Jest jednym z niewielu narodów nieposiadających własnego państwa. Naród cygański, bo o nim mowa, wywodzi się z Indii, które opuścił wiele wieków temu, by rozpocząć wieloletnią tułaczkę po świecie. W Elblągu mieszka 60 osób pochodzenia romskiego, na świecie jest ich 10 milionów. Dziś (5 listopada) obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego.
Romowie, zwani także Cyganami, są największą liczebnie mniejszością narodową świata. Nie wiadomo dokładnie, dlaczego wyemigrowali ze swojej pierwotnej ojczyzny. Wielowiekowe wędrówki Romów zakończyły się w latach 60. zeszłego stulecia. Od tej pory prowadzą osiadły tryb życia, zamieszkując wszystkie zakątki świata przez Europę, Azję po Afrykę i USA. Podstawowym elementem tworzącym strukturę społeczną Romów jest rodzina, która jest patriarchalna. Małżeństwo stanowi w kulturze romskiej niezwykle ważną rolę. Związki zawarte z kimś spoza gromady cygańskiej nie są tolerowane. Romowie posiadają także swój język zwany romani, który do XX wieku był przede wszystkim językiem mówionym. Dokładnie cztery lata temu, 5 listopada 2009 roku, z inicjatywy Międzynarodowego Związku Romów i organizacji "Kali Sara" na posiedzeniu Komisji do Spraw Języka w Zagrzebiu ustanowiono Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego. O Romach, ich kulturze, języku i religii rozmawiam z Izą Stankiewicz, asystentem edukacji romskiej.
Jak liczna jest w Elblągu grupa romska?
- Jest nas około sześćdziesięciu. Jednak niektórzy wyjechali za granicę w celach zarobkowych, w poszukiwaniu trochę lepszego życia. W naszym województwie jest około tysiąca Romów, w Polsce około 17 tysięcy. Na świecie jest nas 10 milionów.
Co Was wyróżnia spośród innych kultur?
- Jesteśmy trochę inni. Wyróżniają nas stroje, język romani, inne obyczaje, inne tradycje. Charakteryzuje nas wesołość, uwielbiamy muzykę, tańce. Mamy ogromny szacunek dla starszych. Mamy swój własny niepisany kodeks romski, którego musimy przestrzegać. Za jego złamanie są surowe kary. Kodeks znany jest tylko nam, Romom i jest okryty tajemnicą. Nie mogę więc zdradzić, na czym polega. Nie-Romowie nie mają wglądu do niego. Jest to kodeks przekazywany z pokolenia na pokolenie.
Nie macie własnej ojczyzny. Nie jest Wam ciężko z tego powodu? Chcielibyście mieć swoje miejsce na ziemi?
- Wiadomo, że każdy chciałby mieć swoje stałe miejsce, ale od zarania dziejów Romowie wędrowali. Dawno temu mieli własne państwo. Romowie mają taką fajną właściwość, że potrafią dostosować się do każdego miejsca na Ziemi. Szkoda, że nie wszyscy do nas są pozytywnie nastawieni.
Ludzie są wobec Romów bardzo nieufni
- Jest tak głównie dlatego, że nas nie znają, bo żeby wydać o kimś opinię, trzeba go najpierw poznać. Dlatego też nasza społeczność organizuje różne uroczystości i zaprasza na nie lokalną społeczność, integrujemy się, wychodzimy z naszą kulturą do ludzi. Chcemy zapoznać ludzi z naszym narodem, naszą kulturą, żeby może inaczej na nas spojrzeli.
Nie ciągnie Was w świat? Czujecie się także Polakami?
- Wędrówka ludów romskich została zakazana w 1964 roku. I od tamtej pory Romowie prowadzą osiadły tryb życia, nie wędrują, wyjeżdżają jedynie na wczasy. Dzieci romskie chodzą do masowych szkół. Wcześniej były klasy romskie, nie zdały jednak egzaminu i zostały zlikwidowane. Istnieje w Polsce romska szkoła założona przez śp. księdza Zawadzkiego. Pierwszym jej dyrektorem był Jacek Chmielewski, pisarz, etnograf i cyganolog. Szkoła ta istnieje do tej pory, jednak większość romskich dzieci uczęszcza do masowych szkół. Mieszkamy w Polsce i traktujemy ją jako swoją ojczyznę. Podlegamy pod polskie prawo, choć mamy też swoje - romskie. Czujemy się Polakami narodowości romskiej.
