Zwolnienia lekarskie pod lupą

Na płatniku składek spoczywa obowiązek przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania opieki. Dotyczy on tych płatników składek – pracodawców, który zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych.
       Natomiast kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy pracowników zatrudnionych u pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych oraz osób prowadzących pozarolniczą działalność przeprowadzają upoważnieni pracownicy oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który jest płatnikiem zasiłków dla tych pracowników.
       Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby polega na ustaleniu, czy pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy nie wykonuje pracy zarobkowej albo czy nie wykorzystuje zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem.
       Pracownik, który w czasie niezdolności do pracy wystawionym na druku ZUS ZLA wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje to zwolnienie niezgodnie z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy nie przysługuje w takim przypadku za cały okres objęty zaświadczeniem lekarskim, w czasie którego została stwierdzona choćby jedna z tych okoliczności. Zasady te dotyczą także wynagrodzenia z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby, wypłacanego na podstawie art. 92 Kodeksu pracy przez pracodawcę z jego środków za okres 33 dni, a w przypadku pracowników, którzy ukończyli 50. rok życia - za okres 14 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym.
       Podczas przeprowadzonych przez ZUS kontroli ujawnione zostały przypadki:
       - traktowania zwolnienia jak urlop i wyjazd na wczasy lub wycieczkę zagraniczną;
       - przeprowadzanie remontu mieszkania, intensywna praca na działce;
       - zajmowania się starszym rodzicem wymagającym opieki, kiedy sam ubezpieczony jest chory;
       - czynne uczestniczenie w imprezach sportowych, koncertach itp.
       - stałe nadzorowanie pracy pracowników we własnej firmie lub w ogóle prowadzenie w pełnym wymiarze własnej działalności;
       - wykonywania prac polowych we własnym gospodarstwie rolnym.
       W przypadku przeprowadzania kontroli w miejscu zamieszkania lub pobytu ubezpieczonego i stwierdzenia jego nieobecności, kontrolę ponawia się w miarę możliwości i wyjaśnia przyczyny tej nieobecności. Najczęstszym wyjaśnieniem powodu nieobecności są wizyty kontrolne u lekarza, realizacja recepty w aptece czy też odbywanie rehabilitacji. Gdy chory odmówi wyjaśnienia przyczyny nieobecności w domu w czasie kontroli albo nie udzieli wyjaśnień w wyznaczonym terminie, uznaje się, że zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane niezgodnie z jego celem i wówczas odmawia się prawa do zasiłku chorobowego. Pracodawca również ma podstawę do odmowy prawa do wynagrodzenia za czas choroby.
       Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego w związku z niewłaściwym wykorzystaniem zwolnienia lekarskiego od pracy może nastąpić nie tylko w wyniku przeprowadzonej kontroli, ale także wtedy, gdy pracodawca uzyska informacje wskazujące na niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego od pracy np. uzyska informację o wykonywaniu pracy zarobkowej u innego pracodawcy. Sytuacja taka może mieć miejsce już po wypłacie zasiłku chorobowego.
       W przypadku, gdy pracownikowi wypłacono zasiłek chorobowy za okres niezdolności do pracy, a w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego od pracy ustalono brak prawa do zasiłku, pracodawca ma obowiązek wystąpić do oddziału ZUS o wydanie decyzji zobowiązującej pracownika do zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego. Zakład po przeanalizowaniu sprawy wydaje decyzję, w której zobowiązuje pracownika do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku.
       W oddziałach ZUS w Olsztynie i Elblągu w IV kwartale 2016 roku przeanalizowano 2,8 tys. druków ZUS ZLA i wydano 169 decyzji skracających zwolnienia lekarskie. Zaoszczędzone pieniądze, które przyniosła ta weryfikacja to kwota 71,5 tys. zł.
       Równolegle wykonane były kontrole prawidłowości wykorzystania zwolnień lekarskich. Skontrolowano 1149 osób, 64 pozbawiono prawa do zasiłku. Zaoszczędzona została przy tym kwota 86,6 tys. zł.