Z okazji 450-lecia Poczty Polskiej, 24 września dwójka pracowników lubelskiej poczty, rowerami dotarła do Wenecji, przemierzając w 16 dni około 1300 km. Była to trasa Kraków - Wiedeń - Wenecja, którą kilkaset lat temu mieli do pokonania kurierzy konni. W ten sposób lubelscy pocztowcy uczcili 450-lecie uruchomienia pierwszego szlaku pocztowego między Polską i Włochami.
Święto mają dziś wszyscy pocztowcy, ale szczególnie wspomnieć należy o Poczcie Polskiej, która obchodzi w tym roku swoje 450-lecie!
Według definicji poczta to ogólnie dostępna instytucja, przeważnie państwowa, zajmująca się obrotem przesyłek, a także wykonywaniem niektórych usług na rzecz telekomunikacji i obrotu pieniądza. Sam termin „poczta” pochodzi od łacińskiej nazwy stacji wymiany koni „mutatio postia”, utworzonej w okresie Cesarstwa Rzymskiego.
18 października 1558 r. król Zygmunt August ustanowił stałe połączenie pocztowe na trasie Kraków - Wiedeń - Wenecja, by bez pośrednictwa kurierów związanych z Habsburgami możliwe było utrzymanie stałych kontaktów dyplomatycznych w celu odzyskania sum neapolitańskich i spadku po matce-królowej Bonie. Komunikację zapewniali kurierzy na koniach rozstawnych, zwani komornikami. Ich funkcje spełniali m.in. synowie szlacheccy przebywający na dworach. Pierwszym dyrektorem poczty królewskiej został pochodzący z Włoch Prosper Prowana. Z czasem poczta zaczęła obsługiwać także trasę Kraków - Wilno. Koszty utrzymania koni oraz wynagrodzenie dyrektora opłacał polski król.
Czym były „sumy neapolitańskie”?
Urodzona 2 lutego 1494 r. w Vigevano Bona Sforza d'Aragona od 18 kwietnia 1518 r. była Królową Polski i Wielką Księżną Litewską, Księżną Rusi, Prus i Mazowsza. Jako Księżna Bari i Rosano była też od 1524 r. spadkobierczynią pretensji do Królestwa Jerozolimy.
Pochodząca z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu – Sforzów - Bona, była córką Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Chcąc umocnić prestiż Jagiellonów, zabiegała o beneficja kościelne i inne nadania, które przynosiłyby duży i pewny dochód. Z czasem udało się jej uzyskać od papieża Leona X prawo do decydowania o obsadzie piętnastu beneficjów kościelnych o dużym znaczeniu - w tym w Krakowie, Gnieźnie, Poznaniu, Włocławku i Fromborku. Do 1524 r. Bona posiadała już, jako nadania królewskie, księstwa pińskie i kobryńskie, dobra sieluckie i pas puszczy w okolicach Narwi. Zapobiegliwie skupowała też posiadłości na Litwie, by w latach 1536-1546 przejąć nadzór nad okręgami celnymi na terenie całego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od 1544 r. Zygmunt August objął władzę na Litwie, gdzie się przeniósł. Konflikt interesów z synem oraz sprawa związku Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną doprowadziły ostatecznie do przeniesienia się Bony wraz z córkami na Mazowsze, gdzie przebywała 8 lat. Kiedy porozumienie z synem okazało się niemożliwe, Bona w 1556 r. zdecydowała się na wyjazd z Polski do Bari, zrzekając się, na żądanie szlachty, wszystkich posiadanych w Polsce dóbr ziemskich.
