Początek sezonu letniego niesie ze sobą szereg zagrożeń. Jednym z nich są kleszcze, stawonogi, przenoszące bakterie i wirusy, które wprowadzają do organizmu żywiciela w trakcie picia jego krwi. Oto kilka wskazówek, jak uchronić się przed kleszczami i co robić, gdy przyczepią się one do naszej skóry.
Kleszcze są stawonogami, żyjącymi zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym, obfitującym w roślinność (preferują rośliny liściaste). Można je spotkać zarówno w lasach, jak i na nieużytkach, łąkach, leśnych polanach, w parkach i przy domowych ogródkach. Żywią się krwią kręgowców (głównie drobne gryzonie, ale także zwierzęta większe - zające, sarny). Przenoszą bakterie i wirusy, które wprowadzają do organizmu żywiciela w trakcie picia jego krwi. Drobnoustroje te są niezwykle groźne dla zdrowia ludzi (wywołana przez bakterie borelioza oraz wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu), a także dla zwierząt, np. psów (babeszjoza i leiszmanioza). Kleszcze są aktywne przez większą część roku - praktycznie już od marca (pierwsze cieplejsze dni) do października. W naszym klimacie szczególną aktywność kleszczy obserwuje się w dwóch okresach: wiosennym (kwiecień - maj) i późnoletnim (sierpień - wrzesień).
Jak chronić się przed kleszczami?
Aby chronić się przed atakiem kleszczy, konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad. Należy unikać siadania, leżenia na trawie i pod krzakami. Także noszenie właściwego ubioru podczas przebywania w siedliskach kleszczy może utrudnić przedostanie się kleszczy na skórę (spodnie z długimi nogawkami, bluzki, koszule z długimi rękawami, kryte obuwie i nakrycie głowy). Mniejsze zainteresowanie kleszcza wzbudzi także odzież w ciemnych kolorach. Zawsze po powrocie do domu z miejsc stanowiącego siedlisko kleszczy, należy dokonać dokładnych oględzin odzieży oraz skóry (zwłaszcza w miejscach preferowanych przez kleszcze). Odzież należy po powrocie dokładnie wytrzepać – najlepiej nad wanną lub inną powierzchnią, z której będzie można łatwo go usunąć. W każdym przypadku przed zamierzonym pobytem w miejscach bytowania kleszczy, wskazane jest użycie środków odstraszających – repelenty (płyny, aerozole itp.), dostępnych w aptekach.
Uwaga!
Kleszcz zanim zakotwiczy się w skórze poszukuje odpowiedniego miejsca do żerowania. U dzieci najczęściej (w około 70% przypadków) kleszcze lokalizują się na głowie, zazwyczaj na granicy włosów i za uszami, zaś u dorosłych w miejscach, gdzie skóra jest delikatna (np. pod kolanami, w pachwinach, na brzuchu).
Jak usunąć przyczepione do skóry kleszcze?
Nieumiejętne usuwanie kleszcza tkwiącego w skórze może spowodować więcej złego niż dobrego. O ile to możliwe, należy w takim przypadku skorzystać z pomocy personelu medycznego w przychodni. Jeżeli brak jest takiej możliwości, należy zastosować jedną bezpieczną metodę: uchwycić delikatnie pincetą przyczepionego kleszcza przy samej skórze i wyciągnąć zdecydowanym ruchem ku górze.
Po wyjęciu kleszcza miejsce ukłucia starannie zdezynfekować. Nie należy podczas usuwania kleszcza naciskać na jego ciało. Może to doprowadzić do wyrzucenia treści pokarmowej do rany i tym samym zwiększyć ryzyko zakażenia. Zdecydowanie niewskazane są inne metody polegające na smarowaniu kleszcza tłuszczem, polewaniu alkoholem itp.
Borelioza i Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM)
Borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) są bardzo niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi. W chwili obecnej posiadamy skuteczną szczepionkę przeciw KZM, ale nie możemy niestety zapobiegać w ten sposób boreliozie. Borelioza może ujawniać się już po kilkunastu dniach od zakażenia, wystąpieniem w miejscu wkłucia się kleszcza charakterystycznej różowej zmiany skórnej o owalnym kształcie, która w miarę upływu czasu powiększa się (tzw. rumień wędrujący). W typowych przypadkach zmiana przybiera kształt obrączkowaty, jednak czasami może mieć inną postać, lub w ogóle nie występuje (ok. 60-70% przypadków). Rumieniowi towarzyszyć mogą objawy grypopodobne: gorączka, zmęczenie, ból głowy, uczucie rozbicia. Na tym etapie choroba jest całkowicie uleczalna. Po pojawieniu się takiego objawu należy natychmiast zgłosić się do lekarza. Zlekceważenie tego sygnału może doprowadzić do nieuleczalnych poważnych zmian chorobowych. Zakażenie wirusem KZM jest prawie niezauważalne. Odczuwalne są dopiero późne skutki choroby, które są poważne i pozostają do końca życia. Ponieważ nie posiadamy obecnie skutecznego leku przeciw KZM, jedną pewną metodą zabezpieczenia się przed zachorowaniem jest szczepienie ochronne.
Szczepienia przeciw KZM
Obecnie szczepienia są uznawane za najskuteczniejsze zabezpieczenie przed kleszczowym zapaleniem mózgu i jego następstwami. Są zalecane przez Głównego Inspektora Sanitarnego osobom na stałe lub czasowo przebywających na terenie nasilonego występowania tej choroby. Szczepienie można rozpocząć w dowolnym czasie. Najlepiej rozpocząć je zimą lub wczesną wiosną, by zapewnić odporność przed początkiem sezonu żerowania kleszczy na wiosnę.
Szczepienie podstawowe składa się z trzech kolejnych dawek. Już po przyjęciu dwóch dawek szczepionki w odstępie 1-3 miesięcy większość zaszczepionych osób uzyskuje ochronę na rok. Dawka trzecia oraz dawki przypominające są niezbędne dla uzyskania i potrzymania długotrwałej odporności.
Cykl szczepienia podstawowego zabezpiecza przed zachorowaniem na okres 3 lat. Po tym czasie zalecane są szczepienia przypominające podawane w odstępach kilkuletnich (3 do 5 lat) w zależności od wieku pacjenta. O terminach ich podania decyduje lekarz.
Jak chronić się przed kleszczami?
Aby chronić się przed atakiem kleszczy, konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad. Należy unikać siadania, leżenia na trawie i pod krzakami. Także noszenie właściwego ubioru podczas przebywania w siedliskach kleszczy może utrudnić przedostanie się kleszczy na skórę (spodnie z długimi nogawkami, bluzki, koszule z długimi rękawami, kryte obuwie i nakrycie głowy). Mniejsze zainteresowanie kleszcza wzbudzi także odzież w ciemnych kolorach. Zawsze po powrocie do domu z miejsc stanowiącego siedlisko kleszczy, należy dokonać dokładnych oględzin odzieży oraz skóry (zwłaszcza w miejscach preferowanych przez kleszcze). Odzież należy po powrocie dokładnie wytrzepać – najlepiej nad wanną lub inną powierzchnią, z której będzie można łatwo go usunąć. W każdym przypadku przed zamierzonym pobytem w miejscach bytowania kleszczy, wskazane jest użycie środków odstraszających – repelenty (płyny, aerozole itp.), dostępnych w aptekach.
Uwaga!
Kleszcz zanim zakotwiczy się w skórze poszukuje odpowiedniego miejsca do żerowania. U dzieci najczęściej (w około 70% przypadków) kleszcze lokalizują się na głowie, zazwyczaj na granicy włosów i za uszami, zaś u dorosłych w miejscach, gdzie skóra jest delikatna (np. pod kolanami, w pachwinach, na brzuchu).
Jak usunąć przyczepione do skóry kleszcze?
Nieumiejętne usuwanie kleszcza tkwiącego w skórze może spowodować więcej złego niż dobrego. O ile to możliwe, należy w takim przypadku skorzystać z pomocy personelu medycznego w przychodni. Jeżeli brak jest takiej możliwości, należy zastosować jedną bezpieczną metodę: uchwycić delikatnie pincetą przyczepionego kleszcza przy samej skórze i wyciągnąć zdecydowanym ruchem ku górze.
Po wyjęciu kleszcza miejsce ukłucia starannie zdezynfekować. Nie należy podczas usuwania kleszcza naciskać na jego ciało. Może to doprowadzić do wyrzucenia treści pokarmowej do rany i tym samym zwiększyć ryzyko zakażenia. Zdecydowanie niewskazane są inne metody polegające na smarowaniu kleszcza tłuszczem, polewaniu alkoholem itp.
Borelioza i Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM)
Borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) są bardzo niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi. W chwili obecnej posiadamy skuteczną szczepionkę przeciw KZM, ale nie możemy niestety zapobiegać w ten sposób boreliozie. Borelioza może ujawniać się już po kilkunastu dniach od zakażenia, wystąpieniem w miejscu wkłucia się kleszcza charakterystycznej różowej zmiany skórnej o owalnym kształcie, która w miarę upływu czasu powiększa się (tzw. rumień wędrujący). W typowych przypadkach zmiana przybiera kształt obrączkowaty, jednak czasami może mieć inną postać, lub w ogóle nie występuje (ok. 60-70% przypadków). Rumieniowi towarzyszyć mogą objawy grypopodobne: gorączka, zmęczenie, ból głowy, uczucie rozbicia. Na tym etapie choroba jest całkowicie uleczalna. Po pojawieniu się takiego objawu należy natychmiast zgłosić się do lekarza. Zlekceważenie tego sygnału może doprowadzić do nieuleczalnych poważnych zmian chorobowych. Zakażenie wirusem KZM jest prawie niezauważalne. Odczuwalne są dopiero późne skutki choroby, które są poważne i pozostają do końca życia. Ponieważ nie posiadamy obecnie skutecznego leku przeciw KZM, jedną pewną metodą zabezpieczenia się przed zachorowaniem jest szczepienie ochronne.
Szczepienia przeciw KZM
Obecnie szczepienia są uznawane za najskuteczniejsze zabezpieczenie przed kleszczowym zapaleniem mózgu i jego następstwami. Są zalecane przez Głównego Inspektora Sanitarnego osobom na stałe lub czasowo przebywających na terenie nasilonego występowania tej choroby. Szczepienie można rozpocząć w dowolnym czasie. Najlepiej rozpocząć je zimą lub wczesną wiosną, by zapewnić odporność przed początkiem sezonu żerowania kleszczy na wiosnę.
Szczepienie podstawowe składa się z trzech kolejnych dawek. Już po przyjęciu dwóch dawek szczepionki w odstępie 1-3 miesięcy większość zaszczepionych osób uzyskuje ochronę na rok. Dawka trzecia oraz dawki przypominające są niezbędne dla uzyskania i potrzymania długotrwałej odporności.
Cykl szczepienia podstawowego zabezpiecza przed zachorowaniem na okres 3 lat. Po tym czasie zalecane są szczepienia przypominające podawane w odstępach kilkuletnich (3 do 5 lat) w zależności od wieku pacjenta. O terminach ich podania decyduje lekarz.
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Elblągu