Ten prosty tytuł jednej z najbardziej znanych kolęd zawiera w sobie zarówno tajemnicę wigilijnej nocy sprzed ponad dwóch tysięcy lat, jak i skryte pragnienia zwykłych, ludzkich serc – każdy bowiem człowiek w głębi ducha potrzebuje choć odrobiny spokoju i wewnętrznej ciszy, która niesie egzystencjalne ukojenie.
„Cichą noc” przetłumaczono już na ponad 300 języków i dialektów. Zapisy kolędy znajdują się w muzeach m.in. w Michigan (USA) i Salzburgu, gdzie funkcjonuje stowarzyszenie zbierające rękopisy i pamiątki związane z utworem. Momentami ckliwe i archaiczne słowa odwołują się nie tylko do podstawowych prawd religijnych, ale i pragnień pokoju, szczęścia i radości drzemiących w sercach każdego pokolenia. Uniwersalizm ten z pewnością przyczynił się w dużej mierze do popularności pieśni, która na całym świecie kojarzy się ze świątecznym czasem Bożego Narodzenia.
Trochę historii
Tekst pieśni „Stille Nacht” powstał jako wiersz w 1816 roku w Mariapfarr w regionie Lungau (południowo-wschodnia część landu Salzburg), gdzie autor – Joseph Mohr – był wikarym. Melodia powstała ok. dwa lata później, gdy autor wiersza, a zarazem wikary w nowo powstałej parafii św. Mikołaja w Oberndorf bei Salzburg, zaproponował tutejszemu organiście Franzowi Gruberowi napisanie muzyki do oryginalnego tekstu w języku niemieckim. W pierwotnym zamyśle kompozycja miała być wykonywana na dwa głosy solowe z towarzyszeniem chóru i gitary. Ostatecznie została napisana w tonacji D-dur, w metrum 6/8.
Kolędę po raz pierwszy wykonano podczas pasterki w 1818 roku w austriackim Oberndorf bei Salzburg. Joseph Mohr śpiewał partię tenorową i grał na gitarze, a Gruber wykonywał partię basową. Kompozycja spodobała się okolicznej ludności na tyle, że pieśnią zainteresowała się królewska kapela dworska w Berlinie, która w roku 1854 wysłała do Salzburga pytanie o twórcę kolędy. 30 grudnia 1854 r. Franz Gruber opisał okoliczności powstania utworu, który w ojczystym Salzburgu został zaliczony do oficjalnych pieśni kościelnych dopiero w 1866 roku.
Oryginalny zapis nutowy Grubera z 24 grudnia 1818 r. zaginął, podobnie jak następny zapis, prawdopodobnie z ok. 1830 r., na dwa głosy solowe, chór i organy. Do czasów współczesnych przetrwał natomiast niedatowany rękopis J. Mohra, powstały prawdopodobnie między rokiem 1820 a 1825 (zapis w tonacji D-dur, metrum 6/8, na dwa głosy wokalne z towarzyszeniem gitary, sześć zwrotek), w którym wyraźnie podano autorów pieśni.
Autorem słów jednej z wersji w języku polskim jest Piotr Maszyński, powstała ona ok. 1930 r. Warto ją w tę magiczną noc przypomnieć.
Cicha noc, święta noc,
pokój niesie ludziom wszem.
A u żłóbka Matka Święta
czuwa sama uśmiechnięta
nad Dzieciątka snem,
nad Dzieciątka snem.
Cicha noc, święta noc,
pastuszkowie od swych trzód,
biegną wielce zadziwieni
za anielskich głosem pieni,
gdzie się spełnił cud,
gdzie się spełnił cud.
Cicha noc, święta noc,
narodzony Boży Syn,
Pan wielkiego majestatu
niesie dziś całemu światu
odkupienie win,
odkupienie win.
Błogi czas, święty czas,
niesie ludziom łaski łup,
jasna gwiazda wiedzie króli,
aby zbawienie odczuli,
do Dzieciny stóp,
do Dzieciny stóp.