W rok po powrocie do księstwa Bari królowa Bona została otruta przez swego dworzanina, Jana Wawrzyńca Pappacodę. Zmarła 19 listopada 1557 r. Na zabójstwie i sfałszowaniu testamentu Bony zyskali Habsburgowie, którzy zaciągnęli u królowej kolosalne na owe czasy długi. Spadkobiercy Bony nie doczekali spłaty pożyczki w wysokości 430 000 dukatów w złocie, jaką Bona poprzez księcia Albę udzieliła królowi Hiszpanii Filipowi II. Były to tzw. sumy neapolitańskie. Pożyczona kwota została zabezpieczona na dochodach w Królestwie Neapolu i nigdy nie została oddana w całości przez stronę hiszpańską, choć po śmierci Bony prawa do sum neapolitańskich przypadły Zygmuntowi II Augustowi i jego siostrom. O ich zwrot Rzeczpospolita zabiegała niemal bezskutecznie. Część z nich w postaci futer, biżuterii, części czynszów z należących do Bony kamienic w Bari i bogatej zastawy królowej, została zwrócona Annie Jagiellonce, dzięki negocjacjom biskupa warmińskiego kardynała Stanisława Hozjusza, przebywającego od 1575 r. w Rzymie. Do czasów współczesnych pożyczka została zwrócona przez Habsburgów zaledwie w kilku procentach. W prowadzeniu negocjacji i przekazywaniu informacji między Rzeczpospolitą i Włochami nieocenioną rolę odegrało połączenie pocztowe utworzone przez Zygmunta Augusta.
Działanie Poczty w kolejnych wiekach
Poza organizacją podwód będących na usługach króla oraz państwa, istniały w Polsce też inne połączenia posłańcze, utrzymywane przez klasztory, sądy, miasta i kupców, którzy z kolei utrzymywali dla własnych potrzeb tzw. faktorie. Od czasów Kazimierza Wielkiego, który w 1364 r. założył w Krakowie Uniwersytet, istniały w Polsce również połączenia uniwersyteckie, utrzymujące łączność z uniwersytetami w Paryżu i we Włoszech. Te wszystkie połączenia były jednak wciąż niewystarczającą formą przesyłania wiadomości. W zależności od pory roku, informacje docierały nawet z kilkutygodniowym opóźnieniem, co szczególnie w czasie wojen przysparzało problemów. W tym trudnym czasie, ważną rolę odegrała wojskowa poczta polowa, zapewniająca w czasie wojny jednostkom wojskowym i żołnierzom wymianę korespondencji z ludnością cywilną i między żołnierzami.
W okresie Księstwa Warszawskiego, po upadku powstania kościuszkowskiego i trzecim rozbiorze Polski, poczta znalazła się w rękach zaborców i jako taka pełniła przede wszystkim funkcję administracyjno-policyjną, dbając o zapewnienie prawidłowego funkcjonowania administracji cywilnej i wojskowej. Ziemie polskie zostały w zasadzie objęte organizacją poczt państw zaborczych i ich regulacjami prawnymi. W zaborze pruskim wprowadzono nowe rodzaje usług pocztowych, takich jak szybka poczta kurierska, dyliżanse czy doręczanie przesyłek przez listonoszy. Warszawa w tym okresie stała się miastem prowincjonalnym, a na znaczeniu zyskały trakty prowadzące z Warszawy do Berlina, Królewca, Gdańska i Wrocławia.
Zasadnicza zmiana nastąpiła w wyniku zwycięskiej kampanii Napoleona w latach 1806-1807, kiedy na niewielkim terytorium dawnej Rzeczpospolitej przywrócono państwo polskie w postaci Księstwa Warszawskiego, a zorganizowanie poczty powierzono Ignacemu Zajączkowi, który w 1807 roku został mianowany Administratorem Generalnym Poczty w departamentach: warszawskim, poznańskim, kaliskim, płockim, bydgoskim i białostockim. Poczta była instytucją niezależną, która do 1810 r. podlegała bezpośrednio królowi, by z czasem przejść pod zwierzchnictwo ministra spraw wewnętrznych. Finansowo w tym okresie czasu poczta była zależna od ministra skarbu.
Na całym terenie Księstwa Warszawskiego zaprowadzono poczty wozowe i konne. Między Warszawą a Poznaniem po raz pierwszy uruchomiono stałą komunikację za pomocą dyliżansów. W Księstwie Warszawskim opłaty pocztowe obowiązywały adresata, jednakże, gdy nadawca chciał z góry wnieść opłatę, urząd przyjmował pieniądze, które przesyłał placówce oddawczej. Od opłat zwolniona była korespondencja urzędowa i wojskowa oraz korespondencja żołnierzy w czasie wojny.
