UWAGA!

Historia okolic Elbląga: Czarne Dolne i Górne (odc. 122)

 Elbląg, Wyjazd gospodarzy - ciekawy zaprzęg
Wyjazd gospodarzy - ciekawy zaprzęg (fot. arch. autora)

Tym razem zanurzamy się w historii dwóch miejscowości położonych na terenie gminy Gardeja. Obie łączy to, że położone są w pobliżu Jeziora Czarnego. O obu wsiach opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK. 

Czarne Dolne
       Jest to wieś położona nad jeziorem Czarne Górne, dawniej obejmowały dobra obecnego Czarnego Dolnego, jak i Górnego. Rozdział na obie wsie, według źródeł pisanych, nastąpił w 1539 r. Znalezione ślady osadnictwa pochodzą z okresu wczesnego średniowiecza, w miejscu gdzie stoi obecnie kościół miało znajdować się grodzisko słowiańskie, a ziemie te zamieszkiwali Prusowie. Po raz pierwszy w źródłach pisanych teren, na którym znajduje się wieś, wymienia się w 1282 r. pod mianem Scherne (Czerne).
       Zapis powstał przy okazji zrzeczenia się włodarza tych dóbr - Dietricha II Stange - na rzecz biskupa pomezańskiego.
       W latach 30-tych XIV w. nastąpiła lokacja na prawie chełmińskim wsi, która była wsią czynszową dla niemieckich osadników, ale zamieszkiwali ją także Prusowie i Polacy. W latach 80-tych XIV w. obok wsi powstały folwarki: sołecki i szlachecki.
       Po drugim pokoju toruńskim wieś należy do Prus Książęcych. W 1557 r. książę Albrecht Hohenzollern wydzierżawił część wsi Jakubowi von Auserwaldowi.
       Po wojnie 13-letniej (1454-1466) wyludnioną, zniszczoną wieś uzupełniono osadnikami z Mazur. Natomiast po wojnach Polski ze Szwecją w latach 1626-1629 zasiedlili ją głównie chłopi z Pomorza. We wsi odnotowano też dużą liczbę osadników narodowości polskiej.
       Początkowo dwuklasowa szkoła powstała tu w 1880 r., a powiększono ją w latach 20-tych XX w. Funkcjonowała ona również po 1945 r., swoją działalność zakończyła w 1975 r.
       We wsi działała mleczarnia i młyn.
       Znamy z historii gliwicką prowokację niemiecką, ale i w tej wsi odbyła się ona. Otóż nocą, z 25 na 26 czerwca 1939 r., podpalono gospodarstwo rolnika Görke aby pokazać światu, że to Polacy atakują obywateli niemieckich i tym samym usprawiedliwić atak III Rzeszy we wrześniu 1939 r.
       Wspomniany kościół pochodzący z XIV w. został przebudowany najpierw w 1719 r., wtedy też otrzymał nową drewniana wieżę po zniszczonej poprzedniczce, zawieszone w niej dzwony pochodzą z 1768 r. Po raz drugi przebudowano go w 1892 r. Po reformacji była to świątynia luterańska, gdzie w XVIII w. kazania odprawiano też w języku polskim. W obecnym kościele katolickim pw. Matki Boskiej Różańcowej i św. Antoniego znajduje się gotycka kropielnica, ołtarz z 1735 r. i barokowa ambona. Wiekowa jest też plebania, która pochodzi z 1847 r.
       Po 1945 r. działały we wsi: Państwowe Gospodarstwo Rolne, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska. Wieś została skanalizowana w 1962 r. W 1999 r. powstała tu Fabryka Styropianu Plus sp. z o.o.
       Poprzednią nazwę Niederzehren zmieniono na obecną decyzją administracyjną w 1946 r. , co było powrotem do określenia z lat 80-tych XIX w. Poprzednio używano też określeń: Scherne, Czerne, Nydern Czschern, Niedern Czschern, Unter Scheren, Czarnem, Nieder Tscheren.

  Elbląg, Kościół w Czarnym Dolnym
Kościół w Czarnym Dolnym (fot. arch. autora)


       Czarne Górne
       Jest to wieś położona w stosunku do Czarnego Dolnego na przeciwległym brzegu jeziora Czarne Górne. W XIV w. były to dobra biskupstwa pomezańskiego. Nazywano je wtedy Oberzehren, by w dwieście lat później nazywać je Hochzeren. Na początku lat 40-tych XVI w. książę Hohenzollern, po podziale tych dóbr, wydzierżawił majątek burmistrzowi z Prabut Hansowi Stolle, zaś po jego śmierci staroście prabuckiemu Jakobowi von Auerswaldowi.
       Kiedyś przebiegało tu połączenie kolejowe łączące Kwidzyn z Kisielicami.
       Wieś zelektryfikowano dopiero w 1964 r., a asfaltową drogę ukończono w 1966. W 1975 r. działalność zakończyła tu szkoła podstawowa.
       Poprzednia nazwa miejscowości brzmiała Hoch-Zehren, zmiana na obecną nastąpiła w 1950 r., co było powrotem do formy z 1880 r. Oprócz tego, w poprzednich okresach, występowały takie określenia nazwy jak: Obern Czchern, Oberscheeren, Oberzehren, - Hohen Tscheren, - Hochzehren, a także Tschern, Czern, Hoch Zehren, Hoch Tscheeren, Hoch Tscheren, Ober Zehren.

WyKa

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
A moim zdaniem...
Reklama