W listopadzie przeprowadzono badania, mające na celu sprawdzenie ilu dorosłych Polaków poświęciło swój czas na bezpłatną pracę na rzecz innych w ostatnim roku. Okazało się, że tylko 11,3%, czyli 4 mln osób dorosłych. To ponad 10 punktów procentowych mniej niż w 2006 roku!
Warto też pamiętać, że wolontariat nie jest jedynie pochodną prospołecznych postaw, ale także obiektywnych uwarunkowań gospodarczo-strukturalnych wyznaczających zachowania i strategie życiowe ludzi. Do takich uwarunkowań, potencjalnie związanych z ostatnimi trendami w rozwoju wolontariatu w Polsce, należą np. poprawiająca się sytuacja na rynku pracy czy intensywne procesy migracyjne. Może mieć to szczególne znaczenie w przypadku osób młodych (a to one najczęściej angażują się w wolontariat), którym łatwiej obecnie wejść na rynek pracy bez konieczności „zdobywania doświadczenia” w ramach wolontariatu.
Inne badania aktywności obywatelskiej potwierdzają, że w działalność w organizacjach pozarządowych angażuje się mniej niż 15% Polaków:
- badania przeprowadzone w 2007 roku przez CBOS mówią o 11% Polaków deklarujących członkostwo w organizacjach, z których tylko 2/3 (7%) angażuje się w pracę organizacji, do której należy;
- według Diagnozy Społecznej 2007 w ostatnim roku 14,1% dorosłych Polaków włączało się w działania na rzecz społeczności lokalnej;
- zaś zgodnie z wynikami międzynarodowego badania European Social Survey z 2007
w działalność organizacji społecznych włączało się 13,6% dorosłych obywateli.
W 2007 roku wydawało się, że spadek liczby wolontariuszy częściowo rekompensowany jest rosnącą liczbą godzin, którą poświęcają oni na pracę społeczną oraz zwiększającym się odsetkiem osób pracujących społecznie w więcej niż jednej organizacji. Wyniki badania z 2008 roku nie potwierdzają tej tendencji – dalszemu spadkowi liczby wolontariuszy nie towarzyszy rosnące zaangażowanie wolontariuszy w pracę społeczną.
Ile czasu pracują? Ponad 5 godzin rocznie pracowało społecznie 68,5% wolontariuszy (a więc ok. 6% Polaków, podczas gdy w 2007 było to ok. 8%). Zmniejszyła się też grupa wolontariuszy, którzy pracy wolontarystycznej poświęcają więcej niż 50 godzin rocznie – w 2008 roku było to 16% wolontariuszy (1,6% Polaków), a w 2007 prawie 20% (2,6% Polaków).
Komu pomagają? W 2008 roku 20% wolontariuszy (a więc ok. 2% Polaków) zadeklarowało, że w ostatnim roku pracowało społecznie na rzecz więcej niż jednej organizacji (w 2007 roku było to 40% wolontariuszy,
a więc niemal 6% Polaków).
Wolontariusze najczęściej wspierają swoją pracą:
- organizacje i grupy pomagające najuboższym
- organizacje i ruchy religijne, parafialne
- organizacje i grupy działające w sferze edukacji i wychowania
- Ochotniczą Straż Pożarną, GOPR, WOPR.
Coraz mniejsza liczba wolontariuszy skłania do lepszego przyjrzenia się cechom, które sprzyjają aktywności społecznej. Kim są wolontariusze? Najwięcej wolontariuszy jest wśród osób z wyższym wykształceniem (generalnie można zaobserwować zależność – im wyższe wykształcenie, tym większa aktywność). Badania z kolejnych lat potwierdzają, że najczęściej w wolontariat angażują się osoby młode, zwłaszcza te między 15 a 19 rokiem życia (uczniowie i studenci). Relatywnie wysoki poziom aktywności obywatelskiej wykazują też osoby w wieku między 40 a 44 lata. W pracę społeczną częściej angażują się mieszkańcy wsi.
Jednak jeszcze bardziej, niż cechy metryczkowe, wpływają na postawę społeczną poglądy i przekonania. Osoby które uważają, że zwykły obywatel działając z innymi może rozwiązać lokalne problemy ponad dwa razy częściej angażują się w wolontariat. Dwa razy częściej pracują społecznie osoby chodzące do kościoła co najmniej raz w tygodniu, niż te które praktykują rzadziej lub w ogóle. O połowę częściej są wolontariuszami osoby, które uważają, że „ogólnie rzecz biorąc ludziom, większości ludzi można ufać”.