W dzisiejszym odcinku naszego cyklu kończymy wędrówkę po gminie Gardeja, która w latach 1975-98 należała do województwa elbląskiego. Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK opowiada o ciekawostkach związanych z miejscowościami: Trumieje, Wracławek i Wilkowo.
W 1289 r. okolice dzisiejszej miejscowości Trumieje, w wyniku nadania przez kapitułę pomezańską na prawie chełmińskim, stały się własnością Prusa Navera oraz jego synów Tulkoite, Ludwiga i Meruna. Majątek oczywiście z czasem został podzielony, najstarszy Tulkoite nadawał ziemie tak Prusom jak i sprowadzanym tu Niemcom. Same zaś Trumieje były własnością Meruna. Inny majątek należał najpierw do Godke Stange, a następnie Ditricha II Stange.
Dość często zmieniali się właściciele wsi. A byli nimi m.in.: Ludwig i Piotr Snik, Melchior, Dingo, Ruland., Kurz, Jakus, biskup Jakub I. Posiadaczami byli też potomkowie Galubune Ludwig i Sedelon. Być może wymienieni byli tylko dzierżawcami posiadłości, a dobra te należały do biskupstwa pomezańskiego.
W XVI w. wymienia się jako właścicieli tej wsi określanej jak rycerska: Andrzeja z Szumilowa, Wolfa von Queisa, Jakuba von Auserswalada (był synem Fabiana i Anny z Bażyńskich). Kolejnymi posiadaczami byli: mjr Sigmunt von Auerswald, Jakob (junkier), Albrecht Christoph zu Dohna, Fridrich Aleksander zu Dohna, Johan Anton Franz Rosenberg-Goszczyński.
W XVI wieku nad rzeką Gardęgą wspomniany wcześniej Jacob pobudował młyn. Wcześniej, na początku XIV w. Ditrich II Stange pobudował kościół, po reformacji był on świątynią luterańską, w której w okresie od 1554 r. do początków XIX w. kazania, a także nauka religii głoszone były też po polsku. Kościół przeszedł remont w połowie XIX w. We wnętrzu znajduje się rzeźba św. Marii Magdaleny z 1770 r. obraz św. Ignacego Loyoli z XIX w., organy pochodzą z XVIII w., są także dwie płyty nagrobne z XVII w. Obecnie to świątynia katolicka pw. Chrystusa Króla.
Do 1945 r. w Trumiejach tutaj trzyklasowa szkoła ewangelicka. Po 1945 roku szkoła podstawowa im. Stefana Żeromskiego. W czasach PRL we wsi funkcjonował PGR.
Wcześniejsza nazwa Gross Tromnau została zastąpiona obecną w 1950 r, co było nawiązaniem do formy występującej w końcu XIX w. Występowały też inne nazwy: Trumnya, Trumpnia, Trunnemen, Tromeney, Trumpnye, Tromneye, Tromenia, Antiquatrumpnia, Trommenye, Trummeney, Trommeney, Tromney, Trummenaw, Tromnau, Trąbki.
Wracławek
Wieś jest też nazywana potocznie Wierzbinami. Według zapisów począwszy od początku XVI w. należała do rodu Milewskich. Prowadzi do niej most wojskowy pochodzący z okresu II wojny światowej. Po 1945 r. istniał tu PGR.
Przed wojną nosiła nazwę Warzeln. Ina przestrzeni wieków istniały też inne nazwy: Wartzlaw, Warczlow, Froczelsdorf, Warczlaw, Warczil, Wartzel, Warczel, Wrozelsdorf, Wartzell, Warzel, a także: Bundewisch,, Warzell.
Wilkowo
Jej nazwa wywodzi się od pruskiego słowa wilkis – wilk. W końcu XVI w. odnotowano czterech właścicieli: Joachim Kallstein, Walerian Znaniecki, Jan i Joachim Wilkowscy herbu Grzymała.
W 1930 r. powstała tu droga do Butowa, wcześniej - bo w 1900 r. - poprowadzono przez miejscowość połączenie kolejowe Kwidzyn – Kisielice, istniał też dworze kolejowy. Do dzisiejszych czasów przetrwał budynek dworcowy oraz przyczółki dawnego mostu na Gardędze. Po 1955 r. powołano tu PGR.
Przed wojną wieś nosiła nazwę Wilkau, na przestrzeni wieków posługiwano się również określeniami: Wilcow, Wilkow Willekow, Wilco, Wilckau, Vorwerk.