W świątecznym odcinku naszego cyklu zabieramy Czytelników do wsi Bągart, która ma bardzo interesującą historię, sięgającą XIII wieku. O ciekawostkach z nią związanych opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Wieś znajduje się w powiecie sztumskim i gminie Dzierzgoń, nad rzeką Dzierzgoń, na Powiślu. Te tereny w latach 1975-1998 należały do województwa elbląskiego. Rzeka Dzierzgoń jest rzeką graniczną między województwem warmińsko-mazurskim i pomorskim. Co ciekawe, w czasach krzyżackich oddzielała ziemie osadników słowiańskich od pruskich, a po 1466 r. rozgraniczała Prusy Królewskie i Prusy Książęce. Sam Bągart należał wówczas do Prus Królewskich.
Lokacja wsi nastąpiła na przełomie XIII i XIV wieku, dokonał jej komtur elbląski Konrad Lichtenstein. Akt założycielski wydał natomiast komisarz brandenburski Sieghard von Schwarzburg (?- po 1366). Z nieznanych powodów został on ponowiony przez burmistrza Konrada Bruininsgiheima w 1354 r.
W latach 20. XIV w. w Bągarcie pobudowano kościół. Z przekazów wiadomo, że w połowie XVII w. istniał tu kościół murowany, nieznanego wezwania, z trzema ołtarzami. Obecnie patronem kościoła są św. Jan Chrzciciel i św. Michał. To budowla pochodzenia gotyckiego z wieżą, którą podniesiono do obecnej wysokości w latach 30. XX w.
Sama wieś od początku była sporych rozmiarów, posiadała dwa razy więcej ziemi od okolicznych.
Ciekawostką jest fakt, że w 1985 r. w pobliskim strumieniu odnaleziono chorągiewkę wiatrową z datą 1585 r. pochodzącą z kościoła przed jego spaleniem, obecnie znajduje się ona w Muzeum Zamkowym w Malborku. Dach kościoła pw. św. Jana w Malborku zdobi obecnie chorągiewka wiatrowa wykonana na wzór tej odnalezionej.
Głaz pamięci
Toczące się na tych terenach w różnych okresach wojny oraz pożary kilkakrotnie niszczyły kościół i miejscowość. Podczas walk ze Szwedami świątynia została spalona, następnie odbudowana w 1731 r. Pod koniec XVIII w. ponownie padła ofiarą pożaru, odbudowano ją w rok później. Remont przeszła w 1905 r.
W 1925 r. z polecenia władz niemieckich, ale i przy poparciu miejscowych społeczności, w Bągarcie upamiętniono mieszkańców wsi, poległych i zmarłych podczas I wojny światowej. Obelisk, który przetrwał do naszych czasów, wykonała elbląska firma Friedrich Herman Sztuka Cmentarna i Rzeźba. Są na nim wyryte 53 nazwiska ofiar.
Po 1945 r. nowi mieszkańcy, doświadczeni tragedią II wojny światowej, w ramach zacierania śladów tych, od których doznali krzywdy, przewrócili głaz napisem do ziemi. Po 1989 r. w ramach pojednania z narodem niemieckim obelisk przywrócono na swoje miejsce.
Miejscowość od chwili powstania nosiła kilka nazw: Bovmgarte, Bomgarte, Baumgardt, Baumgarth. Obecną nazwę wieś otrzymała po 1945 r.
Zabytkowe obiekty we wsi to wspomniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Michała, pozostałość cmentarza ewangelickiego z początków XIX w. i dom z drugiej polowy XIX w.
Łódź wikingów
W najbliższej okolicy wsi odkryto przed laty pozostałości dwóch mostów torfowiskowych mających ponad 2000 lat, prowadzących do obecnego Dzierzgonia, a także pozostałość po pomoście cumowniczym o długości aż 640 m. W 1895 r. w Dzierzgonce znaleziono łódź wikingów o długości niemal 12 m, pochodzącą z 700 roku n.e. co świadczy o kontaktach handlowych tego regionu. Łódź do 1945 r. znajdowała się w Muzeum w Królewcu.