UWAGA!

Tak było... ze wspomnień pionierów Elbląga

 Elbląg, Elbląg w 1945 r.
Elbląg w 1945 r. (fot. Wikipedia)

W lutym 1945 r. Armia Czerwona zajęła niemiecki Elbing. Do miasta „ruin i komarów” zaczynają przyjeżdżać Polacy, którzy powoli osiedlają się. Prezentujemy fragmenty wspomnień pionierów Elbląga, które zostały opublikowane w książce „...ocalić od zapomnienia”.

10 lutego Armia Czerwona zajęła Elbing. Walki z resztkami oddziałów niemieckich trwały jeszcze dwa dni. Mimo, że wiadomo było, że Elbing przypadnie po wojnie Polsce w mieście rządzili rosyjscy żołnierze. „... wstąpiliśmy do milicji. Bardzo często musieliśmy bronić przed ruskim wojskiem domów i sklepów Polaków. Często też mieliśmy wartę przy instytucjach rządowych. To była stała walka z ruskim wojskiem, a było ich tutaj prawie 40.000 ludzi. […] Niektóre budynki zostały przez nich zniszczone. Wszystkie zdobycze wojenne są wywiezione do Rosji. Często dochodzi do bitew z konwojentami ciężarówek, które wiozą różne rzeczy użytkowe, a także wywożą z fabryk wszystkie maszyny. Zabierana jest żywność, krowy, konie, owce i świnie. Cały sprzęt – nawet ramy okienne, drzwi, okna i meble” - tak stosunki polsko – radzieckie wspomina Leszek Pichór, jeden z pierwszych, polskich mieszkańców Elbląga w swoich wspomnieniach opublikowanych w książce „...ocalić od zapomnienia”
       Polaków w mieście było bardzo mało, ale z każdym dniem ich liczba wzrastała. Z jednej strony przez Elbląg wracali „do siebie” ludzie, których wojna rzuciła z dala od stron rodzinnych. Z drugiej do miasta przyjeżdżali ludzie, którzy jakoś chcieli ułożyć sobie powojenne życie. Elbląg nie zachęcał wówczas do osiedlenia się na stałe „Wysiadłem na stacji kolejowej w Elblągu, całkowicie rozbitej i wypalonej i wyszedłem na ul. Grunwaldzką. Patrzyłem na kikuty rozbitych domów, na splątaną trakcję przewodów tramwajowych i sieci elektrycznej i ogarnął mnie wewnętrzny lęk. Jezdnia i i chodniki tej ulicy zarzucone były spalonymi samochodami i wozami, połamanymi meblami, skorupami. Po ulicy hulał mroźny wiatr ze śniegiem rozwiewając pierze, papiery i szmaty” - Józef Murzynowski wspominał swój przyjazd do Elbląga.
       Nie będzie dużą przesadą napisać, że Elbląg do Polski przyłączyła Morska Grupa Operacyjna. Byli to ludzie „z papierami” od władz rosyjskich, które umożliwiały im „w miarę bez przeszkód” funkcjonowanie w mieście zarządzanym przez żołnierzy. Mimo to jedną z pierwszych polskich instytucji w Elblągu była Straż Portowa dowodzona przez Antoniego Hellmanna. Polski Elbląg był stosunkowo niewielkim terytorium. „Najbliższe nasze otoczenie to ul. Beniowskiego i Żymierskiego obie zamknięte przez wojsko. Ulica Pionierska, wolna i zamieszkała przez pierwszych osadników krzyżuje się z ulicą Armii Czerwonej. Jesteśmy więc w polskim centrum, gdzie skupia się większość urzędów, jak Starostwo, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w budynku szkolnym” - wspominał po latach Tadeusz Żak, który zajmował się organizowaniem służby zdrowia w wyzwolonym Elblągu. Dość szybko, bo już w kwietniu 1945 r., uruchomiono szpital – co też pokazuje jakie były pierwsze potrzeby miasta. „Oddział wewnętrzny rozmieszczony został w budynku po klaryskach i posiadał w pierwszych dwóch latach swego istnienia 40 tzw. łóżek, którymi w rzeczywistości były różnego rodzaju tapczany, otomany kozetki, kanapy ściągnięte z opuszczonych mieszkań i kilka starych poniemieckich łóżek szpitalnych powiązanych sznurami i zużytymi bandażami” - pisał Arnold Zdeb, jeden z pierwszych lekarzy w powojennym mieście.