W roku 1810 czynnych było około 250 urzędów pocztowych, w których zatrudnionych było ok. 1000 osób. Funkcjonowało 6 głównych traktów pocztowych i ponad 110 traktów bocznych. Klęska Napoleona w 1812 r. spowodowała upadek Księstwa Warszawskiego i ponowne zagarnięcie przez Prusy ziem zajętych w czasie drugiego rozbioru. Na ziemiach tych rząd pruski uruchomił połączenia pocztowe z Berlinem i Królewcem, pobudował szosy i w połowie XIX w. przystąpił do budowy linii kolejowej.
W 1815 r. na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego powstało Królestwo Polskie. Utworzona w tym samym roku poczta Królestwa Polskiego była kontynuatorką tradycji Poczty Polskiej z czasów stanisławowskich, a rozwój jej był na tyle znaczny, że można ją zaliczyć do najlepiej zorganizowanych instytucji Królestwa. Poczta, aż do wybuchu powstania listopadowego, posiadała pełną autonomię.
Na obszarze Królestwa Polskiego transport listów, przesyłek i osób odbywał się za pomocą kilku rodzajów poczt: pieszych, konnych, wózkowych, nadzwyczajnych poczt listowych tzw. sztafet oraz eksrtapoczt. W 1866 r. w Królestwie Polskim istniało już 345 placówek pocztowych, a na wszystkich traktach Królestwa Polskiego odbywał się także przewóz podróżnych przez furmanów i inne osoby prywatne, które wynajmowały konie za opłatą.
W 1863 r., kiedy wybuchło powstanie styczniowe, powstawały konspiracyjne Biura Ekspedycji, w których przygotowywano przesyłki przeznaczone dla oddziałów konspiracyjnych.
W 1912 r. na terenie Królestwa Polskiego czynnych było 770 placówek pocztowych i 1489 skrzynek pocztowych.
Z chwilą odzyskania niepodległości w 1918 r. organizację administracji pocztowej w Polsce zapoczątkował dekret Rady Regencyjnej z 3 stycznia 1918 r. „O tymczasowej organizacji władz naczelnych w Królestwie Polskim”. Zgodnie z dekretem, sprawy związane z działalnością poczty i telekomunikacji zostały podporządkowane Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Dekretem Naczelnika Państwa z 5 lutego 1919 r., utworzone zostało Ministerstwo Poczt i Telegrafów, które miało za zadanie uruchomienie pocztowej administracji terenowej, zapewnienie ciągłości obsługi przez jednostki eksploatacyjne i zabezpieczenie komunikacji między nimi, jak również ustalenie zakresu usług pocztowych, stawek taryfowych oraz nawiązywanie stosunków międzynarodowych.
Obsługa ludności w zakresie usług poczty była w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości ograniczała się tylko do przyjmowania, przewozu i doręczania zwykłych przesyłek pocztowych. Z czasem zwiększono wachlarz usług i poczta zaczęła przyjmować, przewozić i doręczać: czasopisma i paczki, listy wartościowe, przekazy pocztowe i telegraficzne. Urzędy i agencje jako przedstawicielstwa Pocztowej Kasy Oszczędności pośredniczyły też w obrocie czekowym i oszczędnościowym oraz dokonywały wypłat rent. Ważnym elementem tego systemu stały się połączenia kolejowe, samochodowe, rowerowe, piesze i sporadycznie w owym czasie - lotnicze.
Momentem przełomowym w rozwoju Poczty Polskiej było utworzenie w 1928 r. państwowego przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, które prowadzone było na zasadach handlowych z uwzględnieniem potrzeb państwa. PPTiT było zwolnione z uiszczania jakichkolwiek podatków na rzecz Skarbu Państwa. Według stanu na dzień 1 marca 1939 r. na terenie Polski było ogółem 5086 jednostek wykonawczych, w tym 1274 urzędy i 2911 agencji.
