W ubiegłym roku Biblioteka Elbląska poddała renowacji XV-wieczne zielniki. W mijającym roku kontynuowano naprawy najstarszych, cennych zbiorów. Pracom konserwatorskim poddano łącznie 2286 woluminów druków wydanych w okresie od XV do XVII w. Wśród nich znalazła się między innymi książka, która należała do królowej Marysieńki.
Biblioteka Elbląska nie tylko dba o aktualne książki, przybliżając użytkownikom placówki czytelnicze nowości, ale też pamięta o tych wydawnictwach, które przez lata leżały pokryte warstwą kurzu w magazynach. By zabytkowe wydawnictwa zgromadzone w Bibliotece znów zyskały dawny blask, postawiono na program systematycznych prac konserwatorskich. Projekt został przychylnie rozpatrzony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i otrzymał dofinansowanie. Całkowita wartość projektu wynosiła 131 660 zł,
Zmagania z przeszłością
Największą trudnością w tegorocznych pracach konserwatorskich było przede wszystkim zmaganie się z czasem. Zarówno jeśli chodzi o krótki termin trwania projektu, jak i.. z przeszłością:
- Prace konserwatorskie z lat siedemdziesiątych, którym były poddane książki sprawiły nam sporo trudności – zdradza Ewa Chlebus, dyplomowany konserwator zbiorów zabytkowych, pracownik Biblioteki – Masa woskowa, którą wówczas wykorzystywano w pracach konserwatorskich, po latach wraz z kurzem stworzyła warstwę trudną do usunięcia – wyjaśnia.
Dodaje, że ślady przeszłości odkrywano nie tylko na obwolutach książek, ale też w ich wnętrzu:
- Podczas prac znaleźliśmy sporo zasuszonych kwiatów, liści, gęsich piór, zakładek, notatek, a także różnorodne rysunki czy też dopiski na kartach książek. Często odciskały one niezmywalny ślad na stronach. By jednak dalej nie były przyczyną dewastacji papieru, po oczyszczeniu zapakowaliśmy je w kwasoodporne koperty i ponownie umieściliśmy w tym samym miejscu – zaznacza.
Dzięki jednemu z takich odręcznych dopisków wymienianych przez konserwatora, odkryto iż jedna z książek była własnością królowej Marysieńki.
Przy przywracaniu dawnej świetności starym drukom udział brali zarówno pracownicy Biblioteki, jak i zatrudnieni z zewnątrz dyplomowani konserwatorzy dzieł sztuki oraz studenci ze specjalizacją konserwacja zabytkowego papieru i skóry. Prace introligatorskie wykonywane były przez specjalnie przeszkolonych pracowników Biblioteki. Prace nadzorowali specjaliści z Zakładu Konserwacji Papieru i Skóry Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nie bez znaczenia przy takich pracach są również specjalne urządzenia i preparaty, o których wspomina Ewa Chlebus, tłumacząc, na czym polegały prace konserwatorskie:
- Przede wszystkim było to oczyszczanie opraw z powierzchniowego kurzu. Oczyszczanie skórzanych i pergaminowych opraw odbywało się przy pomocy odpowiednich mydełek i emulsji. Wstępne oczyszczanie odbywało się w komorze do ręcznego oczyszczania książek zaopatrzonej w specjalne odkurzacze – tłumaczy konserwator. Następnie, w zależności od stopnia zniszczenia książek, wykonywano niewielkie naprawy: uzupełniano ubytki w pergaminowych i skórzanych obleczeniach, usuwano deformację opraw, podklejano bibułką luźne fragmenty opraw i niewielkie przedarcia w bloku. W przypadku rozległych zniszczeń obleczenia stosowano tymczasowe naprawy, wykonywane z użyciem papieru chińskiego. Ingerencje konserwatorskie w bloku obejmowały podklejenia niewielkich przedarć oraz luźnych kart.
- Została również przeprowadzona ekspertyza mikrobiologiczna zbiorów, a zainfekowane drobnoustrojami książki zostały zdezynfekowane w komorze fumigacyjnej Biblioteki – podkreśla Ewa Chlebuś.
Nowe życie cennych zbiorów
Tak odrestaurowane wydawnictwa zapakowano w pudła ochronne wykonane z bezkwasowej tektury oraz – te w lepszej kondycji - w ochronne obwoluty, zaprojektowane przez konserwatora zabytków BE i zaopatrzone w specjalną stopkę umożliwiającą wysuwanie książki z szeregu bez chwytania jej za grzbiet. Zakonserwowane książki trafiły do nowych pomieszczeń magazynowych spełniających wymogi długotrwałego przechowywania zbiorów bibliotecznych.
- Magazyny są klimatyzowane, a specjalne rejestratory umożliwiają nie tylko bieżącą kontrolę klimatu, ale także gromadzenie danych i prowadzenie statystyk. Szkodliwe działanie światła słonecznego na materiały biblioteczne ograniczane jest dzięki zastosowaniu poziomych żaluzji. Magazyny wyposażone są w przesuwane regały o układzie półek dopasowanym do formatu książek – zaznacza konserwator Biblioteki Elbląskiej.
W ramach projektu masowej konserwacji druków powstała baza danych, w której umieszczone zostały informacje dotyczące techniki wykonania, stanu zachowania oraz proweniencji badanych woluminów. Wykonano również szczegółową dokumentację fotograficzną książek przed i po konserwacji.
