Jak ważne jest krwiodawstwo, przekonać się mogliśmy, kiedy siatkarka Agata Mróz, zmagając się z chorobą, potrzebowała dużych ilości rzadkiej grupy krwi.
Krwiodawstwo to akcja społeczna mająca na celu pozyskiwanie krwi od osób zdrowych na rzecz osób wymagających transfuzji krwi, które na przykład uległy poważnym wypadkom samochodowym lub poddawane są operacji chirurgicznej, oraz do produkcji preparatów krwiopochodnych.
Krew zwykle można oddawać honorowo lub odpłatnie w stacjach krwiodawstwa. Jednorazowo pobiera się 450 ml krwi, co stanowi około 10 proc. zawartości układu krwionośnego dorosłego zdrowego człowieka. Pobrane preparaty przechowywane są w wyspecjalizowanych bankach tkanek zwanych bankami krwi. Mężczyźni mogą oddawać krew 6 razy w roku, a kobiety 4 razy w roku.
Krew dawcy, aby być zakwalifikowaną do transfuzji, musi przejść szczegółowe badania. Dawca nie może być zakażony krętkiem bladym kiły, HIV, wirusem zapalenia wątroby typów B lub C. Jeśli test wypadnie dodatnio, krew nie jest pobierana.
Ponadto, aby oddać krew, dawca nie może:
- w dniu zabiegu mieć mniej niż 18 lub więcej niż 60 lat, ważyć mniej niż 50 kg, wykazywać objawów kataru siennego, poddać się leczeniu stomatologicznemu
- na 3 dni przed zabiegiem przyjmować piroksykam lub lek z aspiryną, która powoduje „rozrzedzenie” krwi
- na 7 dni przed zabiegiem przechodzić małych zabiegów chirurgicznych, nawet takich jak ekstrakcja zęba i leczenie kanałowe zęba
- na 4 tygodnie przed zabiegiem chorować, gorączkować powyżej 38 st. C, przyjmować lekarstw i przechodzić szczepienia
- na 6 miesięcy przed zabiegiem ciężko chorować, przebywać operację, przekłuwać uszu lub innych części ciała, przebywać w areszcie lub więzieniu, otrzymywać transfuzji krwi, przebywać w Afryce Środkowej, Zachodniej lub Tajlandii; mieć wykonywany tatuaż, przechodzić zabieg endoskopowy, mononukleozę zakaźną, mieć przypadkowy kontakt z krwią ludzką, partner życiowy bądź seksualny oraz członkowie rodziny mieszkający wraz z dawcą nie mogą przechodzić wirusowego zapalenia wątroby popularnie zwanego żółtaczką
- mieć kontaktu z zakaźnie chorym w czasie odpowiadającym okresowi inkubacji choroby (lub jeśli jest on nieznany, przez 4 tygodnie)
- kiedykolwiek przechodzić żółtaczki, chorować na choroby układu krążenia (nadciśnienie), dolegliwości serca, zawał, duszność, udar mózgu, choroby skóry, wypryski, wysypkę, uczulenia, astmę, choroby krwi, naczyń krwionośnych, choroby nerek, nerwowe, cukrzycę, padaczkę, nowotwór, gruźlicę, przedłużone krwawienia oraz toksoplazmozę
- kobieta: być w ciąży na przełomie 12 miesięcy od zgłoszenia się do punktu krwiodawstwa, miesiączkować 4 dni przed i po zabiegu, otrzymywać hormon wzrostu w latach 1965-1985.
Naczelną instytucją kierującą krwiodawstwem w Polsce jest Narodowe Centrum Krwi, któremu podlegają merytorycznie regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa, oraz dwa centra resortowe: MON i MSWiA.
Kto może zostać Honorowym Dawcą Krwi?
Honorowym Dawcą Krwi zostaje każda osoba, która spełnia wymagane kryteria zdrowotne i chociaż raz oddała honorowo krew. Honorowemu dawcy przysługuje:
- tytuł i legitymacja „Honorowy Dawca Krwi”
- ekwiwalent w wysokości 4500 kcal, zwykle wydawany w formie czekolad lub innych produktów żywnościowych
- zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy
- zwrot kosztów przejazdu do jednostki publicznej służby krwi i z powrotem
- zwolnienie z pracy lub zajęć lekcyjnych w dniu, w którym oddaje krew.
Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi, który oddał co najmniej 20 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników, mogą być nadawane ordery i odznaczenia oraz odznaka „Honorowy Dawca Krwi - Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Zasłużony honorowy dawca krwi uprawniony jest do:
- bezpłatnego zaopatrzenia w leki podstawowe i uzupełniające do wysokości urzędowych limitów cen, a także w leki, które zasłużony honorowy dawca krwi może stosować w związku z oddawaniem krwi
- ma prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz z usług farmaceutycznych w aptekach
Niektóre samorządy miejskie wprowadzają też zwolnienia z opłat biletowych w komunikacji miejskiej dla zasłużonych honorowych dawców krwi, przy czym w celu nabycia prawa do bezpłatnych przejazdów w różnych miastach obowiązują różne progi minimalnej ilości oddanej krwi.
Ruch Honorowego Krwiodawstwa w Polsce niemal od początku związany był z PCK, który do 1958 r. prowadziło stacje krwiodawstwa. W tymże roku zadanie to przejęło państwo. Od tego czasu PCK zajmuje się propagowaniem idei krwiodawstwa i pozyskiwaniem honorowych dawców krwi. Krwiodawcy zrzeszają się w Klubach Honorowych Dawców Krwi. Obecnie liczba ich członków wynosi ok. 200 tys., a liczba uratowanych dzięki oddanej przez nich krwi szacuje się na kilka milionów istnień.