Błogi czas, święty czas,
weselmy się w Panu wraz.
Jezu z miłosierdzia Twego,
w głębinie serca naszego,
łaska cieszy nas,
łaska cieszy nas.
Błogi czas, święty czas,
od niebiańskich płynie bram,
bo Twe Jezu Narodzenie,
przynosi ludziom zbawienie,
Jezu, króluj nam,
Jezu, króluj nam.
Najdokładniejszym tłumaczeniem z oryginału niemieckiego na język polski jest wersja zamieszczona w „Chorale Opolskim”. Zawiera ona z tekstu niemieckiego zwrotki 1., 6. i 2.
Cicha noc, święta noc,
Wszystko śpi atoli,
Czuwa Józef i Maryja,
Niech więc Boska ich Dziecina,
W błogim pokoju śpi,
W błogim pokoju śpi.
Cicha noc, święta noc,
Tobie cześć chcemy nieść,
boś pastuszkom oznajmiony,
przez anielskie Alleluja;
Jezu, witamy Cię,
Jezu, witamy Cię.
Cicha noc, święta noc,
Boże nasz, serca masz,
radość sprawia nam nowina,
że nadeszła ta godzina,
w którejś narodził się,
w którejś narodził się.
Tekst oryginalny:
Stille Nacht, heilige Nacht!
Alles schläft, einsam wacht
Nur das traute hochheilige Paar,
Holder Knabe mit lockigem Haar,
Schlaf in himmlischer Ruh,
Schlaf in himmlischer Ruh.
Stille Nacht, heilige Nacht!
Gottes Sohn, o wie lacht.
Lieb’ aus deinem holdseligen Mund,
Da uns schlägt die rettende Stund’,
Christ, in deiner Geburt,
Christ, in deiner Geburt!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Die der Welt Heil gebracht,
Aus des Himmels goldenen Höhn,
Uns der Gnaden Fülle läßt sehn,
Jesum in Menschengestalt,
Jesum in Menschengestalt!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Wo sich heut alle Macht
Väterlicher Liebe ergoß,
Und als Bruder huldvoll umschloß
Jesus die Völker der Welt,
Jesus die Völker der Welt!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Lange schon uns bedacht,
Als der Herr vom Grimme befreit
In der Väter urgrauer Zeit
Aller Welt Schonung verhieß,
Aller Welt Schonung verhieß!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Hirten erst kund gemacht;
Durch der Engel Halleluja
Tönt es laut von fern und nah’;
Christ der Retter ist da,
Christ der Retter ist da!
Trochę historii
Tekst pieśni „Stille Nacht” powstał jako wiersz w 1816 roku w Mariapfarr w regionie Lungau (południowo-wschodnia część landu Salzburg), gdzie autor – Joseph Mohr – był wikarym. Melodia powstała ok. dwa lata później, gdy autor wiersza, a zarazem wikary w nowo powstałej parafii św. Mikołaja w Oberndorf bei Salzburg, zaproponował tutejszemu organiście Franzowi Gruberowi napisanie muzyki do oryginalnego tekstu w języku niemieckim. W pierwotnym zamyśle kompozycja miała być wykonywana na dwa głosy solowe z towarzyszeniem chóru i gitary. Ostatecznie została napisana w tonacji D-dur, w metrum 6/8.
Kolędę po raz pierwszy wykonano podczas pasterki w 1818 roku w austriackim Oberndorf bei Salzburg. Joseph Mohr śpiewał partię tenorową i grał na gitarze, a Gruber wykonywał partię basową. Kompozycja spodobała się okolicznej ludności na tyle, że pieśnią zainteresowała się królewska kapela dworska w Berlinie, która w roku 1854 wysłała do Salzburga pytanie o twórcę kolędy. 30 grudnia 1854 r. Franz Gruber opisał okoliczności powstania utworu, który w ojczystym Salzburgu został zaliczony do oficjalnych pieśni kościelnych dopiero w 1866 roku.
