Zapraszamy na kolejną wędrówkę po elbląskich ulicach. To już setny odcinek naszego cyklu! Tym razem najpierw zajrzymy na Nowodworską, by wrócić do centrum miasta – na ul. Nitschmanna i Hetmańską. Jak wcześniej się nazywały? Co się przy nich kiedyś mieściło? O tym – jak co tydzień – opowiada Karol Wyszyński, przewodnik PTTK.
Nowodworska
Położona na Zawodziu, jest przedłużeniem ul. Orlej i prowadzi do granic miasta, do trasy Unii Europejskiej i trasy nr 7 Warszawa-Gdańsk.
Już przed 1901 rokiem ulicę nazwaną Szosą Nowodworską (Tiegenhöfer Chausse), po 1945 r. nazwa została spolszczona. Nowodworska jest zabudowana kamieniczkami pochodzącymi sprzed wojny, jak i bardziej współczesnymi, w dalszej części również domkami jednorodzinnymi. Zdarzają się perełki ozdobione ładnymi laubzekinami (nazwa pochodzi od piłki stolarskiej – laubzegi).
Przed laty przy Nowodworskiej działało wiele zakładów, które dzisiaj są tylko wspomnieniem. Były to między innymi: Przedsiębiorstwo Produkcji i Montażu Urządzeń Elektrycznych Budownictwa „Elektromontaż Gdańsk”, Kombinat Rolny "Drużno", Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (Oddział Terenowy), „Polmozbyt”, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Pracy Transportowo-Przeładunkowa „Nogat”, Oddział Transportu nr 2. Dzisiaj firm też jest wiele, m.in. hurtownie, warsztaty samochodowe.
Na końcu ulicy znajduje się Dom dla Bezdomnych im. św. Brata Alberta. Ścianę budynku zdobi podobizna patrona, a na dziedzińcu stoi pomnik św. Archanioła Michała.
Nitschmanna
Przebiega od ul. 3 Maja do ul. Hetmańskiej. Ulica powstała na początku XX stulecia, początkowo miała dłuższy przebieg i dochodziła do obecnej ul. Mącznej. Przed 1924 r. jej patronem został Henryk Nitschmann (żył w latach 1826-1905), urodzony w Elbingu niemiecki muzyk i poeta, który był tłumaczem literatury polskiej. Po 1945 r. ulicę przemianowano na Bielańską, w latach 60. powrócono do poprzedniej wersji.
To przy ul. Nitschmanna znajdowała się specjalna studzienka z możliwością regulacji wody w kanale kumielskim. Ulicę przecinał tor kolei łącznikowej, a w czasach PRL-u odcinek pomiędzy ówczesną restauracją Bałtycką (dzisiaj lokal do wynajęcia) a starym budynkiem z czerwonej cegły (został rozebrany, w jego miejsce powstały nowe kamienice) znajdował się pawilon handlowy z chemią i farbami.
Hetmańska
Przebiega od ul. 1 Maja do ul. Czerniakowskiej. Zaczęła funkcjonować w XVIII w. po wyburzeniu fortyfikacji Nowego Miasta. Północny odcinek ulicy zaistniał dopiero po 1945 r. Południowy odcinek nosił nazwę Bramy Holenderskiej (Holländerstrasse) i obejmował również wschodni odcinek obecnej ul. Czerniakowskiej.
Północny odcinek nazywano Szklaną Górą (Der Gläserne Berg), przed 1830 r. Nowomiejską Wałową (Neustädtische Wallstrasse). Po 1945 r. ulica została całkowicie przebudowana i otrzymała obecne miano.
W okresie PRL-u i przez pewien czas po 1989 r. znajdowały się tu sklep ZURTu, Delikatesy z barkiem nazywanym „pod łokciem”, biblioteka przeniesiona z ul. Łączności.
W latach 90. ubiegłego stulecia zabudowano odcinek łączący ul. Hetmańską z ul. 3 Maja, w ten sposób powstał pierwszy w Elblągu pasaż handlowy. Zanim powstał, na pustym placu rozbijał się często lunapark. Wcześniej mieściła się tu baza transportowa jednej z sieci handlowych.
Drugi odcinek ulicy za skrzyżowaniem z ul. Tysiąclecia zajmuje stara zabudowa. Jeszcze niedawno istniały tutaj baraki po byłym Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej.