Wiosna i miesiące letnie sprzyjają częstszemu korzystaniu z form wypoczynku na świeżym powietrzu w parkach i lasach oraz noszeniu lżejszego ubioru, co zwiększa ryzyko pokąsania przez kleszcze mogące przenosić groźne dla zdrowia bakterie, wirusy i pierwotniaki.
Borelioza z Lyme i kleszczowe zapalenie mózgu - to najczęściej rozpoznawane w Polsce choroby przenoszone przez kleszcze, których liczba przypadków z roku na rok wciąż rośnie. Ich przebieg bywa ciężki, a u niektórych mogą też wystąpić powikłania neurologiczne, a nawet - sfery psychicznej. Województwo warmińsko-mazurskie, podobnie jak woj. podlaskie, to tereny endemicznego występowania boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu, mają wyższy od ogólnopolskiego wskaźnik zapadalności na te choroby. Zaszczepić można się jedynie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, nie ma natomiast szczepionki chroniącej przed boreliozą. Zagrożenie ukąszeniem kleszcza dotyczy nie tylko lasu, może ono nastąpić także w przydomowym ogródku lub parku miejskim. Kleszcze stanowią realne zagrożenie dla każdego – zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Ukłucie często nie zostaje zauważone przez człowieka, z powodu właściwości znieczulających śliny kleszczy.
Gdzie spotkamy kleszcza?
Kleszcze żyją zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym, obfitym w roślinność: w lasach i na ich skraju, w zagajnikach, zaroślach, na łąkach, pastwiskach i leśnych polanach, na obszarach porośniętych paprociami, jeżynami, leszczyną, nad brzegami rzek, jezior i stawów. Najbardziej aktywny jest w godzinach porannych i wieczornych i preferuje zacienione miejsca.
Występuje na różnych wysokościach nad ziemią:
- larwa - około 30 cm (atakuje głównie małe ssaki),
- nimfa - około 1 metra (żeruje na większych zwierzętach i ludziach),
- imago (postać dojrzała) - do 1,5 m (atakuje duże ssaki, w tym ludzi).
W naszym klimacie można wyróżnić dwa szczyty aktywności kleszczy:
- wiosenny - kwiecień – maj,
- późno letni - sierpień – wrzesień.
Pajęczaki te są bardzo odporne – wytrzymują długie okresy suszy, a głodne są w stanie przetrwać w odrętwieniu nawet 800 dni. Zimą zapadają w letarg, jednakże kleszcza można „złapać” nawet w styczniu – wystarczy ciepła zima z temperaturą 7 – 12 °C, aby przerwać ich hibernację.
Jak uchronić się przed kleszczem?
Pamiętaj o odpowiednim ubraniu, tak aby zakryć możliwie jak najwięcej ciała np. długie spodnie, koszula z długim rękawem, zakryte buty i kapelusz znacznie utrudni drogę kleszcza do naszej skóry.
Wybieraj jasną odzież, dzięki której będziesz w stanie łatwiej zauważyć pasożyta i w porę go usunąć.
Stosuj preparaty odstraszające kleszcze, co będzie stanowiło dodatkową ochronę. Pamiętaj jednak o stosowaniu ich zgodnie z zaleceniami na etykiecie.
Po powrocie ze spaceru dokładnie obejrzyj całe ciało, kleszcze lubią miejsca, gdzie skóra jest najcieńsza: na głowie – przy linii włosów i za uszami, w zgięciach stawów – pod pachami, kolanami, w okolicach łokcia, ścięgna Achillesa, w pachwinach oraz w okolicach pępka.
Ja usunąć kleszcza?
Należy go niezwłocznie usunąć w następujący sposób:
- kleszcza usuwamy tylko w sposób mechaniczny, najlepiej plastikową pęsetą
lub specjalnym przyrządem dostępnym w aptece,
- należy chwycić kleszcza tuż przy skórze, za przednią część ciała i lekkim,
ale zdecydowanym ruchem pociągnąć ku górze,
- miejsce ukłucia przemyj wodą utlenioną lub 40% alkoholem do dezynfekcji
- dokładnie umyj ręce,
- miejsce po wkłuciu należy obserwować kilkanaście tygodni zwracając uwagę również na ogólne samopoczucie, w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, skonsultować się z lekarzem.
Nie należy wykręcać kleszcza bezpośrednio palcami lub usuwać go za pomocą substancji natłuszczających!
Jak najwcześniejsze usunięcie kleszcza znacząco zmniejsza ryzyko ewentualnego zakażenia. Ocenia się, że nawet jeśli kleszcz był zakażony to w przypadku usunięcia
go ze skóry do 24 godzin od momentu ukąszenia – liczba krętków boreliozy, która przedostaną się do organizmu człowieka będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie.
Kleszcze groźne dla zdrowia
Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym na świecie i w Polsce. Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu.
Borelioza to wieloukładowa choroba zapalna wywoływana przez krętka bolerii, którego nosicielami jest około 30% kleszczy w Polsce. Początkowo atakuje skórę, następnie stawy, ośrodkowy układ nerwowy i inne narządy, w tym serce. Nieleczona choroba może powodować poważne następstwa zdrowotne.
Zakażenie boreliozą w pierwszej fazie przebiega bezobjawowo. Widoczne objawy w postaci okrągłego lub owalnego, nie swędzącego rumienia o czerwonym zabarwieniu mogą pojawić się w okresie od 1 - 2 dni do nawet 3 tygodni po ukąszeniu kleszcza. Zakażeniu towarzyszyć mogą również objawy takie jak:
- wysoka gorączka, zawroty i bóle głowy,
- przewlekłe zmęczenie,
- bóle mięśni i stawów,
- problemy neurologiczne tj. porażenie nerwów twarzy,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zaburzenia pracy serca.
Pamiętaj! Nie istnieje w tej chwili szczepionka przeciwko boreliozie
Kleszczowe zapalenie mózgu może przebiegać bezobjawowo, łagodnie lub ciężko prowadząc do kalectwa, a nawet śmierci. Objawy kleszczowego zapalenia mózgu występują dwuetapowo. W fazie I może pojawić się gorączka, złe samopoczucie, bóle głowy i narastające osłabienie. Po kilku dniach od ustąpienia pierwszych symptomów wracają znacznie nasilone dolegliwości, mogą im również towarzyszyć objawy neurologiczne (oponowe). Zabezpieczeniem przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, które uodparnia nasz organizm na tę chorobę. Warto je wykonać zimą lub wczesną wiosną, przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy.