w Waplewie wrócił do dawnej świetności
Po remoncie pałac w Waplewie wrócił do dawnej świetności (fot. Wikipedia)


       Po dojściu do władzy Hitlera Stanisław Sierakowski został zmuszony przez władze niemieckie do opuszczenia Waplewa. Udał się do odziedziczonego po bracie majątku w Osieku, położonym na terenie ówczesnej Polski. W październiku 1939 r. Stanisław Sierakowski, jego żona Helena (z domu Lubomirska, również działaczka Polonii w Niemczech), córka Teresa Gniazdowska i jej mąż Tadeusz zostali aresztowani, osadzeni w pobliskim Rypinie, gdzie 26 października 1939 r. zostali zamordowani.
       Po 1945 roku pałac przeszedł na własność państwa, mieścił się w nim Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej. W 2015 roku pałac został wyremontowany, znajduje się w nim Muzeum Tradycji Szlacheckiej oraz Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią.
      
       Dom Polski w Piekle
      
Drugą miejscowością, którą dzisiaj odwiedzamy, jest Piekło, położone na Żuławach Wiślanych, w delcie Wisły i Nogatu. To tutaj znaleziono ślady osady prehistorycznej, groby zarówno rzędowe jak i urnowe.
       Do 1942 r. miejscowość nazywano Pickiel, co po polsku znaczy kolec do lodu, pryszcz albo krosta. W latach 1942-1945 zmieniono nazwę na Nogathaupt, a po wojnie na Piekło, bo tak je w przeszłości określali flisacy, mający w tym miejscu duże problemy ze spływem towarów.
       Piekło słynęło też z obfitości ryb, wieś była też miejscem przepraw przez Wisłę i Nogat.
       We wsi w latach 1936-1937 dzięki miejscowej Polonii wybudowano „Dom Polski”, ze szkołą, ochronką i kaplicą oraz mieszkaniami. W 1964 r. na murach budynku, w którym po 1945 r. również mieściła się szkoła, umieszczono tablicę pamiątkową, a szkole nadano imię Jana Hinza, polskiego nauczyciela w tej placówce, który podczas wojny został w pobliskiej Pogorzałej Wsi oblany przez hitlerowców smołą i spalony żywcem.
       Szkoła w Piekle została niestety zlikwidowana w 2011 r.
      

WyKa

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
A moim zdaniem...
  • Aktualne zdjęcie po remoncie.
  • Szkoda, że nie napisano w jak bestialski sposób niemieckie bydło zamordowało Sierakowskich, jak ich przed mordem zmasakrowano łącznie z wydłubaniem nożami oczu Stanisławowi Sierakowskiemu, nie szukajmy zemsty ale nie zapominajmy o krzywdach !
  • Generalny remont był prowadzony z inicjatywy ówczesnego dyrektora OCHZ i udziału Stoczni Gdańskiej w latach 70tych ubiegłego wieku. Wiem bo sam brałem w tym udział.
Reklama