Gadająca maszyna i kot meloman (Elbląskie Archiwalia Muzyczne, odc.9)

W latach 20. i 30. XX wieku słuchanie muzyki z nośników fonograficznych na gramofonach było niewątpliwą nowością, chociaż zapis dźwięku na innych nośnikach (np. na wałkach celuloidowych do fonografu) rozpoczęto znacznie wcześniej. W tych latach triumfy święciło także radio, z którego emitowano koncerty symfoniczne oraz występy solowe.
       Z płyt szelakowych elblążanie słuchali m.in. muzyki filmowej, kabaretowej, operetkowej, synkopowanych rytmów w wykonaniu zespołów jazzowych, orkiestr symfonicznych z towarzyszeniem solistów oraz przeróżnych ansambli wokalnych.
       W sklepach muzycznych np. Elektro-Rundfunk-Musik, Musik-Haus, Musikalienhandlung, Musikinstrumente można było nabyć radioodbiorniki, śpiewniki, instrumenty muzyczne np. akordeony, cytry, pianina, fortepiany, fisharmonie, skrzypce, puzony, gitary, trąbki, polyphony oraz inne akcesoria związane z instrumentami, a także m.in. akustyczne gramofony szafkowe Electrola i płyty szelakowe niemieckich firm fonograficznych m.in.: Derby, Electrola, Grammophon, Odeon, Telefunken z nagraniami głównie wykonawców niemieckiego pochodzenia np.: Lilian Harvey, Willa Glahe, Hansa Weigelschmidta.
       Z płyt można było posłuchać m.in. utworów „Das Pfenninglied” (muzyka: Melle Weersma) w wykonaniu Tercetu Rudiego Schuricka, „Unter dem Kastanienbaum” w wykonaniu orkiestry tanecznej Egona Kaisera ze śpiewem Paula Dorna, nagrania z operetki „Wesoła wdówka” (Die Lustige Witwe) w reż. Franciszka Lehára, a także utwory orkiestrowe „Blumengeflüster” i „Dornröschens Brautfahrt” w wykonaniu Salon Orchester oraz tango „Mir scheint, du hast heut geweint”, walc „Weine nicht, Mütterlein” i fokstrot „Bimbambulla” w wykonaniu Karkoff-Orchester.
       Płyt słuchano w salonach muzycznych, na biwakach za pomocą przenośnych gramofonów walizkowych, a także w domowym zaciszu. 

 

       Do naszych czasów, aczkolwiek niezupełnie kompletny, zachował się w zbiorach Juliusza Marka (właściciela Truso.tv) egzemplarz akustycznego gramofonu szafkowego „Die Sprechmaschine” (gadająca maszyna) wyprodukowanego przez elbląską firmę Pianohaus Oskara Schneidera, która była także przedstawicielem amerykańsko-niemieckiego przedsiębiorstwa Steinway & Sons założonego w 1853 r. oraz niemieckich producentów fortepianów i pianin, np.: Bechstein (Pianofortefabrik, firmę założono w 1853 r.), Niendorf (Flügel- und Klavierfabrik, 1895 r.), Förster (Klaviere und Flügel, 1859 r.), Seiler (Pianofortefabrik-Flügel-Pianos, 1849 r.), Blüthner (Pianofortefabrik, 1853 r.), Ibach (Piano Manufacturers, 1794 r.). Wszystkie wymienione instrumenty elblążanie mogli zakupić w sklepie Scheindera oraz w innych salonach muzycznych, których nie brakowało w mieście. Producenci wymienionych marek funkcjonują również dzisiaj.
       W sklepie Oskara Schneidera handlowano także płytami szelakowymi. Do naszych czasów zachowała się m.in. płyta firmy Grammophon z 1927 r., zawierająca nagrania zespołu jazzowego i orkiestry symfonicznej. Gramofon szafkowy Scheindera nadal posiada walory słuchowe, czego przykładem jest... zachowanie kota Juliusza Marka, który uwielbia przesiadywać w schowku płytowym podczas emisji dźwiękowej, rozpoczynającej się po zakręceniu korbką urządzenia.
      
       Posłuchaj utworu z 1938 roku, odtwarzanego na gramofonie szafkowym.