Istnieje przekonanie, że Romowie cieszą się, gdy ktoś bliski umiera, wierząc, że po śmierci będzie cieszył się lepszym życiem. Czy to prawda?
- Absolutnie nie. Jest to niesamowity kłam. Romowie bardzo przeżywają śmierć bliskiej osoby. Mamy ogromny szacunek do śmierci i osoby zmarłej. Bardzo przeżywamy śmierć nie tylko krewnych, lecz także przyjaciół i znajomych. W bardzo wielkim skupieniu kultywujemy śmierć bliskich. Z całej Polski zjeżdżają się Romowie, żeby po raz ostatni oddać cześć zmarłemu. W czasie Zaduszek spotykamy się na wieczór wspomnień o zmarłych. Siadamy wtedy wszyscy do stołu, śmiejemy się i wspominamy dobre i złe chwile z nimi związane. Wspominamy, jacy byli, co lubili zjeść, a czego nie. To taki typowy wieczór wspomnień.
Macie swoją własną religię?
- Większość Romów na świecie jest wyznania rzymsko-katolickiego, ale są też wyznania muzułmańskiego, prawosławnego czy zielonoświątkowcy. Wyznawana religia zależy od tego, w jakim państwie Romowie przebywają.
Typowa cygańska cecha?
- Dobre nastawienie na jutro. Jutro będzie lepiej.
Najpopularniejsze imię romskie?
- Kało.
Dziś obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego. Czym charakteryzuje się Wasz język?
- Święto obchodzone jest dokładnie 5 listopada. Zostało ustanowione z inicjatywy Międzynarodowego Związku Romów i organizacji "Kali Sara" w dniu 5 listopada 2009 na posiedzeniu Komisji do Spraw Języka w Zagrzebiu. Nasz język nie ma swojej formy pisanej. Słowa są zapisywane ze słuchu. Jeden wyraz można zapisać na kilka sposobów. Romowie przyjmują też słowa z innych języków. Romani należy do rodziny języków indoeuropejskich. Jest językiem opisowym. Posiada też siedemnaście dialektów. Aż do XX wieku był przede wszystkim językiem mówionym. Nie istniały powszechnie uznawane zasady pisowni czy gramatyki. Alfabet romski został oficjalnie przyjęty w 1990 roku podczas IV Światowego Kongresu Romów w Serocku. Jest on oparty na alfabecie łacińskim i posiada 46 znaków. Na początku XX wieku Romowie sami zaczęli pisać, tworząc tym samym literaturę narodową. Poezja romska jest formą spontanicznego wyrażania uczuć, tęsknoty, zachwytu nad pięknem. W literaturze tej zapisana jest nasza historia i kultura. W Elblągu Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego świętujemy już po raz drugi.
Jak liczna jest w Elblągu grupa romska?
- Jest nas około sześćdziesięciu. Jednak niektórzy wyjechali za granicę w celach zarobkowych, w poszukiwaniu trochę lepszego życia. W naszym województwie jest około tysiąca Romów, w Polsce około 17 tysięcy. Na świecie jest nas 10 milionów.
Co Was wyróżnia spośród innych kultur?
- Jesteśmy trochę inni. Wyróżniają nas stroje, język romani, inne obyczaje, inne tradycje. Charakteryzuje nas wesołość, uwielbiamy muzykę, tańce. Mamy ogromny szacunek dla starszych. Mamy swój własny niepisany kodeks romski, którego musimy przestrzegać. Za jego złamanie są surowe kary. Kodeks znany jest tylko nam, Romom i jest okryty tajemnicą. Nie mogę więc zdradzić, na czym polega. Nie-Romowie nie mają wglądu do niego. Jest to kodeks przekazywany z pokolenia na pokolenie.
Nie macie własnej ojczyzny. Nie jest Wam ciężko z tego powodu? Chcielibyście mieć swoje miejsce na ziemi?
- Wiadomo, że każdy chciałby mieć swoje stałe miejsce, ale od zarania dziejów Romowie wędrowali. Dawno temu mieli własne państwo. Romowie mają taką fajną właściwość, że potrafią dostosować się do każdego miejsca na Ziemi. Szkoda, że nie wszyscy do nas są pozytywnie nastawieni.
