W naszym cyklu „Historie elbląskich ulic” przenosimy się na starówkę. Karol Wyszyński, przewodnik PTTK, tym razem opowie o ciekawostkach związanych z ulicami: Wigilijną i św. Ducha, które razem tworzą wspólny historyczny trakt. Sprawdźcie, gdzie dokładnie mieściły się: Wieża Końska, szpital św. Ducha, browar czy kaplica baptystów.
Wigilijna
W miejscu, gdzie dzisiaj rozpoczyna się ulica Wigilijna, od strony Rycerskiej, mieściła się wieki temu Wieża Łukowa (Bogenerthaurum), określana także jako Wieża Końska. Oddzielała Nowe i Stare Miasto, a jej pozostałości zostały rozebrane w 1781 r.
W 1945 roku zbombardowana, wypalona, a następnie rozebrana cegła po cegle starówka stała się jednym wielkim bezimiennym skwerem. To właśnie Wigilijna była pierwszą ulicą, przy której odrestaurowano niektóre kamienice.
Za rogu Wigilijnej i Menniczej, która jest najkrótszą ulicą w Elblągu, znajduje się kamieniczka należąca niegdyś do menniczego. Elblążanie z mojego pokolenia i starsi pamiętają, iż w latach 70. mieściła się tam restauracja Vita słynąca ze smacznych kurczaków z rożna. Nieco dalej były kamieniczki, w których miała pierwszą siedzibę Spółdzielnia Galanterii Skórzanej Plastyk.
Na wprost ul. Stary Rynek znajduje się kamieniczka z pięknym portalem. To ona była miejscem goszczenia pierwszych królów polskich w Elblągu, zanim został nim tzw. Dom Królów Polskich przy Starym Rynku.
W miejscu, gdzie znajduje się obecnie siedziba centrum diecezjalnego, w 1865 r. zaistniało elbląskie muzeum. Powróciło w to miejsce po wojnie w 1954 roku i istniało do 1973 roku, kiedy to przeniosło się do budynków przy ul. Zamkowej. Po lewej stronie kamieniczek, w których działało kiedyś muzeum, stoi kamienica odbudowana w stylu gotyckim, w której mieści się teraz sklep ogólnopolskiej sieci handlowej. Przed wojną była tu kaplica baptystów, o czym przypomina odsłonięta niedawno tablica.
Świętego Ducha
Po prawej stronie ulicy Świętego Ducha w kierunku katedry biegnie tzw. Ścieżka Kościelna, będąca najstarszym zachowanym zabytkiem budowlanym w Elblągu. Łączyła niemal od początku powstania miasta trzy świątynie - Św. Ducha, Św. Mikołaja i Najświętszej Marii Panny.
Po lewej stronie ulicy mijamy zabudowania dawnego kościoła i szpitala pw. Świętego Ducha, który po reformacji stał się kościołem ewangelickim i zarazem kościołem garnizonowym. Obecnie mieści się tutaj Biblioteka Elbląska, która od 1979 r. nosi imię Cypriana Kamila Norwida (wówczas była Biblioteką Wojewódzką). Biblioteczne zbiory były archiwizowane w Elblągu od XV wieku. Zapoczątkował je ówczesny proboszcz św. Mikołaja - Mikołaj Wulzach.
Za biblioteką mieści się jeszcze jedna kamienica, która do 1925 roku była siedzibą dawnego browaru, należącą do piwowara R. Ullricha. Browarnik sprzedał następnie ten budynek miastu, a prof. Bruno Ehrlich uruchomił tu¬taj Muzeum Miejskie. W ostatnich latach swoją siedzibę miał tutaj m.in. Euroregion Bałtyk, sale służyły także przez kilka lat jako Pałac Ślubów (teraz Pałac Ślubów mieści się w Ratuszu Staromiejskim(. W ostatnim czasie władze Elbląga wyremontowały schody prowadzące do kamienicy. Warto dodać, że w środku znajduje się tzw. Kominek Moru, powstały w 1600 r, zdobi go nad paleniskiem scena pochówku zmarłego na zarazę w 1598 r.
Zanim po II wojnie światowej zabudowano przeciwną stronę ulicy Świętego Ducha, przez lata mieściły się tu baraki, w których do 1976 r. znajdowała się jedna z licznych siedzib Spółdzielni Plastyk, a następnie do 1979 r. siedziba Komendy Miejskiej Milicji Obywatelskiej.
Obok aż do lat 90. swoją siedzibę miała Spółdzielnia Krawiecka Zryw (następnie firma Polcotex), po niej w to miejsce przeniosła się Biblioteka Pedagogiczna (jej dotychczasowa siedziba przy ul. Pocztowej została rozebrana cegła po cegle, a budynek zrekonstruowany przy ul. Kościuszki, gdzie służy jako hotel).
Wylot ulicy Świętego Ducha od strony rzeki zamykała do XVIII wieku Brama Jęczmienna, określana wcześniej także jako Brama Św. Ducha.