Wybrane zagadnienia dotyczące procesu integracji Polski z Unią Europejską są tematem kolejnej publikacji Elbląskiego Forum Edukcaji Społecznej na łamach portElu.
16 grudnia 1991 r. w Brukseli został podpisany Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczypospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi
i ich Państwami Członkowskimi z drugiej strony. Już w preambule traktatu zasygnalizowano, że „końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, a stowarzyszenie, zdaniem Stron, pomoże Polsce osiągnąć ten cel”.
Układ ustanowił Stowarzyszenie między Polską a Wspólnotą i jej Państwami Członkowskimi. Celem Układu jest min. ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych pomiędzy Stronami, stworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej Wspólnoty dla Polski, stworzenie właściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą, popieranie współpracy w dziedzinie kultury (art. 1 UE).
Strony ustanawiają regularny dialog polityczny poprzez: a) konsultacje między Prezydentem Polski, a Prezydentem Rady Europejskiej i Przewodniczącym Komisji Wspólnot Europejskich, b) dialog polityczny na szczeblu ministerialnym w Radzie Stowarzyszenia, c) spotkania na szczycie wyższych urzędników, d) dialog polityczny na szczeblu parlamentarnym w ramach Parlamentarnego Komitetu Stowarzyszenia (art. 2-5 UE).
Stowarzyszenie obejmuje okres przejściowy w maksymalnym wymiarze dziesięciu lat, podzielony na dwa kolejne etapy, każdy w zasadzie trwający 5 lat. Pierwszy etap rozpoczął się z dniem wejścia w życie traktatu (art. 6 UE). Art. 7 Układu Europejskiego zakłada stopniowe tworzenie między Polską a Wspólnotą strefy wolnego handlu. Traktat zawiera szczegółowe postanowienia na temat wzajemnych stosunków gospodarczych, w tym: obniżek ceł, otwarcia rynków, przepływu osób. Art. 102 Układu Europejskiego ustanawia Radę Stowarzyszenia, która ma nadzorować realizację Układu. W skład Rady wchodzą członkowie Rządu Polskiego, członkowie Rady Wspólnot Europejskich oraz członkowie Komisji Wspólnot Europejskich. Rada w celu wykonywania zadań wynikających z postanowień Układu ma prawo podejmować decyzje i udzielać odpowiednie zalecenia (art. 102-105 UE). W wykonywaniu swoich zadań Rada jest wspierana przez Komitet Stowarzyszenia (art. 106 UE). Art. 108 Układu Europejskiego ustanawia Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia jako forum spotkań i wymiany poglądów członków Parlamentu Polskiego i Parlamentu Europejskiego.
Strony układu uznały, że istotnym warunkiem wstępnym integracji gospodarczej Polski ze Wspólnotą jest zbliżenie istniejącego i przyszłego ustawodawstwa Polski do ustawodawstwa istniejącego we Wspólnocie (art. 68 UE). Umowa weszła w życie 1 lutego 1994 r., a 1 marca 1992 na mocy umowy przejściowej część postanowień Układu regulująca zwłaszcza kwestie wymiany gospodarczej.
Przygotowaniom Polski do integracji z Unią Europejską podporządkowane są niektóre zapisy w Konstytucji z 2 kwietnia 1997r. i ustawy zwykłe. Art. 90 ust. 1 Konstytucji stanowi: Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikowanie takiej umowy międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z artykułem 125 Konstytucji (art. 90 ust. 1 i następne Konstytucji).
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami (art. 91ust. 3 Konstytucji).
W celu zapewnienia właściwej gospodarki finansami publicznymi nastąpiła ich konstytucjonalizacja. Część wprowadzonych Konstytucją ograniczeń za cel główny uznaje umożliwienie nam wypełnienie kryteriów ustanowionych Traktatem z Maastricht dla uczestnictwa w unii gospodarczo-walutowej. Przykładowym jest zapis artykułu 216 ustęp 5 Konstytucji: nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.