W okresie powstania warszawskiego w 1944 r. dowództwo wojskowe zdecydowało, że mieszcząca się przy ul. Wilczej 41 poczta będzie obsługiwana przez harcerzy, którzy jeszcze przed wybuchem powstania przygotowywali się do tego rodzaju służby. Na mocy porozumienia Naczelnika Głównej Kwatery Harcerstwa z Komendą Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, utworzono Główną Pocztę Harcerską i jej placówki w wyzwolonych dzielnicach miasta. W opanowanych przez powstanie dzielnicach Warszawy wprowadzono do obiegu kartki pocztowe oraz przyjmowano listy w stanie otwartym. Listy wyjęte ze skrzynek stemplowano datownikiem Poczty Polskiej i po ocenzurowaniu doręczano adresatom. Poczta Harcerska od chwili zorganizowania do 1 września 1944 r. rozprowadziła 116 317 listów za pośrednictwem 8 rozdzielnic i 40 skrzynek pocztowych.
28 lipca 1944 r. powołano do życia Dyrekcję Okręgu Poczt i Telegrafów w Lublinie. Ostatecznie utworzono dziesięć dyrekcji okręgów z siedzibami w Warszawie, Lublinie, Krakowie, Katowicach, Olsztynie, Poznaniu, Łodzi, Gdańsku, Szczecinie i Wrocławiu, którym podlegało 271 obwodowych urzędów pocztowo-telekomunikacyjnych oraz 57 rejonowych urzędów telegraficzno-telefonicznych. Formalnie wznowienie działalności Poczty nastąpiło 1 sierpnia 1944 r.
31 stycznia 1961 r. Sejm uchwalił nową ustawę „O łączności”, która monopol państwa w dziedzinie poczty ograniczyła do zarobkowego przewozu i doręczania korespondencji pisemnej zamkniętej i otwartej.
Momentem przełomowym w działalności PPTiT był rok 1987, kiedy Sejm podjął uchwałę, w ramach której łączność znalazła się w nowo utworzonym resorcie Transportu, Żeglugi i Łączności. Nastąpił rozdział i wydzielenie PPTiT jako samodzielnej jednostki o zasięgu ogólnokrajowym, kierowanej przez dyrektora generalnego, który powoływany był przez Ministra Transportu, Żeglugi i Łączności. Zmieniona też została nazwa przedsiębiorstwa na: państwowa jednostka organizacyjna „Poczta Polska, Telefon i Telegraf”.
W 1991 r. założone w 1928 r. przedsiębiorstwo państwowe „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, podzielone zostało na Telekomunikację Polską i państwowe przedsiębiorstwo Pocztę Polską.
Według definicji poczta to ogólnie dostępna instytucja, przeważnie państwowa, zajmująca się obrotem przesyłek, a także wykonywaniem niektórych usług na rzecz telekomunikacji i obrotu pieniądza. Sam termin „poczta” pochodzi od łacińskiej nazwy stacji wymiany koni „mutatio postia”, utworzonej w okresie Cesarstwa Rzymskiego.
18 października 1558 r. król Zygmunt August ustanowił stałe połączenie pocztowe na trasie Kraków - Wiedeń - Wenecja, by bez pośrednictwa kurierów związanych z Habsburgami możliwe było utrzymanie stałych kontaktów dyplomatycznych w celu odzyskania sum neapolitańskich i spadku po matce-królowej Bonie. Komunikację zapewniali kurierzy na koniach rozstawnych, zwani komornikami. Ich funkcje spełniali m.in. synowie szlacheccy przebywający na dworach. Pierwszym dyrektorem poczty królewskiej został pochodzący z Włoch Prosper Prowana. Z czasem poczta zaczęła obsługiwać także trasę Kraków - Wilno. Koszty utrzymania koni oraz wynagrodzenie dyrektora opłacał polski król.
Czym były „sumy neapolitańskie”?
Urodzona 2 lutego 1494 r. w Vigevano Bona Sforza d'Aragona od 18 kwietnia 1518 r. była Królową Polski i Wielką Księżną Litewską, Księżną Rusi, Prus i Mazowsza. Jako Księżna Bari i Rosano była też od 1524 r. spadkobierczynią pretensji do Królestwa Jerozolimy.
