W Zamechu funkcjonował rozbudowany system pozafinansowych wyróżnień pracowniczych, do których zaliczały się pochwały przekazywane osobiście lub za pośrednictwem Radio-Studia lub na łamach „Głosu Zamechu”, podziękowania pisemne, listy pochwalne i gratulacyjne, dyplomy uznania, odznaki. Oczywiście tam, gdzie to miało zastosowanie, towarzyszyły one też nagrodom finansowym i awansom. Bardzo szczegółowo definiował to opublikowany w lutym 1978 r. „System wyróżnień pracowniczych w Zamechu”. Ten artykuł jest próbą ukazania „w pigułce” przykładów działania tego systemu, który był częścią zamechowskiej kultury organizacyjnej.
Wspomniany we wprowadzeniu dokument nadmieniał, że „Poza działalnością gospodarczą zakład pracy ma do spełnienia ważną funkcję pozaprodukcyjną, która wyraża się celami opiekuńczymi, wychowawczymi oraz kulturalno-oświatowymi. Dopiero w sferze pozaprodukcyjnej zauważa się środowisko społeczne, jakim jest zakład pracy, a tym samy ludzi w nim zatrudnionych. […] Wśród licznych potrzeb najistotniejsze dla działalności zakładu są potrzeby społeczne, a przede wszystkim potrzeba oceny, uznania i wyróżnienia za pracę. Podejmując pracę w zakładzie pracownik oczekuje nie tylko wynagrodzenia w formie pieniężnej, ale również odczucia przydatności społecznej, uznania i sprawiedliwej oceny za włożony wysiłek”. Myślę, że opinia ta, mimo, że wyrażona w „minionej epoce”, nie straciła nic na aktualności.
W Zamechu funkcjonowały między innymi poniższe wyróżnienia:
- za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej,
- za wyniki we współzawodnictwie w pracy,
- za osiągnięcia wynalazcze i racjonalizatorskie,
- za długoletnią pracę zawodową.
- za wyniki w działalności społeczno-politycznej,
- za wyniki w nauce,
Za długoletnią nieprzerwaną i nienaganna pracę przysługiwały dyplomy i nagrody pieniężne. Zamechowcy otrzymywali je po przepracowaniu co najmniej 10 lat i później co każde 5 lat aż do emerytury (a więc po 15, 20, 25, 30, 35 itd latach pracy). Dyplom uznania i upominek z okazji przepracowania 25 lat były wręczane przez przedstawiciela dyrekcji na stanowisku pracy jubilata. Przy przejściu na emeryturę pracownicy otrzymywali zegarek z wygrawerowaną na kopercie imienną dedykacją. Oprócz tego funkcjonował również bogaty system odznak zakładowych – przypinki, medale, haftki, wpinki etc. Wśród najbardziej prestiżowych warto wspomnieć następujące:
- Zasłużony Pracownik Zamechu
- Za Zasługi dla Zamechu
- Wzorowy Uczeń
- Racjonalizator Produkcji
- Zasłużony Przodownik Pracy Socjalistycznej
- Zasłużony dla Wynalazczości
Oprócz zakładowych odznaczeń i wyróżnień funkcjonował cały system odznaczeń państwowych i resortowych, do których zaliczały się:
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polskiej
- Krzyż Zasługi
- Odznaka "Zasłużony dla Energetyki" i „Za zasługi dla Energetyki”
- Odznaka Związku Zawodowego Metalurgów
- Odznaka za zasługi dla rozwoju przemysłu maszynowego
- Zasłużony dla Górnictwa PRL
- Odznaka Honorowa SIMP
- Odznaka Honorowa NOT
Najbardziej jednak prestiżowymi nagrodami były:
- Nagrody Państwowe w Dziedzinie Techniki
- Nagrody Ministra Górnictwa i Energetyki / Nagrody Ministra Przemysłu
- Nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki
przyznawane na szczeblu krajowym wybitnym twórcom, nauki, techniki, edukacji, kultury i sztuki.
Pracownicy Zamechu byli wielokrotnie nagradzani Nagrodami Państwowymi w Dziedzinie Techniki, wygrywając wcześniej rywalizację z licznym gronem kandydatów, reprezentujących najwybitniejsze osiągniecia polskiej myśli technicznej. Procedura zgłaszania i oceny wniosków była bardzo rygorystyczna. Kandydatów do nagrody mogły zgłaszać tylko techniczne uczelnie akademickie i komitety Polskiej Akademii Nauk. Każde zgłoszenie musiało zawierać dodatkowo trzy rekomendacje sporządzone przez osoby ze stopniem doktora habilitowanego lub tytułem naukowym profesora, które reprezentowały tą samą lub pokrewną dziedzinę, co kandydat do nagrody.
Nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki za wybitne osiągnięcia naukowe lub naukowo-techniczne to jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień w polskiej nauce. Laureatami nagrody mogli zostać tylko badacze, których dokonania budziły powszechne uznanie w środowisku – nie tylko w Polsce, ale i za granicą. I znów wśród laureatów tych nagród niejednokrotnie znajdowali się zamechowcy. Dwukrotnie uhonorowany tą nagrodą był prof. Ryszard Łączkowski, który w 1974 roku otrzymał nagrodę indywidualną I stopnia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za monografię „Drgania elementów turbin cieplnych” i w 1986 roku nagrodę indywidualną III stopnia Ministra Górnictwa i Energetyki za monografię „Wibroakustyka maszyn i urządzeń”.
Po 42 latach historii Zamechu pozostały artykuły prasowe, dyplomy, medale, wpinki, puchary, listy pochwalne. W wielu domach przechowywane są z pietyzmem jako cenne pamiątki rodzinne. Bywa też zgoła inaczej – można je kupić na targowisku, wymieszane z setką innych podobnych artefaktów. Bez względu jednak na to, jaki los spotkał tę rozproszoną kolekcję, dokumentuje ona osiągnięcia „ludzi Zamechu” oraz – w szerszym sensie - wchodzi w skład materialnego dziedzictwa i symboliki naszego miasta. Mała cząstka tego zbioru trafiła różnymi kanałami do mnie, pozwalając na przygotowanie tej publikacji, która – mam nadzieję – przysłuży się do utrwalenia tej symboliki w zbiorowej pamięci elblążan.
cdn. Daniel Lewandowski
Dziękuję niezmiennie osobom, które nieprzerwanie przekazują mi ciekawe materiały i inspirują mnie do kontynuacji opowieści o Zamechu i jego ludziach. Zapraszam do współpracy i kontaktu pod adresem daniel.lewandowski1967@gmail.com
Do innych moich związanych tematycznie z Zamechem artykułów można dotrzeć wpisując w przeglądarce „zamech*portel”.
Oto lista tych, które są najbardziej zbliżone do tematu niniejszego artykułu
Turbinowe „Citius – Altius – Fortius” Zamechu
„Zamechowskie kolosy”, czyli turbiny mocy 25 i 50 MW
„Zamechowska przygoda z turbinami 120 MW”
„Miss Zamechu”, czyli kariera zamechowskich „dwusetek”
„Zamechowska 360-tka i historia jednego czynu społecznego”
Zamechowskie „maluchy”, czyli turbiny napędowe i przemysłowe małej mocy
„Trzy generacje zamechowskich turbin ciepłowniczych”
„Zamechowski niespełniony sen o atomie”
Arcydzieła zamechowskiej pracowni modelarskiej
„Zamechowski Ośrodek Naukowo-Badawczy”
„Zamechowska Stacja Prób Turbin i organy parowe Gerarda”
Zamechowska Izba Tradycji i Pamięci: ktokolwiek widział, ktokolwiek wie…
STOP non stop, czyli 70 lat Stowarzyszenia Technicznego Odlewników Polskich w Elblągu
Zdarzyło się w Elblągu i Zamechu 30 lat temu. Jubileusz prywatyzacji
Wspomnienie o Kamilu Czwiertni (1930-2022)
„Historia materialnego i intelektualnego dziedzictwa Zamechu po 1990 roku (odcinek 1)”
„Historia materialnego i intelektualnego dziedzictwa Zamechu po 1990 roku (odcinek 2)”
„Historia materialnego i intelektualnego dziedzictwa Zamechu po 1990 roku (odcinek 3)”
W klimatach zamechowskiego Radio-Studio
Zamechowska gazeta zakładowa „Na Warcie Pokoju”
Czterej przyjaciele z Zamechu zakładają Galerię EL
I Biennale Form Przestrzennych. To Zamech dał Gerardowi skrzydła
Jak Zamech inspirował artystów. Grafiki Haliny Różewicz-Książkiewicz
Zamechowska Stacja Prób Turbin i organy parowe Gerarda
STOP non stop, czyli 70 lat Stowarzyszenia Technicznego Odlewników Polskich w Elblągu
Zamechowska Izba Tradycji i Pamięci: ktokolwiek widział, ktokolwiek wie…
Tajemnice schichauowskich piwnic
Zamechowskie budownictwo mieszkaniowe
Historia i osiągnięcia Zakładów Mechanicznych ZAMECH im. gen. Karola Świerczewskiego