Wszystkich zainteresowanych przebiegiem prac konserwatorskich Biblioteka Elbląska zaprasza na wystawę, gdzie na planszach krok po kroku wyjaśnia wszystkie etapy odnawiania cennych zbiorów. Plansze zawisły w Dziale Naukowym Biblioteki przy ul. Św. Ducha.
Zmagania z przeszłością
Największą trudnością w tegorocznych pracach konserwatorskich było przede wszystkim zmaganie się z czasem. Zarówno jeśli chodzi o krótki termin trwania projektu, jak i.. z przeszłością:
- Prace konserwatorskie z lat siedemdziesiątych, którym były poddane książki sprawiły nam sporo trudności – zdradza Ewa Chlebus, dyplomowany konserwator zbiorów zabytkowych, pracownik Biblioteki – Masa woskowa, którą wówczas wykorzystywano w pracach konserwatorskich, po latach wraz z kurzem stworzyła warstwę trudną do usunięcia – wyjaśnia.
Dodaje, że ślady przeszłości odkrywano nie tylko na obwolutach książek, ale też w ich wnętrzu:
- Podczas prac znaleźliśmy sporo zasuszonych kwiatów, liści, gęsich piór, zakładek, notatek, a także różnorodne rysunki czy też dopiski na kartach książek. Często odciskały one niezmywalny ślad na stronach. By jednak dalej nie były przyczyną dewastacji papieru, po oczyszczeniu zapakowaliśmy je w kwasoodporne koperty i ponownie umieściliśmy w tym samym miejscu – zaznacza.
Dzięki jednemu z takich odręcznych dopisków wymienianych przez konserwatora, odkryto iż jedna z książek była własnością królowej Marysieńki.
Przy przywracaniu dawnej świetności starym drukom udział brali zarówno pracownicy Biblioteki, jak i zatrudnieni z zewnątrz dyplomowani konserwatorzy dzieł sztuki oraz studenci ze specjalizacją konserwacja zabytkowego papieru i skóry. Prace introligatorskie wykonywane były przez specjalnie przeszkolonych pracowników Biblioteki. Prace nadzorowali specjaliści z Zakładu Konserwacji Papieru i Skóry Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nie bez znaczenia przy takich pracach są również specjalne urządzenia i preparaty, o których wspomina Ewa Chlebus, tłumacząc, na czym polegały prace konserwatorskie:
- Przede wszystkim było to oczyszczanie opraw z powierzchniowego kurzu. Oczyszczanie skórzanych i pergaminowych opraw odbywało się przy pomocy odpowiednich mydełek i emulsji. Wstępne oczyszczanie odbywało się w komorze do ręcznego oczyszczania książek zaopatrzonej w specjalne odkurzacze – tłumaczy konserwator. Następnie, w zależności od stopnia zniszczenia książek, wykonywano niewielkie naprawy: uzupełniano ubytki w pergaminowych i skórzanych obleczeniach, usuwano deformację opraw, podklejano bibułką luźne fragmenty opraw i niewielkie przedarcia w bloku. W przypadku rozległych zniszczeń obleczenia stosowano tymczasowe naprawy, wykonywane z użyciem papieru chińskiego. Ingerencje konserwatorskie w bloku obejmowały podklejenia niewielkich przedarć oraz luźnych kart.
- Została również przeprowadzona ekspertyza mikrobiologiczna zbiorów, a zainfekowane drobnoustrojami książki zostały zdezynfekowane w komorze fumigacyjnej Biblioteki – podkreśla Ewa Chlebuś.
Nowe życie cennych zbiorów
Tak odrestaurowane wydawnictwa zapakowano w pudła ochronne wykonane z bezkwasowej tektury oraz – te w lepszej kondycji - w ochronne obwoluty, zaprojektowane przez konserwatora zabytków BE i zaopatrzone w specjalną stopkę umożliwiającą wysuwanie książki z szeregu bez chwytania jej za grzbiet. Zakonserwowane książki trafiły do nowych pomieszczeń magazynowych spełniających wymogi długotrwałego przechowywania zbiorów bibliotecznych.
- Magazyny są klimatyzowane, a specjalne rejestratory umożliwiają nie tylko bieżącą kontrolę klimatu, ale także gromadzenie danych i prowadzenie statystyk. Szkodliwe działanie światła słonecznego na materiały biblioteczne ograniczane jest dzięki zastosowaniu poziomych żaluzji. Magazyny wyposażone są w przesuwane regały o układzie półek dopasowanym do formatu książek – zaznacza konserwator Biblioteki Elbląskiej.
W ramach projektu masowej konserwacji druków powstała baza danych, w której umieszczone zostały informacje dotyczące techniki wykonania, stanu zachowania oraz proweniencji badanych woluminów. Wykonano również szczegółową dokumentację fotograficzną książek przed i po konserwacji.
Wszystkich zainteresowanych przebiegiem prac konserwatorskich Biblioteka Elbląska zaprasza na wystawę, gdzie na planszach krok po kroku wyjaśnia wszystkie etapy odnawiania cennych zbiorów. Plansze zawisły w Dziale Naukowym Biblioteki przy ul. Św. Ducha.
Angelika Kosielska