W naszym cotygodniowym cyklu tym razem zapraszamy m.in. w okolice Pasłęka. Dawidy, Stare Kusy, Nowe Kusy oraz Markowo, położone nieco dalej, kryją wiele ciekawostek. Jakich? O tym opowiada Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK.
Wieś położona obecnie w województwie warmińsko-mazurskim, powiecie elbląskim i gminie Pasłęk. Do 1945 r. miejscowość nosiła podobną nazwę w zapisie - Davids.
Pierwsza wzmianka na jej temat mówi o istnieniu w tym miejscu majątku, który w XV w. należał do Ahatiusa Brocka, a następnie do polskiego rodu Drzewieckich. Kolejni właściciele to ród Dohnów, który nabył go w 1663 r., od wdowy po Jerzym Drzewieckim. Majątek należał do rodziny zu Dohna-Scholbitten (Słobity), gm. Wilczęta. O Słobitach już wspominałem poprzednio.
Początkowo w Dawidach istniał folwark. W latach 30-tych XVIII w. powstał tu dwór wybudowany w stylu barokowym, a projektantem był Johann Caspar Hindersin (1667-1738), który dla rodu zu Dohna zbudował kilka zamków i pałaców.
Istniejący dwór stał się wkrótce miejscem zamieszkiwania wdów i samotnych niewiast z wspomnianego rodu co nadało mu miano „Domu wdów”. Pełnił też rolę pałacyku myśliwskiego. W dworze gościli również zaszczytni goście, na przykład cesarz Wilhelm II z członkami swej rodziny. Po 1945 r. była to siedziba Państwowego Gospodarstwa Rolnego, mieszkali tu pracownicy, co nie wpłynęło korzystnie na stan budowli. Od 1976 r. jest to pensjonat, przebywał w z wizytą ostatni właściciel do 1945 r. klucza Słobity, książę Aleksander zu Dohna.
Stare Kusy i Nowe Kusy
To miejscowości położone również w powiecie elbląskim i gminie Pasłęk, w zasadzie występują one razem. Nie ma w nich ciekawych obiektów turystycznych, ale historia miejscowości jest ciekawa i łączy się z Elblągiem.
Stare Kusy
Przed 1945 r. nosiły nazwę Kussfeld, a następnie Stary Kussfed, by przyjąć następnie obecne miano.
Nowe Kusy
Przed 1945 r. nosiły również nazwę Kussffed, a następnie Nowy Kussfeld i obecnie również zmieniły ją na Nowe Kusy.
Pierwsza wzmianka dotycząca obu miejscowości wspomina o nabyciu 48 włók ziemi (włóka nowochełmińska to prawie 18 hektarów) w 1242 r. przez elbląski szpital Świętego Ducha od spadkobierców po Piotrze von Olau.
Do Starych Kus był przypisany las jodłowy oraz dębowy (pięć włók). W Nowych Kusach istniał folwark posiadający browar i młyn wodny. Położony nad Duminą, która jest dopływem Klepy. Poprzednio młyn ten zasilany był ze stawu o staropruskiej nazwie Haidenteich, staw ten jednak osuszono i zamieniono na łąki, a więc zaczęto go wtedy zasilać wodą z Duminy.
W 1466 r. dobra te zagarnęli Krzyżacy, ale interwencja króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka spowodowała zwrot majątku szpitalowi.
Wojny w drugiej połowie XV w. spowodowały wyludnienie obu wsi, pod koniec tego wieku celem poprawy gospodarki wydano ziemie gburom (w tym wypadku oznacza to bogatego gospodarza posiadającego własną ziemię) w zamian za podatki. Jednak znaczna część areału porosła lasem.
W 1658 r. na wieś i okolice najechały wojska brandenburskie i dokonały zniszczeń. Dwór, budynki gospodarcze, browar, młyn i śluza zostały zniszczone, wycięto niemal doszczętnie bory dębowy i jodłowy.
Obecnie jest to wieś położona w pobliżu Kanału Elbląskiego
Markowo
W założeniu mam przybliżać Czytelnikom tereny dawnego województwa elbląskiego. W tym miejscu odejdę na chwilę od tego zamiaru i opiszę ciekawostkę spoza granic naszego dawnego województwa. Markowo, a do 1945 r. Reichertswalde, jest wsią położoną w powiecie ostródzkim i gminie Morąg. Jest ciekawa, bo wiąże się z opisywanym rodem zu Dohna. Oprócz pałacu należącego kiedyś do nich (obecnie ruina) znajduje się tu cmentarz z ich nagrobkami.