W pierwszym w tym roku odcinku „Historii okolic Elbląga” powracamy do Tolkmicka. Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK opowiada o ciekawostkach związanych z rybołówstwem i przetwórstwem. Odwiedzimy też Święty Kamień.
W 1873 roku Tolkmicko uzyskało połączenie drogowe z Elblągiem poprzez Suchacz, a w 1882 r. połączenie z Pogrodziem i tym samym z istniejącą już drogą z Elblągiem. W 1900 r. otwarto połączenie kolejowe z Elblągiem, a w rok później przedłużenie linii do Braniewa, w ten sposób powstała kolej nadzalewowa.
W Tolkmicku ludność żyła początkowo z rolnictwa i rybołówstwa, ale były też inne gałęzie przemysłu. W 1729 r. powstał przy rynku browar, istniały też dwie słodownie. Z warzeniem piwa były jednak problemy, bo tę działalność prowadzono niemal w każdej zagrodzie, a to zmniejszało zyski zrzeszonych w cechach słodowników.
W 1832 r. w mieście powstała apteka. W miasteczku działał tez już od czasów krzyżackich, szpital, który zajmował się też opieką nad ludźmi starymi czy pielgrzymami.
Wracając do rybołówstwa, to w latach 1862-1883 pobudowano w Tolkmicku największy w tamtych czasach w Europie port śródlądowy, jednocześnie powstały warsztaty szkutnicze, które produkowały łodzie rybackie - barkasy z jednym prostokątnym żaglem.
Po sąsiedzku obok Kadyn powstały tu w 1936 r. zakłady ceramiczne majoliki, ale zniknęły później ze względu na wyczerpanie się surowca.
Początki przetwórstwa owocowo-warzywnego odnotowano w 1938 r., kiedy w Tolkmicku powstała fabryka marmolady. W 1941 r. utworzono Dolnosaksońską Fabrykę Marcepanu, Marmolady i Konserw, w czasach PRL działał tu Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego.
Basen portowy od strony miasta zamyka budynek powstałego w 1959 r. Zakładu Przetwórstwa Rybnego „Pokój”, jego działalność zakończyła się po 1989 r. Zakład pracował na rzecz Spółdzielni Rybackiej, powstała ona po scaleniu spółdzielni z okolicznych miejscowości.
Przy rynku w 2014 r. odbudowano ratusz w formie zbliżonej do dawnej budowli, istniejącej w tym miejscu. Przed odbudową ratusza mieściła się tu popularna restauracja Fregata.
Powrót do Polski
Tolkmicko dwukrotnie było w 1945 roku zajmowanie przez Armię Czerwoną. Po raz pierwszy 26 stycznia. Niemcy odbili je 3 lutego, a dzień później ponownie zdobyli je Rosjanie. Miasteczko zostało zniszczone, miał je ostrzeliwać z wód Bałtyku niemiecki krążownik Lützof.
Pierwszy polski zarząd miasta powstał w maju 1945 r., a burmistrzem został Bolesław Żytyński z Morskiej Grupy Operacyjnej. Nad bezpieczeństwem okolicy czuwała najpierw milicja wodna następnie Milicja Morska, przemianowana później na Komendę 21 Odcinka WOP. Dowodził nią: sierż. Jan Chmielewski.
Pierwszą publikację na temat Tolkmicka po powrocie miasta do Polski napisał w 1946 r. Alfred Feliks Wielopolski. Nosiła tytuł „Tolkmicko nad Zalewem Wiślanym”
Święty Kamień
Około 4 km od Tolkmicka w kierunku Fromborka w wodach Zalewu Wiślanego, ok. 20 metrów od brzegu, leży duży głaz narzutowy o obwodzie ok. 13 m i wystający nieco ponad 2 m nad wodę. Nosi on nazwę „Święty Kamień” podobnie jak nieistniejący tu dawniej przystanek kolei nadzalewowej oraz pobliska osada. Kamień ten według podań miał być dla dawnych Prusów ołtarzem. Dostać się do tego miejsca można obecnie albo idąc wzdłuż torów dawnej kolei albo lasem do leśniczówki „Nowy Wiek” i za nią skręciwszy w lewo, należy zejść nad brzeg zalewu.