Pochodząca z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu – Sforzów - Bona, była córką Giana Galeazza Sforzy i Izabeli Aragońskiej. Chcąc umocnić prestiż Jagiellonów, zabiegała o beneficja kościelne i inne nadania, które przynosiłyby duży i pewny dochód. Z czasem udało się jej uzyskać od papieża Leona X prawo do decydowania o obsadzie piętnastu beneficjów kościelnych o dużym znaczeniu - w tym w Krakowie, Gnieźnie, Poznaniu, Włocławku i Fromborku. Do 1524 r. Bona posiadała już, jako nadania królewskie, księstwa pińskie i kobryńskie, dobra sieluckie i pas puszczy w okolicach Narwi. Zapobiegliwie skupowała też posiadłości na Litwie, by w latach 1536-1546 przejąć nadzór nad okręgami celnymi na terenie całego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od 1544 r. Zygmunt August objął władzę na Litwie, gdzie się przeniósł. Konflikt interesów z synem oraz sprawa związku Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną doprowadziły ostatecznie do przeniesienia się Bony wraz z córkami na Mazowsze, gdzie przebywała 8 lat. Kiedy porozumienie z synem okazało się niemożliwe, Bona w 1556 r. zdecydowała się na wyjazd z Polski do Bari, zrzekając się, na żądanie szlachty, wszystkich posiadanych w Polsce dóbr ziemskich.
W rok po powrocie do księstwa Bari królowa Bona została otruta przez swego dworzanina, Jana Wawrzyńca Pappacodę. Zmarła 19 listopada 1557 r. Na zabójstwie i sfałszowaniu testamentu Bony zyskali Habsburgowie, którzy zaciągnęli u królowej kolosalne na owe czasy długi. Spadkobiercy Bony nie doczekali spłaty pożyczki w wysokości 430 000 dukatów w złocie, jaką Bona poprzez księcia Albę udzieliła królowi Hiszpanii Filipowi II. Były to tzw. sumy neapolitańskie. Pożyczona kwota została zabezpieczona na dochodach w Królestwie Neapolu i nigdy nie została oddana w całości przez stronę hiszpańską, choć po śmierci Bony prawa do sum neapolitańskich przypadły Zygmuntowi II Augustowi i jego siostrom. O ich zwrot Rzeczpospolita zabiegała niemal bezskutecznie. Część z nich w postaci futer, biżuterii, części czynszów z należących do Bony kamienic w Bari i bogatej zastawy królowej, została zwrócona Annie Jagiellonce, dzięki negocjacjom biskupa warmińskiego kardynała Stanisława Hozjusza, przebywającego od 1575 r. w Rzymie. Do czasów współczesnych pożyczka została zwrócona przez Habsburgów zaledwie w kilku procentach. W prowadzeniu negocjacji i przekazywaniu informacji między Rzeczpospolitą i Włochami nieocenioną rolę odegrało połączenie pocztowe utworzone przez Zygmunta Augusta.
Działanie Poczty w kolejnych wiekach
Poza organizacją podwód będących na usługach króla oraz państwa, istniały w Polsce też inne połączenia posłańcze, utrzymywane przez klasztory, sądy, miasta i kupców, którzy z kolei utrzymywali dla własnych potrzeb tzw. faktorie. Od czasów Kazimierza Wielkiego, który w 1364 r. założył w Krakowie Uniwersytet, istniały w Polsce również połączenia uniwersyteckie, utrzymujące łączność z uniwersytetami w Paryżu i we Włoszech. Te wszystkie połączenia były jednak wciąż niewystarczającą formą przesyłania wiadomości. W zależności od pory roku, informacje docierały nawet z kilkutygodniowym opóźnieniem, co szczególnie w czasie wojen przysparzało problemów. W tym trudnym czasie, ważną rolę odegrała wojskowa poczta polowa, zapewniająca w czasie wojny jednostkom wojskowym i żołnierzom wymianę korespondencji z ludnością cywilną i między żołnierzami.
W okresie Księstwa Warszawskiego, po upadku powstania kościuszkowskiego i trzecim rozbiorze Polski, poczta znalazła się w rękach zaborców i jako taka pełniła przede wszystkim funkcję administracyjno-policyjną, dbając o zapewnienie prawidłowego funkcjonowania administracji cywilnej i wojskowej. Ziemie polskie zostały w zasadzie objęte organizacją poczt państw zaborczych i ich regulacjami prawnymi. W zaborze pruskim wprowadzono nowe rodzaje usług pocztowych, takich jak szybka poczta kurierska, dyliżanse czy doręczanie przesyłek przez listonoszy. Warszawa w tym okresie stała się miastem prowincjonalnym, a na znaczeniu zyskały trakty prowadzące z Warszawy do Berlina, Królewca, Gdańska i Wrocławia.
Zasadnicza zmiana nastąpiła w wyniku zwycięskiej kampanii Napoleona w latach 1806-1807, kiedy na niewielkim terytorium dawnej Rzeczpospolitej przywrócono państwo polskie w postaci Księstwa Warszawskiego, a zorganizowanie poczty powierzono Ignacemu Zajączkowi, który w 1807 roku został mianowany Administratorem Generalnym Poczty w departamentach: warszawskim, poznańskim, kaliskim, płockim, bydgoskim i białostockim. Poczta była instytucją niezależną, która do 1810 r. podlegała bezpośrednio królowi, by z czasem przejść pod zwierzchnictwo ministra spraw wewnętrznych. Finansowo w tym okresie czasu poczta była zależna od ministra skarbu.
Na całym terenie Księstwa Warszawskiego zaprowadzono poczty wozowe i konne. Między Warszawą a Poznaniem po raz pierwszy uruchomiono stałą komunikację za pomocą dyliżansów. W Księstwie Warszawskim opłaty pocztowe obowiązywały adresata, jednakże, gdy nadawca chciał z góry wnieść opłatę, urząd przyjmował pieniądze, które przesyłał placówce oddawczej. Od opłat zwolniona była korespondencja urzędowa i wojskowa oraz korespondencja żołnierzy w czasie wojny.
W roku 1810 czynnych było około 250 urzędów pocztowych, w których zatrudnionych było ok. 1000 osób. Funkcjonowało 6 głównych traktów pocztowych i ponad 110 traktów bocznych. Klęska Napoleona w 1812 r. spowodowała upadek Księstwa Warszawskiego i ponowne zagarnięcie przez Prusy ziem zajętych w czasie drugiego rozbioru. Na ziemiach tych rząd pruski uruchomił połączenia pocztowe z Berlinem i Królewcem, pobudował szosy i w połowie XIX w. przystąpił do budowy linii kolejowej.
W 1815 r. na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego powstało Królestwo Polskie. Utworzona w tym samym roku poczta Królestwa Polskiego była kontynuatorką tradycji Poczty Polskiej z czasów stanisławowskich, a rozwój jej był na tyle znaczny, że można ją zaliczyć do najlepiej zorganizowanych instytucji Królestwa. Poczta, aż do wybuchu powstania listopadowego, posiadała pełną autonomię.
Na obszarze Królestwa Polskiego transport listów, przesyłek i osób odbywał się za pomocą kilku rodzajów poczt: pieszych, konnych, wózkowych, nadzwyczajnych poczt listowych tzw. sztafet oraz eksrtapoczt. W 1866 r. w Królestwie Polskim istniało już 345 placówek pocztowych, a na wszystkich traktach Królestwa Polskiego odbywał się także przewóz podróżnych przez furmanów i inne osoby prywatne, które wynajmowały konie za opłatą.
W 1863 r., kiedy wybuchło powstanie styczniowe, powstawały konspiracyjne Biura Ekspedycji, w których przygotowywano przesyłki przeznaczone dla oddziałów konspiracyjnych.
W 1912 r. na terenie Królestwa Polskiego czynnych było 770 placówek pocztowych i 1489 skrzynek pocztowych.
Z chwilą odzyskania niepodległości w 1918 r. organizację administracji pocztowej w Polsce zapoczątkował dekret Rady Regencyjnej z 3 stycznia 1918 r. „O tymczasowej organizacji władz naczelnych w Królestwie Polskim”. Zgodnie z dekretem, sprawy związane z działalnością poczty i telekomunikacji zostały podporządkowane Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Dekretem Naczelnika Państwa z 5 lutego 1919 r., utworzone zostało Ministerstwo Poczt i Telegrafów, które miało za zadanie uruchomienie pocztowej administracji terenowej, zapewnienie ciągłości obsługi przez jednostki eksploatacyjne i zabezpieczenie komunikacji między nimi, jak również ustalenie zakresu usług pocztowych, stawek taryfowych oraz nawiązywanie stosunków międzynarodowych.
