Dzisiaj w naszym cyklu „Historie okolic Elbląga” zapraszamy do Starego Targu i okolicznych miejscowości. Jak co tydzień ciekawostkami jak z rękawa sypie Karol Wyszyński, przewodnik z elbląskiego PTTK.
Stary Targ, przez który przepływa Młynówka Malborska, był prawdopodobnie osadą handlową. Zasiedlali ją zachodniobałtyjscy Prusowie. W 1215 r. biskup Christian założył tu parafię. Osada została później zniszczona, ponownie założono ją w latach 70. XIII w. na prawie chełmińskim, należała do państwa krzyżackiego i podlegała komturii w Dzierzgoniu. Nazwano ją Aldemork, to najstarsza znana nazwa miejscowości, a później Altmark. W 1410 r. po raz pierwszy określono ją po polsku jako Stary Targ.
W latach 1454-1772 wieś znajdowała się na terenie Prus Królewskich, później pod panowaniem pruskim. W czasie wojen Polski ze Szwecją 25 września 1629 r. zawarto tu rozejm na sześć lat, był on mniej korzystny dla Polski od tego zawartego w Sztumskiej Wsi w 1635 r. Na marginesie pozwolę sobie zwrócić uwagę, że rozejm to jeszcze nie pokój, chociaż zawarcie każdego pokoju pomiędzy stronami walczącymi jest rozejmem, myli te terminy niestety wielu z nas.
Podczas II wojny północnej (1655-1660) Altmark został ograbiony i zniszczony przez Szwedów. Zniszczeniu miejscowość uległa również w wyniku pożaru w 1807 r.
Pierwszy kościół wzniesiono w 1325 r., był dwukrotnie niszczony i ponownie wznoszony (w 1869 i 1905 r.). Na początku XX w. miejscowość zamieszkiwała ludność polska, niemiecka i żydowska, działały też trzy cmentarze. W 1939 r. powstała tu polska szkoła z dyrektorem Antonim Sarnowskim i zastępcą Franciszkiem Jujką, patronem obecnej szkoły. Franciszek Jujka został stracony w lutym 1944 r. przez Niemców.
Bitwa pod Trzcianą
W pobliżu Starego Targu mieści się Trzciana, założona przez Krzyżaków. Pierwsze przekazy pochodzą z 1242 r., inne źródła datują powstanie wsi na połowę XIV w. Pierwotnie wieś miała być nazywana Medlicz, Miedlicz (nazwa nawiązująca od miodu). Niemiecka nazwa to Miodowe Pole (Honigfelde), później zmieniono jej pisownię na Królewskie Pole (Königfelde). Od 1466 do 1772 znajdowała się w granicach Prus Królewskich. Po I rozbiorze Polski przypadła Prusom.
27 czerwca 1629 r. pod Trzcianą doszło do bitwy pomiędzy wojskami dowodzonymi przez szwedzkiego króla Gustawa Adolfa a wojskami polskimi pod dowództwem hetmana polnego Stanisława Koniecpolskiego. Polskie wojska głównie dzięki husarii odniosły zwycięstwo.
Szwedzki król niemal dostał się do niewoli, salwował się ucieczką i schronił za murami Sztumu. Polacy nie wykorzystali jednak do końca zwycięstwa i zawarli niezbyt korzystny rozejm w Starym Targu. Na pamiątkę zwycięstwa wzniesiono drewnianą kapliczkę, którą w 1882 r. zastąpiono murowaną, ustawiono też pamiątkowy kamień.
Ośrodek polskości
W okresie międzywojennym Trzciana była silnym ośrodkiem polskości, działała tu organizacja Sokół założona przez Antoniego Lewickiego, w jego domu działała polska szkoła, założona jako jedna z pierwszych na Powiślu. Innymi działaczami pochodzącymi z tej miejscowości byli Teofil Sadowski i Antoni Pacer. Po wrześniu 1939 wywiezieni zostali do obozów koncentracyjnych, gdzie zginęli. To właśnie ich pamięci jest poświęcona tablica, ustawiona we wsi.