Dzisiaj w naszym cyklu odwiedzamy gminę Markusy. O ciekawostkach związanych z miejscowościami Krzewsk i Dzierzgonka opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Krzewsk
Został założony w 1631 r. przez osadników olenderskich, a wiec przybyłych z terenów obecnych Niderlandów, jeszcze niedawno napisałbym Holandii. By zagospodarować teren podmokły, sypali wały, kopali rowy, odwaniali tereny depresyjne. Po 1945 r. tereny te zasiedliła ludność polska jak i ukraińska, przybyła w ramach akcji „Wisła”.
Historia wsi jest taka sama jak i dawnych Prus Królewskich. Największym bogactwem wsi była żyzna ziemia. W czasach PRL istniały tu zarówno gospodarstwa indywidualne jak i funkcjonowało PGR.
Do dzisiejszych czasów zachowały się dawne siedliska typu olenderskiego, z czego trzy są wpisane do rejestru zabytków, jest też drewniano-murowana obora posiadająca podcień wsparty na sześciu drewnianych kolumnach. Jest też zniszczony dawny cmentarz mennonitów.
W przeszłości we wsi była szkoła, trzy zlewnie mleka, mleczarnia. Dzisiaj działa tu prężnie Ochotnicza Straż Pożarna.
Przez Krzewsk przebiega trasa turystyczna św. Wojciecha prowadząca do Świętego Gaju.
Obecną nazwę wieś przyjęła po 1945 r., do tego czasu nosiła mino Hohenwalde.
Dzierzgonka
To wieś w gminie Markusy, położona nad brzegiem rzeki Dzierzgoń. Swój początek rzeka bierze na terenie Pojezierza Iławskiego, a kończy w jeziorze Druzno. Na terenie Żuław płynie pomiędzy wałami. Do 1945 r. nosiła nazwę Sorge.
Wieś została założona w 1676 r. przez osadników olenderskich. W 1820 r. nie pozostało ich już zbyt wielu – na 240 mieszkańców mennonitów było tylko trzech.
Do dzisiaj zachował się dawny układ przestrzenny wsi, określany jako ulicówka przywałowa, a większość zabudowań znajduje się na terenie depresyjnym. Przetrwało kilka obejść olenderskich typu wzdłużnego, to znaczy budynek mieszkalny i budynki gospodarcze doń przylegające pobudowano w jednej linii.
Trzy domy pochodzą z XVIII w., przy czym jeden jest kryty strzecha trzcinową, jeden pochodzi z XIX w. i jeden z przełomu XIX-XX w. Innym zabytkiem są pozostałości po cmentarzu menonickim, który był urządzony na terpie, a więc specjalnie usypanym wzgórku.
Nad rzeką Dzierzgoń przebiega most pobudowany w 1938 r. Jest to ciekawy zabytek techniki – posiada trzy przęsła, przy czym przęsło zachodnie było kiedyś obrotowe, otwierano je za pomocą korby. Szkoda, że przy okazji remontu tego mostu przeprowadzonego w 2013 r. nie przywrócono możliwości jego otwierania.
Obecną nazwę wsi nadano po 1945 r., do tego czasu nosiła miano Sorgenort.