Oryginalny zapis nutowy Grubera z 24 grudnia 1818 r. zaginął, podobnie jak następny zapis, prawdopodobnie z ok. 1830 r., na dwa głosy solowe, chór i organy. Do czasów współczesnych przetrwał natomiast niedatowany rękopis J. Mohra, powstały prawdopodobnie między rokiem 1820 a 1825 (zapis w tonacji D-dur, metrum 6/8, na dwa głosy wokalne z towarzyszeniem gitary, sześć zwrotek), w którym wyraźnie podano autorów pieśni.
Autorem słów jednej z wersji w języku polskim jest Piotr Maszyński, powstała ona ok. 1930 r. Warto ją w tę magiczną noc przypomnieć.
Cicha noc, święta noc,
pokój niesie ludziom wszem.
A u żłóbka Matka Święta
czuwa sama uśmiechnięta
nad Dzieciątka snem,
nad Dzieciątka snem.
Cicha noc, święta noc,
pastuszkowie od swych trzód,
biegną wielce zadziwieni
za anielskich głosem pieni,
gdzie się spełnił cud,
gdzie się spełnił cud.
Cicha noc, święta noc,
narodzony Boży Syn,
Pan wielkiego majestatu
niesie dziś całemu światu
odkupienie win,
odkupienie win.
Błogi czas, święty czas,
niesie ludziom łaski łup,
jasna gwiazda wiedzie króli,
aby zbawienie odczuli,
do Dzieciny stóp,
do Dzieciny stóp.
Błogi czas, święty czas,
weselmy się w Panu wraz.
Jezu z miłosierdzia Twego,
w głębinie serca naszego,
łaska cieszy nas,
łaska cieszy nas.
Błogi czas, święty czas,
od niebiańskich płynie bram,
bo Twe Jezu Narodzenie,
przynosi ludziom zbawienie,
Jezu, króluj nam,
Jezu, króluj nam.
Najdokładniejszym tłumaczeniem z oryginału niemieckiego na język polski jest wersja zamieszczona w „Chorale Opolskim”. Zawiera ona z tekstu niemieckiego zwrotki 1., 6. i 2.
Cicha noc, święta noc,
Wszystko śpi atoli,
Czuwa Józef i Maryja,
Niech więc Boska ich Dziecina,
W błogim pokoju śpi,
W błogim pokoju śpi.
Cicha noc, święta noc,
Tobie cześć chcemy nieść,
boś pastuszkom oznajmiony,
przez anielskie Alleluja;
Jezu, witamy Cię,
Jezu, witamy Cię.
Cicha noc, święta noc,
Boże nasz, serca masz,
radość sprawia nam nowina,
że nadeszła ta godzina,
w którejś narodził się,
w którejś narodził się.
Tekst oryginalny:
Stille Nacht, heilige Nacht!
Alles schläft, einsam wacht
Nur das traute hochheilige Paar,
Holder Knabe mit lockigem Haar,
Schlaf in himmlischer Ruh,
Schlaf in himmlischer Ruh.
Stille Nacht, heilige Nacht!
Gottes Sohn, o wie lacht.
Lieb’ aus deinem holdseligen Mund,
Da uns schlägt die rettende Stund’,
Christ, in deiner Geburt,
Christ, in deiner Geburt!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Die der Welt Heil gebracht,
Aus des Himmels goldenen Höhn,
Uns der Gnaden Fülle läßt sehn,
Jesum in Menschengestalt,
Jesum in Menschengestalt!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Wo sich heut alle Macht
Väterlicher Liebe ergoß,
Und als Bruder huldvoll umschloß
Jesus die Völker der Welt,
Jesus die Völker der Welt!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Lange schon uns bedacht,
Als der Herr vom Grimme befreit
In der Väter urgrauer Zeit
Aller Welt Schonung verhieß,
Aller Welt Schonung verhieß!
Stille Nacht, heilige Nacht!
Hirten erst kund gemacht;
Durch der Engel Halleluja
Tönt es laut von fern und nah’;
Christ der Retter ist da,
Christ der Retter ist da!
mk