Z krwiodawcą Ryszardem Tomaszewskim, przewodniczącym Rady Rejonowej Klubów Honorowych Dawców Krwi przy PCK w Elblągu, rozmawiała Marta Hajkowicz:
Krew zwykle można oddawać honorowo lub odpłatnie w stacjach krwiodawstwa. Jednorazowo pobiera się 450 ml krwi, co stanowi około 10 proc. zawartości układu krwionośnego dorosłego zdrowego człowieka. Pobrane preparaty przechowywane są w wyspecjalizowanych bankach tkanek zwanych bankami krwi. Mężczyźni mogą oddawać krew 6 razy w roku, a kobiety 4 razy w roku.
Krew dawcy, aby być zakwalifikowaną do transfuzji, musi przejść szczegółowe badania. Dawca nie może być zakażony krętkiem bladym kiły, HIV, wirusem zapalenia wątroby typów B lub C. Jeśli test wypadnie dodatnio, krew nie jest pobierana.
Ponadto, aby oddać krew, dawca nie może:
- w dniu zabiegu mieć mniej niż 18 lub więcej niż 60 lat, ważyć mniej niż 50 kg, wykazywać objawów kataru siennego, poddać się leczeniu stomatologicznemu
- na 3 dni przed zabiegiem przyjmować piroksykam lub lek z aspiryną, która powoduje „rozrzedzenie” krwi
- na 7 dni przed zabiegiem przechodzić małych zabiegów chirurgicznych, nawet takich jak ekstrakcja zęba i leczenie kanałowe zęba
- na 4 tygodnie przed zabiegiem chorować, gorączkować powyżej 38 st. C, przyjmować lekarstw i przechodzić szczepienia
- na 6 miesięcy przed zabiegiem ciężko chorować, przebywać operację, przekłuwać uszu lub innych części ciała, przebywać w areszcie lub więzieniu, otrzymywać transfuzji krwi, przebywać w Afryce Środkowej, Zachodniej lub Tajlandii; mieć wykonywany tatuaż, przechodzić zabieg endoskopowy, mononukleozę zakaźną, mieć przypadkowy kontakt z krwią ludzką, partner życiowy bądź seksualny oraz członkowie rodziny mieszkający wraz z dawcą nie mogą przechodzić wirusowego zapalenia wątroby popularnie zwanego żółtaczką
- mieć kontaktu z zakaźnie chorym w czasie odpowiadającym okresowi inkubacji choroby (lub jeśli jest on nieznany, przez 4 tygodnie)
- kiedykolwiek przechodzić żółtaczki, chorować na choroby układu krążenia (nadciśnienie), dolegliwości serca, zawał, duszność, udar mózgu, choroby skóry, wypryski, wysypkę, uczulenia, astmę, choroby krwi, naczyń krwionośnych, choroby nerek, nerwowe, cukrzycę, padaczkę, nowotwór, gruźlicę, przedłużone krwawienia oraz toksoplazmozę
- kobieta: być w ciąży na przełomie 12 miesięcy od zgłoszenia się do punktu krwiodawstwa, miesiączkować 4 dni przed i po zabiegu, otrzymywać hormon wzrostu w latach 1965-1985.
Naczelną instytucją kierującą krwiodawstwem w Polsce jest Narodowe Centrum Krwi, któremu podlegają merytorycznie regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa, oraz dwa centra resortowe: MON i MSWiA.
Kto może zostać Honorowym Dawcą Krwi?
Honorowym Dawcą Krwi zostaje każda osoba, która spełnia wymagane kryteria zdrowotne i chociaż raz oddała honorowo krew. Honorowemu dawcy przysługuje:
- tytuł i legitymacja „Honorowy Dawca Krwi”
- ekwiwalent w wysokości 4500 kcal, zwykle wydawany w formie czekolad lub innych produktów żywnościowych
- zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy
- zwrot kosztów przejazdu do jednostki publicznej służby krwi i z powrotem
- zwolnienie z pracy lub zajęć lekcyjnych w dniu, w którym oddaje krew.
Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi, który oddał co najmniej 20 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników, mogą być nadawane ordery i odznaczenia oraz odznaka „Honorowy Dawca Krwi - Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Zasłużony honorowy dawca krwi uprawniony jest do:
- bezpłatnego zaopatrzenia w leki podstawowe i uzupełniające do wysokości urzędowych limitów cen, a także w leki, które zasłużony honorowy dawca krwi może stosować w związku z oddawaniem krwi
- ma prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz z usług farmaceutycznych w aptekach
Niektóre samorządy miejskie wprowadzają też zwolnienia z opłat biletowych w komunikacji miejskiej dla zasłużonych honorowych dawców krwi, przy czym w celu nabycia prawa do bezpłatnych przejazdów w różnych miastach obowiązują różne progi minimalnej ilości oddanej krwi.
Ruch Honorowego Krwiodawstwa w Polsce niemal od początku związany był z PCK, który do 1958 r. prowadziło stacje krwiodawstwa. W tymże roku zadanie to przejęło państwo. Od tego czasu PCK zajmuje się propagowaniem idei krwiodawstwa i pozyskiwaniem honorowych dawców krwi. Krwiodawcy zrzeszają się w Klubach Honorowych Dawców Krwi. Obecnie liczba ich członków wynosi ok. 200 tys., a liczba uratowanych dzięki oddanej przez nich krwi szacuje się na kilka milionów istnień.
Z krwiodawcą Ryszardem Tomaszewskim, przewodniczącym Rady Rejonowej Klubów Honorowych Dawców Krwi przy PCK w Elblągu, rozmawiała Marta Hajkowicz:
mk