Na terenie byłego województwa elbląskiego istnieją trzy Gronowa. Jedno tuż przy granicy z obwodem kaliningradzkim, dwa kolejne w okolicach Elbląga. Dzisiaj z Karolem Wyszyńskim, przewodnikiem PTTK, odwiedzamy Gronowo Elbląskie, które ma ciekawą historię.
Początki Gronowa Elbląskiego
Gronowo Elbląskie powstało w czasach krzyżackich. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1411 roku, wymienia się w niej nazwę Grunau (istniała do 1945 r.). 13 kwietnia 1414 roku wieś uzyskał przywilej wystawiony komtura elbląskiego Hermana Gansa, będącego zarazem wielkim szpitalnikiem. Przywilej ten w 1562 r. potwierdził polski król Zygmunt August.
W połowie XVI w. we wsi znajdowała się karczma. W następnym wieku odnotowano, że właścicielem 10 włók ziemi, karczmy i dworu był patrycjusz elbląski Izaak Spiring, o którym wspominałem w poprzednim cyklu przy okazji Domu Królów.
Spiring przywilejem króla Władysława IV zwolniony był od czynszów, szarwarków i innych obowiązków wynikających tak z ziemi, karczmy i dworu. Król Jan Kazimierz potwierdził te przywileje w 1660 r. dla nowego już właściciela dóbr w Gronowie Elbląskim – Jakuba Hogrefa. Tak więc opłacało się gościć królów i ich wysłanników w Elblągu.
W 1852 roku powstało połączenie kolejowe przebiegające przez Gronowo Elbląskie oraz pierwszy budynek dworca kolejowego. Nowy budynek dworca powstał w 1882 r., rozbudowano go około 1890 r. Budynek jest o konstrukcji szachulcowej i zachował się do dzisiaj.
Jeszcze do niedawna na ścianie dworca od strony peronów widniała metalowa tabliczka wskazująca poziom wody, jaka zalała okolicę podczas największej powodzi na Żuławach w 1888 r. Niestety, ktoś ją ukradł.
W zamierzchłej przeszłości w Gronowie Elbląskim istniała też kaplica, a parafia mieściła się w pobliskim Jegłowniku. W 1982 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę kościoła, budowę rozpoczęto w 1983 r., a zakończono w 1987 r., mimo dużych trudności finansowych. Parafia istnieje do dzisiaj pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.
Oleśno i kryminalna historia
Po sąsiedzku znajduje się wieś Oleśno, która jest starsza od Gronowa Elbląskiego. Akt lokacyjny w 1353 r. nadał komtur Ortluf von Trier, następnie akt na prawie chełmińskim ustanowił w 1414 r. komtur Grans. Do 1945 r. Oleśno nazywało się Preussische Königsdorf. W wiosce znajduje się altanka ogrodowa, pochodząca z XIX w, ozdobiona wewnątrz różnymi malunkami.
Z Oleśnem jest związana także kryminalna historia. 15 kwietnia 1948 r. pracownik rolny zabił siekierą gospodarza, u którego pracował i jego żonę. Chciał też zabić jego matkę i dzieci, na szczęście mu się nie udało. Miesiąc później został skazany na karę śmierci przez elbląski sąd. Wyrok wykonano 2 lipca 1948 roku.