Kolejne odcinki naszego cyklu poświęcimy Malborkowi. Dzisiaj Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK, przedstawia w pigułce ciekawą historię tego miasta od jego powstania do XV wieku.
Malbork to obecnie turystyczna perła, przyciągająca co roku tysiące zwiedzających. Między innymi z tego powodu poświęcimy jemu kilka najbliższych odcinków. Na początek opiszę samo miasto, historię zamku zostawiam na później.
Powstanie Malborka
Tereny, na których obecnie-znajduje się Malbork, był zamieszkane przez człowieka co najmniej 6 tysięcy lat przed naszą erą. Wskazują na to odkryte tu ślady z młodszej epoki kamienia, a więc neolitu.
Zasiedlanie tych terenów wzmogło się w X wieku, na terenie obecnej dzielnicy Malborka – Wielbarku - powstał niewielki gród. W czasach Kazimierza Odnowiciela (1016-1058) na odzyskanym przez Polskę Pomorzu Wschodnim, stał się on dość silnym ośrodkiem handlowo-gospodarczym. Jednak w czasach Świętopełka II Wielkiego (1195-1266) Polska ponownie utraciła Pomorze, a kontrolę przejęli lokalni władcy pomorscy.
Następnie w okolicy Sztumu powstaje Zantyr, gród podarowany następnie przez Sambora II (brata Świętopełka, żył w latach ok. 1211- ok. 1277) Krzyżakom w 1250 r. Zakon zdecydował o rozbiórce Zantyru, a z pozyskanych w ten sposób cegieł zaczął w 1272 r. wznosić nowy gród w dolnym biegu Nogatu. Na cześć patronki Zakonu – Marii – zamek i otaczającą go osadę – nazwali Marienburg (Malbork)
Niskie i Wysokie Podcienie
W 1276 roku osada uzyskała chełmińskie prawa miejskie. Zabudowa początkowo ciągnęła się wzdłuż ulicy tworzącej rynek o długości 300 m, w połowie mniej więcej swej długości rozszerzała się ona osiągając wymiar 30 m. Wschodnia część ulicy nazywana była Wysokimi Podcieniami, a zachodnia Niskimi Podcieniami.
Sam konwent z Zantyra przeniesiono w 1274 r., a mieszkańców w 1280 r. Także w tym czasie miasto zostało otoczone murami obronnymi. Bramy miejskie (Mariacka, zwana także Sztumską lub Przewozową i Brama Garncarska, zwana także Elbląską lub Św. Ducha) pobudowano w latach 1320-1330. Od strony zamku nie było murów obronnych, istniała jedynie fosa i mur oporowy zapobiegający osuwaniu się ziemi. W drugiej połowie XIV w. podwyższono mury i wzniesiono siedem baszt.
W celu zapewnienia dostaw wody pitnej, a także zapewnienia jej dla fos, pobudowano 30-kilometrowy Kanał Młyński, dziś nazywany Kanałem Juranda albo Malborską Młynówką (do 1949 r. zwano go Mühl Graben i Vorflut Graben, albo Mühlengraben.) Doprowadzał on wodę z jeziora Dąbrówka, jednocześnie zapewniał napęd dla 10 młynów. Jeszcze w 1904 r. obok kanału przebiegał drewniany rurociąg zaopatrujący 11 miejskich studni.
Rola miasta znacznie wzrosła od 1309 r. kiedy w zamku zaczął urzędować Wielki Mistrz Zygfryd von Feuchtwangen, który swa siedzibę przeniósł z Wenecji.
W 1380 r. w Malborku pobudowano nowo ratusz, który przeszedł renowacje po zniszczeniach w latach 1457-1460 (zniszczeniom uległ również podczas pożaru miasta 26 lipca 1899 r). Po roku 1919 przestał służyć potrzebom samorządu i stał się siedzibą policji. Obecnie jest to siedziba Miejskiego Domu Kultury.
Miasto w okresie XIV w. miało charakter rolniczy ze względu na żyzne ziemie Żuław, a także rzemieślniczy i handlowy, a to ze względu na dobre połączenia drogami wodnymi Nogatu i Wisły. Korzystnym było też to, że była tu siedziba głównych władz Zakonu i przybywanie różnych poselstw, a także rycerzy angażowanych do wypraw krzyżowych. Handlowano głownie końmi, zbożem, drewnem, skórami, a także winem.
