W koszyku z polską święconką podstawowe znaczenie miała zawsze kromka chleba, kawałek ciasta wielkanocnego, ser, masło, jaja, mięso oraz sól i chrzan. Od XVII w. w święconym pojawiła się figurka baranka z ciasta, masła lub cukru – jako symbol Chrystusa zmartwychwstałego.
Wielkanoc to dla chrześcijan najważniejsze święta, które przepełnione są symboliką odwołującą się do najintymniejszych i najtrudniejszych zagadnień życia człowieka. To trudne poszukiwanie odpowiedzi i trudne pytania o sens życia. W Wielki Czwartek i Piątek wierni, uczestnicząc w liturgii, zagłębiają się w tajemnicę cierpienia i śmierci, aby odnaleźć radość i nadzieję wypływającą z poranka zmartwychwstania. Jednak w tych dniach język symboli przemawia do ludzi nie tylko w świątyniach – odnajdziemy go na ulicach, wystawach sklepowych i w przydomowych ogródkach, gdzie w wiosennej zieleni budzi się życie. Przemawia też kolorystką pisanek oraz liczbą i składnikami święconki.
Dlaczego podstawowych produktów jest siedem
Chleb, jajka, wędlina, ser żółty, chrzan, ciasto i sól to siedem podstawowych produktów, które powinny znaleźć się w świątecznym koszyczku. Symbolizują one pierwociny płodów ziemi i pokarmów, za które chrześcijanie dziękują Stwórcy. Jest ich siedem, ponieważ w Biblii liczba siedem (hebrajskie słowo chéba oznacza jednocześnie „siedem” i „przymierze”) jest liczbą doskonałą.
Symbolika podstawowych pokarmów w święconym koszyczku:
Chleb – Symbol ciała Chrystusa. Dawniej, gdy gospodynie wypiekały chleby na Wielkanoc w domach, wkładano do koszyka po kromce z każdego rodzaju, aby Bóg obdarzył domostwo pomyślnością i dobrobytem.
Jajko – Symbol odradzającego się życia, pomyślności i błogosławieństwa.
Wędlina – Symbol dostatku. Wierzono, że poświęcona przynosi zdrowie i płodność. Typową polską kiełbaską wkładaną do święconego była kiełbasa biała, którą spożywano z poświęconym chrzanem.
Ser – Symbolizuje rozwój stada zwierząt gospodarskich, ponieważ wyrabiany jest z mleka krów, kóz i owiec.
Ciasto – Symbol doskonałości i wszelkich umiejętności. Do dużo większych niż współcześnie koszyków wkładano najczęściej całą własnoręcznie wykonaną wielkanocną babę lub kawałki różnych gatunków mazurków.
Chrzan – Symbol siły i ochrony przed chorobami.
Sól – Symbol prawdy i oczyszczenia.
Symbolika kolorów
Każdy kolor, na który malowano jajka, coś oznaczał. I tak:
– kolor czerwony symbolizował krew przelaną przez Chrystusa za ludzkie winy,
– czerń oznaczała otchłań, wieczność i pamięć( także o tym, że każdy z nas kiedyś umrze),
– fiolet symbolizował żałobę wielkopostną, a umieszczenie go na wielkanocnych pisankach oznaczało jej koniec i czas radości ze zmartwychwstania,
– niebieski symbolizował niebo, powietrze i był symbolem zdrowia,
– radość ze zmartwychwstania Jezusa symbolizują kolory żółty, różowy i zielony.
Zielony to również symbol nadziei , wiosny i rodzącego się życia. Biały oznacza niewinność, czystość oraz narodziny. Żółty światło, czystość, młodość, szczęście i gościnność (serdeczność). Kolor pomarańczowy lub lekko brązowy symbolizuje wytrzymałość, siłę oraz cierpliwość.
Kolorowano ekologicznie
Kraszanki powstają przez gotowanie jajka w wywarze barwnym, dawniej uzyskiwanym wyłącznie ze składników naturalnych. Do tego celu używano roślin, które pozwalały na uzyskanie różnych kolorów. I tak:
– brązowy z łupin cebuli
– czarny z kory dębu, olchy lub łupiny orzecha włoskiego
– żółty z kory młodej jabłoni lub kwiatów nagietka
– fioletowy z płatków kwiatu ciemnej malwy
– zielony z pędów młodego żyta lub listków barwinka
– różowy z soku z buraka.
Budujemy własne, rodzinne tradycje
Poświęcone pokarmy, od których rozpoczynamy w niedzielę świąteczne śniadanie, także mają swoją symbolikę. Jest ona przypominana wiernym podczas modlitwy. Dodatkowo, do święconego wkładamy takie pokarmy, których nie powinno nam zabraknąć przez cały rok. Do koszyków wędrują więc ulubione smakołyki rodziny. Coraz częściej są wśród nich mandarynki, czekolada, jabłka czy ciasteczka, bez których trudno byłoby się obejść, oraz masło. Niektórzy wkładają też do święconego tradycyjną białą kiełbasę, którą po upieczeniu lub ugotowaniu spożywa się podczas niedzielnego śniadania. Dodatkowo koszyczki zdobi się gałązką zimozielonego bukszpanu lub barwinkiem, co ma przypominać o pokonaniu przez Chrystusa śmierci. Zamiast baranka z cukru, do koszyczków wędruje też baranek z czekolady lub z wędliny, który zdobi później świąteczny stół.
W wielu domach śniadanie wielkanocne rozpoczyna się od dzielenia się poświęconym jajkiem i spożycia po cząstce każdego z poświęconych pokarmów. Potem na przyozdobiony zielenią stół wędrują kiełbasa „biała”, gotowana lub pieczona, szynka, pasztety oraz ciasta wielkanocne.
