W dzisiejszym odcinku naszego cyklu odwiedzamy miejscowości w gminie Nowy Dwór Gdański i Stegna. O ciekawostkach związanych z Drewnicą i Cygankiem opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Drewnica
To wieś położona obecnie w województwie pomorskim, powiecie Nowy Dwór Gdański i gminie Stegna, na terenie Wielkich Żuław Malborskich, nad rzeką Szkarpawa.
Założona w drugiej połowie XIV w. Początkowo były to trzy wsie: Drewnica, Drewniczka (Schönbaumerweide) i Leszkówki (Letzkauerweide). W XVI w. zaistniała tu gmina protestancka, a nowy kościół dla protestantów został pobudowany w połowie XVII w. poprzedni uległ bowiem zniszczeniu. Ten nowy też został zniszczony na początku lat czterdziestych XX w., a w latach pięćdziesiątych rozebrany.
W okolicy wsi w rozwidleniu Wisły (Leniwki) oraz Szkarpawy na początku XVII w. powstała forteca „Gdańska Glowa” (Danziger Haupt), istniała do końca XVII w. Była ważna w okresie wojen ze Szwecją ze względu na istniejące przeprawy promowe na Wiśle i Szkarpawie.
Obecnie nazwą „Gdańska Głowa” obdarzona jest śluza komorowa, powstała w 1895 r. wraz z „Przekopem Wisły”. Znajdują się tu też wrota przeciwpowodziowe oraz most obrotowy.
Inną atrakcja wsi jest wiatrak-koźlak powstały w 1718 r. Jest to jedyny taki obiekt na Żuławach.
Drewnica to nazwa nadana po 1945 r., do tego czasu nazywana była jako Schönbaum
Cyganek
To osada położona obecnie w województwie pomorskim, powiecie i gminie Nowy Dwór Gdański na terenie Żuław Wiślanych nad rzeką Tuga.
Miejscowość zaistniała na początku XIII w., założona aktem lokacyjnym, ale dokładna data jego wydania nie jest znana, ponieważ akt ten wkrótce po założeniu osady zaginął.
Jako wieś miejscowość funkcjonowała od 1352 r., kiedy to wielki mistrz Winrich von Kniprode lokował ją na prawie chełmińskim. Mieszkańcy przez cały okres istnienia osady walczą z żywiołem wodnym zagrażającym zalaniem tych terenów.
We wsi zamieszkali też mennonici i tu powstało też ich centrum.
Kościół istniał tu najprawdopodobniej od założenia wsi, obecny gmach świątyni pochodzi z połowy XIV w. W początkowym okresie był kościołem pw. Świętego Mikołaja aby po reformacji w 1576 r. stać się świątynią luterańską, a w 1629 r. ponownie zostać kościołem rzymskokatolickim. Obecnie jest to od 1952 r. kościół grekokatolicki.
Budynek kościoła uległ częściowemu zniszczeniu wskutek powodzi w 1637 r. Drewniana wieża kościoła istniała do 1944 r. We wnętrzu świątyni możemy podziwiać stropy z XVIII -wieczną polichromią, wyposażenie z okresu XVII i XVIII w. oraz prospekt organowy z 1784 r. Wspomniani mennonici posiadali własny kościół początkowo drewniany, a po 1892 r. w jego miejscu postawiono murowany, został rozebrany w 1945 r.
W pobliżu świątyni grekokatolickiej znajduje się cmentarz, był to zbiorczy cmentarz luterański i mennonicki gdzie grzebano zmarłych z 11 pobliskich wsi i stąd nosił nazwę Cmentarza 11 Wsi. Później mennonici założyli własny cmentarz na sztucznym pagórku, obecnie jest tam lapidarium.
W pobliżu obecnego kościoła istnieje dom podcieniowy wzniesiony pod koniec XIX w. zwany Małym Holendrem, obecnie ładnie zrekonstruowany. Była w nim wówczas karczma; co związane było z funkcjonującą w pobliżu w tym okresie przeprawą promową. Dzisiaj też mieści się tu restauracja, a także sklep z żuławskimi produktami.
W Cyganku istnieje przystanek Żuławskiej Kolei Dojazdowej – wąskotorowej - obecnie pełniącej funkcję atrakcji turystycznej.
Z chwilą zaistnienia miejscowości nazywano ją Thuenhain, następnie do 1945 r. Tiegenhagen, obecnym mianem obdarzono ją po 1945 r.