Co w Elblągu i okolicach wydarzyło się na przestrzeni wieków między 10 a 16 września? Jak upadał elbląski port, dlaczego raz elblążanie walczyli u boku gdańszczan, a w innym czasie byli przez nich napadani, jak przebiegało zajęcie miasta przez Prusy i kto ufundował fontannę na placu Słowiańskim? Tych i innych ciekawostek możecie się dowiedzieć z kolejnego odcinka naszego kalendarium.
Dłuższa droga na Bałtyk
Gwałtowna nawałnica radykalnie zmieniła głębokości dna Zalewu Wiślanego. Spłyciło się główne koryto nawigacyjne z Elbląga do przesmyku na wysokości Łysicy (Krynica Morska), a powstała Głębia Piławska, o wiele dłuższa droga łącząca port w Elblągu z cieśniną w Piławie (Bałtijsk). Ostatecznemu zasypaniu cieśniny w Łysicy pomogli zazdrośni o handlowe sukcesy Elbląga gdańszczanie, celowo zatapiając u brzegów Mierzei Wiślanej wraki wyładowanych kamieniami statków.
11 września 1899 r.
Pociągiem nad Zalew
Tego dnia fetowano sukces spółki Haffuferbahn A.G., zawiązanej do budowy i eksploatacji kolei nadzalewowej. Dworce i przyległe do linii kolejowej budynki, od Elbląga po Braniewo, udekorowane były flagami i girlandami. Świętowano sukces w nadziei, że kolej przyczyni się do dobrobytu mieszkańców miasteczek i wsi nad Zalewem Wiślanym. Z Elbląga w kierunku Fromborka, entuzjastycznie witany na każdej stacji i pozdrawiany po drodze, przejechał pierwszy pociąg.
12 września 1772 r.
Pod pruskie panowanie
Wojska pruskie, kierując się postanowieniami rozbiorowymi, 12 września 1772 roku zajęły Elbląg. Miasto nie otwierało bram, a komendant polskiego garnizonu, płk Grammlich ustawił swój oddział przy Bramie Targowej. Jednak po oddaniu salwy przez Prusaków wyprowadził żołnierzy w kierunku Malborka. Po wyważeniu bram Prusacy wdarli się do miasta. Mieszkańcom odczytano patent o zaborze Prus Królewskich. Zwołano również sołtysów z podelbląskich wsi, którym zlecono zawiadomienie współmieszkańców o przejściu pod władzę pruską.
13 września 1908 r.
Fontanna na placu
13 września 1908 r. uruchomiono tak oczekiwaną w mieście fontannę, na której szczycie stał Herman Balk. Założyciel Elbląga i mistrz krajowy zakonu stał z mieczem i trójkątną tarczą, odziany w aketon, zbroję i krzyżacki płaszcz, spięty ozdobną broszą. Muszla, na której stał, oparta była na płetwach trzech delfinów, między nimi przykucnęła Afrodyta, a z obu jej stron trytony. Pomnik wykonany został z piaskowca przez artystę Harro Magnussena. Ufundował go potomek Andreasa Silbera – twórcy figury Herkulesa, zdobiącej pierwotnie „studnię gwizdkową” na Starym Rynku. Suma zapisu okazała się niewystarczająca, brakującą kwotę dołożył elbląski kupiec Lehmann (nazwiska obu ofiarodawców uwieczniono na obramowaniu fontanny). Pomnik przetrwał wojnę, ale jako „niemiecki” został rozbity i przemielony na tłuczeń, a podstawa fontanny została przeprojektowana.
14 września 1458 r.
Elbląskie brygidki
14 września 1458 roku Kazimierz Jagiellończyk wydał zgodę na sprowadzenie do Elbląga brygidek. Już jego ojciec, król Władysław Jagiełło, podczas oblężenia Malborka w 1410 roku zwrócił się do biskupa pomezańskiego o zgodę na fundację w Elblągu klasztoru brygidek. Starania trwały dłużej niż późniejsza historia zakonu w Elblągu. Klasztor, pomimo licznych i bogatych fundacji, utrzymał się tu zaledwie 40 lat. Ta niefortunna fundacja była przedmiotem późniejszych sporów i konfliktów miasta z biskupami Warmii.
15 września 1463 r.
Bitwa morska na Zalewie Wiślanym
15 września 1463 roku na wysokości Suchacza doszło do największego starcia flot polskiej i krzyżackiej w wojnie trzynastoletniej (1454-1466). Działając wspólnie okręty wystawione przez Gdańsk i Elbląg, wspomagane przez zaciężnych, rozgromiły flotę krzyżacką. Bitwa miała niewątpliwy wpływ na dalszy przebieg wojny i ostateczne zwycięstwo Polski. Flotą miast Gdańska i Elbląga dowodził kaper Jakub Voss, a krzyżacką wielki mistrz Ludwik von Erlichshausen.
16 września 1577 r.
Mały napad na Elbląg
Gdy Gdańsk nie uznał Batorego królem Polski, ten w odwecie zarządził blokadę zbuntowanego miasta, a cały handel Rzeczypospolitej skierował do Elbląga. Gdańszczanie wsparci przez Duńczyków ruszyli na wojnę, przejmując kontrolę nad Zatoką Gdańską. To znów skłoniło króla do zainwestowania we własną flotę, a nawet przekopania Mierzei Wiślanej, do czego jednak nie doszło.
16 września gdańszczanie napadli na Elbląg, paląc przedmieścia, łupiąc, co popadnie i blokując zatopionymi statkami wyjście z portu. Na odsiecz wiernemu miastu król wysłał oddział 300 żołnierzy z Kasprem Bekieszem na czele. Gdańszczanie zostali odparci, a zwycięstwo w „Małym napadzie” (wielkim napadem nazywano historię, w której bohaterem m został Piekarczyk) świętowano jeszcze przez 200 lat uroczystą mszą dziękczynną. Portret Kaspra Bekiesza można oglądać w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu.
Kartki z elbląskiego kalendarium publikowane są na antenie telewizji Truso.tv (kanał 140 Vectry) oraz na facebookowym fanpage Truso.tv