W związku z tym, że kiedyś uważano, iż święcone jest śniadaniem lub obiadem „bez dymu”, składało się ono głównie z dań podawanych na zimno. Potrawy na gorąco, takie jak żurek czy barszcz, przyrządzano wcześniej, a w Niedzielę Wielkanocną tylko je odgrzewano. Uważano bowiem, że w święto Zmartwychwstania Pańskiego nie godzi się gotować i wykonywać większych prac domowych.
O rodzinną atmosferę musimy zatroszczyć się sami. Niech te święta będą piękne i spokojne.
Dlaczego podstawowych produktów jest siedem
Chleb, jajka, wędlina, ser żółty, chrzan, ciasto i sól to siedem podstawowych produktów, które powinny znaleźć się w świątecznym koszyczku. Symbolizują one pierwociny płodów ziemi i pokarmów, za które chrześcijanie dziękują Stwórcy. Jest ich siedem, ponieważ w Biblii liczba siedem (hebrajskie słowo chéba oznacza jednocześnie „siedem” i „przymierze”) jest liczbą doskonałą.
Symbolika podstawowych pokarmów w święconym koszyczku:
Chleb – Symbol ciała Chrystusa. Dawniej, gdy gospodynie wypiekały chleby na Wielkanoc w domach, wkładano do koszyka po kromce z każdego rodzaju, aby Bóg obdarzył domostwo pomyślnością i dobrobytem.
Jajko – Symbol odradzającego się życia, pomyślności i błogosławieństwa.
Wędlina – Symbol dostatku. Wierzono, że poświęcona przynosi zdrowie i płodność. Typową polską kiełbaską wkładaną do święconego była kiełbasa biała, którą spożywano z poświęconym chrzanem.
Ser – Symbolizuje rozwój stada zwierząt gospodarskich, ponieważ wyrabiany jest z mleka krów, kóz i owiec.
Ciasto – Symbol doskonałości i wszelkich umiejętności. Do dużo większych niż współcześnie koszyków wkładano najczęściej całą własnoręcznie wykonaną wielkanocną babę lub kawałki różnych gatunków mazurków.
Chrzan – Symbol siły i ochrony przed chorobami.
Sól – Symbol prawdy i oczyszczenia.
Symbolika kolorów
Każdy kolor, na który malowano jajka, coś oznaczał. I tak:
– kolor czerwony symbolizował krew przelaną przez Chrystusa za ludzkie winy,
– czerń oznaczała otchłań, wieczność i pamięć( także o tym, że każdy z nas kiedyś umrze),
– fiolet symbolizował żałobę wielkopostną, a umieszczenie go na wielkanocnych pisankach oznaczało jej koniec i czas radości ze zmartwychwstania,
– niebieski symbolizował niebo, powietrze i był symbolem zdrowia,
– radość ze zmartwychwstania Jezusa symbolizują kolory żółty, różowy i zielony.
Zielony to również symbol nadziei , wiosny i rodzącego się życia. Biały oznacza niewinność, czystość oraz narodziny. Żółty światło, czystość, młodość, szczęście i gościnność (serdeczność). Kolor pomarańczowy lub lekko brązowy symbolizuje wytrzymałość, siłę oraz cierpliwość.
Kolorowano ekologicznie
Kraszanki powstają przez gotowanie jajka w wywarze barwnym, dawniej uzyskiwanym wyłącznie ze składników naturalnych. Do tego celu używano roślin, które pozwalały na uzyskanie różnych kolorów. I tak:
– brązowy z łupin cebuli
– czarny z kory dębu, olchy lub łupiny orzecha włoskiego
– żółty z kory młodej jabłoni lub kwiatów nagietka
– fioletowy z płatków kwiatu ciemnej malwy
– zielony z pędów młodego żyta lub listków barwinka
– różowy z soku z buraka.
Budujemy własne, rodzinne tradycje
Poświęcone pokarmy, od których rozpoczynamy w niedzielę świąteczne śniadanie, także mają swoją symbolikę. Jest ona przypominana wiernym podczas modlitwy. Dodatkowo, do święconego wkładamy takie pokarmy, których nie powinno nam zabraknąć przez cały rok. Do koszyków wędrują więc ulubione smakołyki rodziny. Coraz częściej są wśród nich mandarynki, czekolada, jabłka czy ciasteczka, bez których trudno byłoby się obejść, oraz masło. Niektórzy wkładają też do święconego tradycyjną białą kiełbasę, którą po upieczeniu lub ugotowaniu spożywa się podczas niedzielnego śniadania. Dodatkowo koszyczki zdobi się gałązką zimozielonego bukszpanu lub barwinkiem, co ma przypominać o pokonaniu przez Chrystusa śmierci. Zamiast baranka z cukru, do koszyczków wędruje też baranek z czekolady lub z wędliny, który zdobi później świąteczny stół.
W wielu domach śniadanie wielkanocne rozpoczyna się od dzielenia się poświęconym jajkiem i spożycia po cząstce każdego z poświęconych pokarmów. Potem na przyozdobiony zielenią stół wędrują kiełbasa „biała”, gotowana lub pieczona, szynka, pasztety oraz ciasta wielkanocne.
W związku z tym, że kiedyś uważano, iż święcone jest śniadaniem lub obiadem „bez dymu”, składało się ono głównie z dań podawanych na zimno. Potrawy na gorąco, takie jak żurek czy barszcz, przyrządzano wcześniej, a w Niedzielę Wielkanocną tylko je odgrzewano. Uważano bowiem, że w święto Zmartwychwstania Pańskiego nie godzi się gotować i wykonywać większych prac domowych.
O rodzinną atmosferę musimy zatroszczyć się sami. Niech te święta będą piękne i spokojne.
mk