Naczelnym organem administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej jest powołany do życia ustawą z 8 sierpnia 1996 r. o Komitecie Integracji Europejskiej, Komitet Integracji Europejskiej (art. 1 ustawy o KIE). W skład KIE wchodzą: 1) Przewodniczący KIE, który wchodzi w skład Rady Ministrów; 2) Sekretarz Komitetu; 3) członkowie Komitetu: a) ministrowie spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych i administracji, gospodarki, finansów, ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, pracy i polityki socjalnej, rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz sprawiedliwości; b) nie więcej niż 3 osoby powoływane i odwoływane przez prezesa Rady Ministrów, których doświadczenie lub sprawowane funkcje mogą mieć istotne znaczenie dla realizacji zadań Komitetu (art. 4 ustawy o KIE).
Sekretarza KIE powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek przewodniczącego KIE. W razie rozpatrywania przez KIE spraw należących do zakresu działania innego ministra niż będącego członkiem KIE, minister ten uczestniczy w posiedzeniach Komitetu z prawem głosu.
W posiedzeniach Komitetu może uczestniczyć prezes NBP i prezes Rządowego Centrum Studiów Strategicznych (art. 4 ustawy o KIE). Przewodniczący KIE wydaje rozporządzenia (art. 7ust.2 ustawy o KIE); Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej (art. 10 ustawy o KIE).
Regulamin Sejmu przewiduje wśród komisji stałych ustanowienie: Komisji Integracji Europejskiej. W celu dostosowania polskiego prawa do prawa Unii już w toku wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez Senat, Prezydenta, Radę Ministrów, albo Komisję Sejmową, Regulamin Sejmu przewiduje że uzasadnienie projektu ustawy powinno zawierać stwierdzenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie o stopniu i powodach niezgodności z tym prawem. (art. 31 ust. 2a uchwały Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992 r. Regulaminu Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej).
Polska rozpoczęła przygotowania do integracji z Unią. 31 marca 1998 r. rozpoczęły się negocjacje w sprawie przyjęcia Polski do UE, które zakończyły się 13 stycznia 2003 r.
i ich Państwami Członkowskimi z drugiej strony. Już w preambule traktatu zasygnalizowano, że „końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, a stowarzyszenie, zdaniem Stron, pomoże Polsce osiągnąć ten cel”.
Układ ustanowił Stowarzyszenie między Polską a Wspólnotą i jej Państwami Członkowskimi. Celem Układu jest min. ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych pomiędzy Stronami, stworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej Wspólnoty dla Polski, stworzenie właściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą, popieranie współpracy w dziedzinie kultury (art. 1 UE).
Strony ustanawiają regularny dialog polityczny poprzez: a) konsultacje między Prezydentem Polski, a Prezydentem Rady Europejskiej i Przewodniczącym Komisji Wspólnot Europejskich, b) dialog polityczny na szczeblu ministerialnym w Radzie Stowarzyszenia, c) spotkania na szczycie wyższych urzędników, d) dialog polityczny na szczeblu parlamentarnym w ramach Parlamentarnego Komitetu Stowarzyszenia (art. 2-5 UE).
Stowarzyszenie obejmuje okres przejściowy w maksymalnym wymiarze dziesięciu lat, podzielony na dwa kolejne etapy, każdy w zasadzie trwający 5 lat. Pierwszy etap rozpoczął się z dniem wejścia w życie traktatu (art. 6 UE). Art. 7 Układu Europejskiego zakłada stopniowe tworzenie między Polską a Wspólnotą strefy wolnego handlu. Traktat zawiera szczegółowe postanowienia na temat wzajemnych stosunków gospodarczych, w tym: obniżek ceł, otwarcia rynków, przepływu osób. Art. 102 Układu Europejskiego ustanawia Radę Stowarzyszenia, która ma nadzorować realizację Układu. W skład Rady wchodzą członkowie Rządu Polskiego, członkowie Rady Wspólnot Europejskich oraz członkowie Komisji Wspólnot Europejskich. Rada w celu wykonywania zadań wynikających z postanowień Układu ma prawo podejmować decyzje i udzielać odpowiednie zalecenia (art. 102-105 UE). W wykonywaniu swoich zadań Rada jest wspierana przez Komitet Stowarzyszenia (art. 106 UE). Art. 108 Układu Europejskiego ustanawia Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia jako forum spotkań i wymiany poglądów członków Parlamentu Polskiego i Parlamentu Europejskiego.
