Pierwszy odcinek poświęcony tytułowej tematyce był wprowadzeniem do zagadnienia. Jego uzupełnieniem jest załączona mapa pokazująca położenie terenów przemysłowych Zakładów Mechanicznych Zamech w Elblągu. Tereny A i C zajmowały razem powierzchnię 33 ha natomiast teren B - 11 ha. W sumie są to tereny tak duże jak całe elbląskie śródmieście. Celem tego opracowania jest analiza wykorzystania infrastruktury pozostawionej przez Zamech na tych terenach w 32 latach po tym, jak majątek ten został poddany przekształceniom własnościowym.
W tym odcinku skupiam się na infrastrukturze położonej na prawym brzegu rzeki Elbląg, na terenie ujętym pomiędzy ulicami Stoczniową, Niską, Dolną. Omawiany teren - wskutek komasacji tam w roku 1990 przez ABB Zamech swojej produkcji - zachował do dziś w znacznym stopniu industrialny charakter. Większość funkcjonujących tam firm reprezentuje przemysł ciężki lub go obsługuje. Oznacza to, że przeważająca część tej infrastruktury nadal służy celom technologicznym i wytwórczym, stąd najczęściej słychać tu odgłosy przesuwających się suwnic transportowych, obrabianego i spawanego metalu, hałas towarzyszący procesom odlewniczym.
Pewna część tego majątku zmieniła charakter na magazynowy i usługowy. Całą ta jednak infrastruktura nakierowana jest na współpracę z innymi podmiotami gospodarczymi, stąd dostęp do tej strefy jest strzeżony i możliwy tylko poprzez trzy bramy przy ulicach Stoczniowej, Dolnej, Niskiej.
Poniższa mapa jest dość szczegółową inwentaryzacją nieruchomości zlokalizowanych na tym terenie w roku 1990 i pokazuje które z nich od tamtego czasu przestały istnieć oraz jakie nieruchomości od tamtego czasu powstały.
Infrastruktura położona na wschodnim brzegu rzeki Elbląg została sfilmowana w wykonanym w roku 2020 przy użyciu dronu filmie pomiędzy minutą 4 a 8. Poniższe zdjęcie pochodzi z tego filmu. Zaznaczyłem na nim omawiany obszar.
Analizę mapy należy prowadzić w połączeniu z tabelą opisującą wykorzystanie omawianej infrastruktury w roku 1990 oraz w chwili obecnej. Oto link do pełnowymiarowej wersji tabeli. Nie podaję w swoim opracowaniu, kto jest właścicielem nieruchomości – ani terenu, ani budynków. Zgodnie z założeniem tego opracowania zależy mi bowiem przede wszystkim na wykazaniu, czy i jak są one wykorzystane, a nie do kogo należą.
Post-zamechowska infrastruktura przemysłowa położona wzdłuż rzeki Elbląg, mimo, że dziś rozdrobniona i zajęta różnymi biznesami, nadal tętni życiem. Wszystkie hale fabryczne są w użyciu i prowadzona jest tam poważna działalność gospodarcza. Mimo, że teren ten jest poprzedzielany ogrodzeniami i należy do różnych właścicieli, to jednak nadal bije tu przemysłowe serce naszego miasta. Uwolniony po roku 1990 potencjał i inicjatywa właścicielska sprawiły, że funkcjonujące tu przedsiębiorstwa dysponują dziś nowoczesnym parkiem maszynowym oraz imponującym know-how w obszarach nowych branż i technologii. Ludzie mają pracę. Właściciele nieprzerwanie inwestują w remonty i modernizacje tej infrastruktury oraz nierzadko w jej rozbudowę (powstają nowe obiekty!) jak też unowocześnianie i powiększanie parku maszynowego. W skutek tych działań inwestycyjnych wartość tego majątku niepomiernie wzrosła od roku 1990.
Przy porównaniu i ocenie sposobu wykorzystania tego majątku w czasach Zamechu oraz obecnie trzeba również wziąć pod uwagę następujące okoliczności:
- w czasach Zamechu infrastruktura była wykorzystywana w sposób dość ekstensywny i istniała znaczna dysproporcja pomiędzy wolumenem produkcji a zajmowaną powierzchnią i kubaturą wykorzystywaną w tej produkcji infrastruktury. Rachunek ekonomiczny był mocno zniekształcony, w tym sensie że instrumenty ograniczania kosztów były często nieskuteczne, a sam majątek był mocno zużyty
- dziś ten sam majątek jest w nieporównywalnie lepszym stanie, jest mniej energochłonny, jest wykorzystywany bardziej intensywnie tzn nastąpiła koncentracja produkcji, umożliwiająca osiągnięcie tych samych efektów przy użyciu mniejszych powierzchni i kubatury, mniejszym zużyciu mediów. W dzisiejszych realiach majątek ten musi na siebie zarobić, inaczej staje się uciążliwym balastem
- nie wolno zapominać o pewnej schyłkowości przemysłu ciężkiego, co oznacza, że nie sposób dziś wykorzystać cały majątek postzamechowskich do tych samych celów co 30 i więcej lat temu.
W kolejnym odcinku tego cyklu przedstawię krótkie noty nt. podmiotów gospodarczych wspomnianych w ww. tabelach oraz mapy przekształceń organizacyjno-własnościowych Zamechu oraz jego sukcesorów, które doprowadziły do powstania wielu spośród tych podmiotów.
cdn – Daniel Lewandowski
PS. Do innych moich związanych tematycznie z Zamechem artykułów można dotrzeć wpisując w przeglądarce „zamech*portel”. Zapraszam do współpracy i kontaktu pod adresem daniel.lewandowski1967@gmail.com