Obsługa ludności w zakresie usług poczty była w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości ograniczała się tylko do przyjmowania, przewozu i doręczania zwykłych przesyłek pocztowych. Z czasem zwiększono wachlarz usług i poczta zaczęła przyjmować, przewozić i doręczać: czasopisma i paczki, listy wartościowe, przekazy pocztowe i telegraficzne. Urzędy i agencje jako przedstawicielstwa Pocztowej Kasy Oszczędności pośredniczyły też w obrocie czekowym i oszczędnościowym oraz dokonywały wypłat rent. Ważnym elementem tego systemu stały się połączenia kolejowe, samochodowe, rowerowe, piesze i sporadycznie w owym czasie - lotnicze.
Momentem przełomowym w rozwoju Poczty Polskiej było utworzenie w 1928 r. państwowego przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, które prowadzone było na zasadach handlowych z uwzględnieniem potrzeb państwa. PPTiT było zwolnione z uiszczania jakichkolwiek podatków na rzecz Skarbu Państwa. Według stanu na dzień 1 marca 1939 r. na terenie Polski było ogółem 5086 jednostek wykonawczych, w tym 1274 urzędy i 2911 agencji.
W okresie powstania warszawskiego w 1944 r. dowództwo wojskowe zdecydowało, że mieszcząca się przy ul. Wilczej 41 poczta będzie obsługiwana przez harcerzy, którzy jeszcze przed wybuchem powstania przygotowywali się do tego rodzaju służby. Na mocy porozumienia Naczelnika Głównej Kwatery Harcerstwa z Komendą Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej, utworzono Główną Pocztę Harcerską i jej placówki w wyzwolonych dzielnicach miasta. W opanowanych przez powstanie dzielnicach Warszawy wprowadzono do obiegu kartki pocztowe oraz przyjmowano listy w stanie otwartym. Listy wyjęte ze skrzynek stemplowano datownikiem Poczty Polskiej i po ocenzurowaniu doręczano adresatom. Poczta Harcerska od chwili zorganizowania do 1 września 1944 r. rozprowadziła 116 317 listów za pośrednictwem 8 rozdzielnic i 40 skrzynek pocztowych.
28 lipca 1944 r. powołano do życia Dyrekcję Okręgu Poczt i Telegrafów w Lublinie. Ostatecznie utworzono dziesięć dyrekcji okręgów z siedzibami w Warszawie, Lublinie, Krakowie, Katowicach, Olsztynie, Poznaniu, Łodzi, Gdańsku, Szczecinie i Wrocławiu, którym podlegało 271 obwodowych urzędów pocztowo-telekomunikacyjnych oraz 57 rejonowych urzędów telegraficzno-telefonicznych. Formalnie wznowienie działalności Poczty nastąpiło 1 sierpnia 1944 r.
31 stycznia 1961 r. Sejm uchwalił nową ustawę „O łączności”, która monopol państwa w dziedzinie poczty ograniczyła do zarobkowego przewozu i doręczania korespondencji pisemnej zamkniętej i otwartej.
Momentem przełomowym w działalności PPTiT był rok 1987, kiedy Sejm podjął uchwałę, w ramach której łączność znalazła się w nowo utworzonym resorcie Transportu, Żeglugi i Łączności. Nastąpił rozdział i wydzielenie PPTiT jako samodzielnej jednostki o zasięgu ogólnokrajowym, kierowanej przez dyrektora generalnego, który powoływany był przez Ministra Transportu, Żeglugi i Łączności. Zmieniona też została nazwa przedsiębiorstwa na: państwowa jednostka organizacyjna „Poczta Polska, Telefon i Telegraf”.
W 1991 r. założone w 1928 r. przedsiębiorstwo państwowe „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, podzielone zostało na Telekomunikację Polską i państwowe przedsiębiorstwo Pocztę Polską.
mk