Strony układu uznały, że istotnym warunkiem wstępnym integracji gospodarczej Polski ze Wspólnotą jest zbliżenie istniejącego i przyszłego ustawodawstwa Polski do ustawodawstwa istniejącego we Wspólnocie (art. 68 UE). Umowa weszła w życie 1 lutego 1994 r., a 1 marca 1992 na mocy umowy przejściowej część postanowień Układu regulująca zwłaszcza kwestie wymiany gospodarczej.
Przygotowaniom Polski do integracji z Unią Europejską podporządkowane są niektóre zapisy w Konstytucji z 2 kwietnia 1997r. i ustawy zwykłe. Art. 90 ust. 1 Konstytucji stanowi: Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikowanie takiej umowy międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z artykułem 125 Konstytucji (art. 90 ust. 1 i następne Konstytucji).
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami (art. 91ust. 3 Konstytucji).
W celu zapewnienia właściwej gospodarki finansami publicznymi nastąpiła ich konstytucjonalizacja. Część wprowadzonych Konstytucją ograniczeń za cel główny uznaje umożliwienie nam wypełnienie kryteriów ustanowionych Traktatem z Maastricht dla uczestnictwa w unii gospodarczo-walutowej. Przykładowym jest zapis artykułu 216 ustęp 5 Konstytucji: nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.
Naczelnym organem administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej jest powołany do życia ustawą z 8 sierpnia 1996 r. o Komitecie Integracji Europejskiej, Komitet Integracji Europejskiej (art. 1 ustawy o KIE). W skład KIE wchodzą: 1) Przewodniczący KIE, który wchodzi w skład Rady Ministrów; 2) Sekretarz Komitetu; 3) członkowie Komitetu: a) ministrowie spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych i administracji, gospodarki, finansów, ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, pracy i polityki socjalnej, rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz sprawiedliwości; b) nie więcej niż 3 osoby powoływane i odwoływane przez prezesa Rady Ministrów, których doświadczenie lub sprawowane funkcje mogą mieć istotne znaczenie dla realizacji zadań Komitetu (art. 4 ustawy o KIE).
Sekretarza KIE powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek przewodniczącego KIE. W razie rozpatrywania przez KIE spraw należących do zakresu działania innego ministra niż będącego członkiem KIE, minister ten uczestniczy w posiedzeniach Komitetu z prawem głosu.
W posiedzeniach Komitetu może uczestniczyć prezes NBP i prezes Rządowego Centrum Studiów Strategicznych (art. 4 ustawy o KIE). Przewodniczący KIE wydaje rozporządzenia (art. 7ust.2 ustawy o KIE); Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej (art. 10 ustawy o KIE).
Regulamin Sejmu przewiduje wśród komisji stałych ustanowienie: Komisji Integracji Europejskiej. W celu dostosowania polskiego prawa do prawa Unii już w toku wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez Senat, Prezydenta, Radę Ministrów, albo Komisję Sejmową, Regulamin Sejmu przewiduje że uzasadnienie projektu ustawy powinno zawierać stwierdzenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie o stopniu i powodach niezgodności z tym prawem. (art. 31 ust. 2a uchwały Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992 r. Regulaminu Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej).
Polska rozpoczęła przygotowania do integracji z Unią. 31 marca 1998 r. rozpoczęły się negocjacje w sprawie przyjęcia Polski do UE, które zakończyły się 13 stycznia 2003 r.
mgr Marcin Szywała