Ciąg dalszy za tydzień
Powstanie Malborka
Tereny, na których obecnie-znajduje się Malbork, był zamieszkane przez człowieka co najmniej 6 tysięcy lat przed naszą erą. Wskazują na to odkryte tu ślady z młodszej epoki kamienia, a więc neolitu.
Zasiedlanie tych terenów wzmogło się w X wieku, na terenie obecnej dzielnicy Malborka – Wielbarku - powstał niewielki gród. W czasach Kazimierza Odnowiciela (1016-1058) na odzyskanym przez Polskę Pomorzu Wschodnim, stał się on dość silnym ośrodkiem handlowo-gospodarczym. Jednak w czasach Świętopełka II Wielkiego (1195-1266) Polska ponownie utraciła Pomorze, a kontrolę przejęli lokalni władcy pomorscy.
Następnie w okolicy Sztumu powstaje Zantyr, gród podarowany następnie przez Sambora II (brata Świętopełka, żył w latach ok. 1211- ok. 1277) Krzyżakom w 1250 r. Zakon zdecydował o rozbiórce Zantyru, a z pozyskanych w ten sposób cegieł zaczął w 1272 r. wznosić nowy gród w dolnym biegu Nogatu. Na cześć patronki Zakonu – Marii – zamek i otaczającą go osadę – nazwali Marienburg (Malbork)
Niskie i Wysokie Podcienie
W 1276 roku osada uzyskała chełmińskie prawa miejskie. Zabudowa początkowo ciągnęła się wzdłuż ulicy tworzącej rynek o długości 300 m, w połowie mniej więcej swej długości rozszerzała się ona osiągając wymiar 30 m. Wschodnia część ulicy nazywana była Wysokimi Podcieniami, a zachodnia Niskimi Podcieniami.
Sam konwent z Zantyra przeniesiono w 1274 r., a mieszkańców w 1280 r. Także w tym czasie miasto zostało otoczone murami obronnymi. Bramy miejskie (Mariacka, zwana także Sztumską lub Przewozową i Brama Garncarska, zwana także Elbląską lub Św. Ducha) pobudowano w latach 1320-1330. Od strony zamku nie było murów obronnych, istniała jedynie fosa i mur oporowy zapobiegający osuwaniu się ziemi. W drugiej połowie XIV w. podwyższono mury i wzniesiono siedem baszt.
W celu zapewnienia dostaw wody pitnej, a także zapewnienia jej dla fos, pobudowano 30-kilometrowy Kanał Młyński, dziś nazywany Kanałem Juranda albo Malborską Młynówką (do 1949 r. zwano go Mühl Graben i Vorflut Graben, albo Mühlengraben.) Doprowadzał on wodę z jeziora Dąbrówka, jednocześnie zapewniał napęd dla 10 młynów. Jeszcze w 1904 r. obok kanału przebiegał drewniany rurociąg zaopatrujący 11 miejskich studni.
Rola miasta znacznie wzrosła od 1309 r. kiedy w zamku zaczął urzędować Wielki Mistrz Zygfryd von Feuchtwangen, który swa siedzibę przeniósł z Wenecji.
W 1380 r. w Malborku pobudowano nowo ratusz, który przeszedł renowacje po zniszczeniach w latach 1457-1460 (zniszczeniom uległ również podczas pożaru miasta 26 lipca 1899 r). Po roku 1919 przestał służyć potrzebom samorządu i stał się siedzibą policji. Obecnie jest to siedziba Miejskiego Domu Kultury.
Miasto w okresie XIV w. miało charakter rolniczy ze względu na żyzne ziemie Żuław, a także rzemieślniczy i handlowy, a to ze względu na dobre połączenia drogami wodnymi Nogatu i Wisły. Korzystnym było też to, że była tu siedziba głównych władz Zakonu i przybywanie różnych poselstw, a także rycerzy angażowanych do wypraw krzyżowych. Handlowano głownie końmi, zbożem, drewnem, skórami, a także winem.
Ciąg dalszy za tydzień
WyKa