Ludzie są wobec Romów bardzo nieufni
- Jest tak głównie dlatego, że nas nie znają, bo żeby wydać o kimś opinię, trzeba go najpierw poznać. Dlatego też nasza społeczność organizuje różne uroczystości i zaprasza na nie lokalną społeczność, integrujemy się, wychodzimy z naszą kulturą do ludzi. Chcemy zapoznać ludzi z naszym narodem, naszą kulturą, żeby może inaczej na nas spojrzeli.
Nie ciągnie Was w świat? Czujecie się także Polakami?
- Wędrówka ludów romskich została zakazana w 1964 roku. I od tamtej pory Romowie prowadzą osiadły tryb życia, nie wędrują, wyjeżdżają jedynie na wczasy. Dzieci romskie chodzą do masowych szkół. Wcześniej były klasy romskie, nie zdały jednak egzaminu i zostały zlikwidowane. Istnieje w Polsce romska szkoła założona przez śp. księdza Zawadzkiego. Pierwszym jej dyrektorem był Jacek Chmielewski, pisarz, etnograf i cyganolog. Szkoła ta istnieje do tej pory, jednak większość romskich dzieci uczęszcza do masowych szkół. Mieszkamy w Polsce i traktujemy ją jako swoją ojczyznę. Podlegamy pod polskie prawo, choć mamy też swoje - romskie. Czujemy się Polakami narodowości romskiej.
Istnieje przekonanie, że Romowie cieszą się, gdy ktoś bliski umiera, wierząc, że po śmierci będzie cieszył się lepszym życiem. Czy to prawda?
- Absolutnie nie. Jest to niesamowity kłam. Romowie bardzo przeżywają śmierć bliskiej osoby. Mamy ogromny szacunek do śmierci i osoby zmarłej. Bardzo przeżywamy śmierć nie tylko krewnych, lecz także przyjaciół i znajomych. W bardzo wielkim skupieniu kultywujemy śmierć bliskich. Z całej Polski zjeżdżają się Romowie, żeby po raz ostatni oddać cześć zmarłemu. W czasie Zaduszek spotykamy się na wieczór wspomnień o zmarłych. Siadamy wtedy wszyscy do stołu, śmiejemy się i wspominamy dobre i złe chwile z nimi związane. Wspominamy, jacy byli, co lubili zjeść, a czego nie. To taki typowy wieczór wspomnień.
Macie swoją własną religię?
- Większość Romów na świecie jest wyznania rzymsko-katolickiego, ale są też wyznania muzułmańskiego, prawosławnego czy zielonoświątkowcy. Wyznawana religia zależy od tego, w jakim państwie Romowie przebywają.
Typowa cygańska cecha?
- Dobre nastawienie na jutro. Jutro będzie lepiej.
Najpopularniejsze imię romskie?
- Kało.
Dziś obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego. Czym charakteryzuje się Wasz język?
- Święto obchodzone jest dokładnie 5 listopada. Zostało ustanowione z inicjatywy Międzynarodowego Związku Romów i organizacji "Kali Sara" w dniu 5 listopada 2009 na posiedzeniu Komisji do Spraw Języka w Zagrzebiu. Nasz język nie ma swojej formy pisanej. Słowa są zapisywane ze słuchu. Jeden wyraz można zapisać na kilka sposobów. Romowie przyjmują też słowa z innych języków. Romani należy do rodziny języków indoeuropejskich. Jest językiem opisowym. Posiada też siedemnaście dialektów. Aż do XX wieku był przede wszystkim językiem mówionym. Nie istniały powszechnie uznawane zasady pisowni czy gramatyki. Alfabet romski został oficjalnie przyjęty w 1990 roku podczas IV Światowego Kongresu Romów w Serocku. Jest on oparty na alfabecie łacińskim i posiada 46 znaków. Na początku XX wieku Romowie sami zaczęli pisać, tworząc tym samym literaturę narodową. Poezja romska jest formą spontanicznego wyrażania uczuć, tęsknoty, zachwytu nad pięknem. W literaturze tej zapisana jest nasza historia i kultura. W Elblągu Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego świętujemy już po raz drugi.
dk