W poprzednim odcinku naszego cyklu wspomnieliśmy o kolei nadzalewowej. Dzisiaj Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK, przedstawia więcej szczegółów na ten temat, pisze również o faunie i florze tych okolic oraz portach nad Zalewem Wiślanym.
Kolej nadzalewowa obsługiwała nie tylko ruch pasażerski, ale także towarowy. Na terenie Elbląga było aż 15 bocznic towarowych, z czego 12 należało właśnie do kolei nadzalewowej.
Na trasie tej linii istniały trzy dworce: w Tolkmicku, Fromborku i Braniewie oraz liczne przystanki. Wszystkie budynki dworcowe, z wyjątkiem tego w Suchaczu, były pobudowane w tym samym stylu. Do dzisiaj zachowały się budynki w Suchaczu i Tolkmicku. We Fromborku stary dworzec rozebrano, nowy powstał przy okazji akcji Frombork 1001. Los budynku w Braniewie nie jest mi znany.
Budynek dworcowy w Tolkmicku był miejscem akcji filmu „Stepputat & Co”, nakręconego w 1938 r.
Jeszcze w latach 60. pociągi kolei nazalewowej były w soboty i niedziele oblężone, a mieszkańcy Elbląga udawali się nimi na plaże zalewu. Niestety później zalew uległ zanieczyszczeniu i po wprowadzeniu zakazu kąpieli wyprawy się skończyły. Kilka razy próbowano reaktywować kolej nadzalewową jako atrakcję turystyczną. Pociągi jeszcze kilka lat temu kurowały w weekendy, miały nawet połączenie ze statkiem pływającym z Tolkmicka do Krynicy Morskiej. Dzisiaj po tych inicjatywach pozostało już tylko wspomnienie.
Fauna i flora
Zalew Wiślany jest miejscem tarła śledzi. Akwen jest też bogaty w inne gatunki ryb m.in. jazgarza, troć wędrowną, węgorza, leszcza itd. Występują tu liczbę płazy: ropucha szara, pięć gatunków żab, traszka. Dno zalewu jest zróżnicowane, obok piaszczystego spotykamy zamulone, a w wielu miejscach porasta je trzcina i sitowie. Trzcina jest wykorzystywana do produkcji mat, a jej żniwa odbywają się zimą.
Porty
Na południowym brzegu zalewu istnieją liczne porty, największe to Suchacz, Tolkmicko i Frombork. Gdy w okolicach zalewu funkcjonowały cegielnie, porty miały o wiele większe znaczenie. Dzisiaj coraz częściej pełnią rolę przystani dla jachtów i motorówek, Zalew Wiślany jest też świetnym miejscem do uprawiania kitesurfingu.
Rzeki
Do zalewu wpadają różne rzeki najważniejsze z nich to:
Pregoła (Priegola) znajdująca się po stronie Federacji Rosyjskiej, do 1945 r. nosiła nazwę Pregel, a po litewsku Prieglius.
Świeża(Prochładnaja) - znajduje się również po stronie Federacji Rosyjskiej, do 1945 r. nazywała się Frisching
Pasłęka - do1945 Passarge, jej długość jest podawana różnie w zależności od źródła: 169 km albo 211 km, przepływa przez Braniewo.
Nogat - opisywałem w drugim odcinku cyklu.
Szkarpawa - o niej pisałem przy omawianiu Marzęcina
Elbląg - do 1945 r. Elbing, wypływa z jeziora Druzno i ma długość 14,5 km, a różnica poziomu pomiędzy miejscem wypływu a ujściem wynosi 10 cm. Do niej wrócę przy okazji opisywania okolic jeziora Druzno.