W dzisiejszym odcinku „Historii okolic Elbląga” ponownie zapraszamy do Fromborka, w szczególności do Muzeum Kopernika, który to budynek pełnił kiedyś funkcję pałacu biskupiego.O ciekawostkach związanych z Kopernikiem i zniszczeniach, jakie spowodowały we Fromborku działania wojenne na przestrzeni wieków, opowiada przewodnik elbląskiego PTTK Karol Wyszyński.
Pałac i Kopernik
Pałac biskupi powstał w połowie XIV w. W XV w. został rozbudowany z inicjatywy bp. Maurycego Ferbera (1471-1537). W XVIII w. mieściła się w nim szkoła katedralna.
Pałac ulegał zniszczeniom po raz pierwszy w czasie I wojny polsko-szwedzkiej (1563-1570). Odbudową zajęli się biskupi Jan Stefan Wydżga (ok. 1610 - 1685); Kazimierz Andrzej Szembek (1680 – 1740); Ignacy Krasicki (1735 – 1801). W połowie XIX w. budowla stała się siedzibą kurii diecezjalnej.
Kolejny raz pałac został zniszczony w 1945 roku. Odbudowano go w latach 1965-1969 i obecnie jest siedzibą wspomnianego muzeum, w całości poświęconego Mikołajowi Kopernikowi, najsłynniejszemu astronomowi na świecie.
Mikołaj Kopernik żył w latach 1473-1543. Był kanonikiem, określanym jako polihitor lub inaczej polimat, co oznacza osobę posiadającą rozległą wiedzę w różnych dziedzinach. Kopernik mimo że był kanonikiem, nie posiadał święceń kapłańskich, był za to matematykiem, prawnikiem, dyplomatą, ekonomistą, strategiem wojskowym, lekarzem, tłumaczem, kartografem i co najważniejsze astronomem.
Udowodnił prawdziwość tezy heliocentrycznej i opisał to w dziele „O obrotach sfer niebieskich” (De revolutionibus orbium coelestium) wydanej w roku jego śmierci. W 1521 r,. dowodził obroną Olsztyna broniąc go przed Krzyżakami. Szczątki Kopernika zostały pochowane pod posadzką fromborskiej katedry, odnaleziono je w 2005 r., potwierdzając ich autentyczność przy pomocy najnowszej techniki DNA. Pochowano je ponownie podczas uroczystego pogrzebu, turyści odwiedzający katedrę mogą oglądać miejsce pochówku astronoma dzięki przeszkleniu w posadzce.
Dzieje wojenne
Frombork, a w zasadzie Wzgórze Katedralne, na przestrzeni wieków ucierpiało w wyniku wojen i okupacji. Samo miasteczko będące - jak pisałem - odrębnym bytem nie posiadało żadnych umocnień, poza dwoma bramami i drewnianym częstokołem. Pomijając okres powstań Prusów, po raz pierwszy zdobył je w 1414 r. podczas wojny polsko krzyżackiej oddział Władysława Jagiełły.
10 grudnia 1454 r. (podczas wojny trzynastoletniej) krzyżacki odział dowodzony przez Henryka Reusa spalił miasteczko, kościół i kilka kanonii zewnętrznych. Obroną zajął się zaciężny oddział czeski pod wodzą Jana Skalskiego. W 1461 r. Frombork broniono przed atakiem oddziałów sprzyjającego krzyżakom bp. Pawła Legendorfa, a w 1462 r. przed Krzyżakami dowodzonymi przez wielkiego mistrza Ludwika van Erlichshausena (poniósł klęskę w bitwie na Zalewie Wiślanym w 1463 r.). Pobyt wojsk zaciężnych zrujnował tak miasteczko jak i zespół katedralny. W samej katedrze funkcjonowała wtedy... kuchnia i stajnia. W 1520 r. do miasteczka dotarła rabunkowa wyprawa oddziałów krzyżackich.
Znaczne szkody dla miasta jak i zespołu katedralnego przyniosła okupacja szwedzka. Najpierw króla Gustawa II Adolfa (1594 – 1632), potem króla Karola Gustawa (1622-1660), a następnie w 1703 r. króla Karola XII Wittelsbachma.
Kolejne tragiczne lata to wojna siedmioletnia (1756-1763), kiedy miasto i wzgórze ucierpiało w wyniku działań wojennych oddziałów pruskich i rosyjskich. 13 września 1772 r. miasteczko i cały ten rejon w ramach I rozbioru Polski opanowali komisarze króla Prus Fryderyka II Wielkiego (1712-1786). Wreszcie tragiczny dla grodu był 1945 r., kiedy to Armia Czerwona walczyła z hitlerowskimi Niemcami. Z miasteczka niewiele pozostało, ale Frombork po 173 latach wrócił do Polski.