       Pierwszym prezydentem Elbląga został Wacław Wysocki – mianowany na to stanowisko dopiero 2 kwietnia. Dzień później został powołany polski Zarząd Miasta.
       „Prezydent miasta Wacław Wysocki jeździł po mieście reprezentacyjnym wozem – biedką ciągnioną przez szkapę. Korzystał z niej i jego zastępca Adam Bartoszewski” - czytamy we wspomnieniach Józefa Światkowskiego.
       Ciekawa jest też geneza polskich nazw w Elblągu. „Wyglądało to mniej więcej w ten sposób. Otóż kilka osób wsiadło do jakiegoś samochodu i penetrowało określoną dzielnicę , które jeszcze nie posiadały polskich nazw. A ponieważ większość ówczesnego aktywu społeczno - politycznego pochodziła z Warszawy. I stąd w Elblągu Ogrodowa, Polna, Agrikola, Górnośląska, Traugutta, Radomska, Bielańska (obecna Nitchmanna), Długa (obecnie Komeńskiego) itd. itd” - pisał Jerzy J. Kolendo, przyszły dziennikarz elbląski, a wówczas robotnik.
       „Życie gospodarcze miasta zapoczątkowali założyciele Elbląskiej Spółdzielni Spożywców […] 14 kwietnia uruchomiono pierwszy sklep spożywczo – kolonialny w domu przy ul. Beniowskiego, a w kilka dni później w tym samym budynku został urządzony pierwszy hotel. W tym samym czasie, przy ul. Kajki 1 uruchomiono pierwszy urząd pocztowy, którego kierownikiem został Edward Droszcz” - wspomina Roman Sulima – Gillow, jeden z pionierów Elbląga, późniejszy dziennikarz. - „W tym pionierskim okresie zbiorowe żywienie organizowano w stołówkach , a właściwie w jedynej istniejącej stołówce przy Zarządzie Miejskim. […] Mięso było rarytasem i zaczęło gościć na naszych stolach dzięki inicjatywie i dużej operatywności Antoniego Guzowskiego, który otworzył pierwszy sklep rzeźniczy przy ul. Armii Czerwonej pod tzw. „zegarem”. Mówiąc o mięsie mam na myśli tylko koninę przemyślnie przyprawianą „na dziko” i to przez nasze amatorskie kucharki posiadające jak np. Maria Smoleńska, doktorat z filozofii, ale za to bardzo ograniczone umiejętności kulinarne”.
       Ciekawostką jest fakt, że powołanie polskich władz Elbląga nie oznaczało przejęcia władzy w mieście. Aż do 19 maja formalną i rzeczywistą władzę sprawowali dowódcy Armii Czerwonej. Nawet po formalnym przejęciu władzy przez Polaków niektóre części miasta (m. in. tereny stoczni Schichau'a) były nadal pod zarządem Rosjan. Zdobywcy Elbląga wywozili wszystko, co się tylko dało. „Wielkie święto przeżywali mieszkańcy 19 maja 1945 roku W dniu tym w komendanturze radzieckiej mieszczącej się w gmachu dzisiejszej poczty głównej odbyła się uroczystość formalnego przekazywania miasta polskiej administracji. Protokół przekazania podpisał w imieniu władz radzieckich płk Sieriebrow, a w imieniu władz polskich przejął miasto Wacław Wysocki” - pisał Roman Sulima Gillow.
       O tych i o innych wspomnieniach pierwszych mieszkańców Elbląga można przeczytać w książce ...ocalić od zapomnienia” pod red. Ryszarda Tomczyka. Z książki wyłania się obraz Elbląga i okolic opisany przez pionierów, którzy przywracali nasze miasto „do życia” po wojennej zawierusze. Książkę wydał Urząd Miejski w Elblągu. Jest ona dostępna w Bibliotece Elbląskiej.
      
oprac. SM

Polub portEl.pl
A moim zdaniem...

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
  • Ruski to złodzieje i tyle
    Zgłoś do moderacji     Odpowiedz
    40
    16
    Antyrosjanin(2019-02-10)
  • Zdobyli niemieckie miasto i mieli prawo do 70% jego majątku. Tak było.
  • Ruscy. A Polacy to co? mało wśród nich złodziei?
  • Jednym z pionierów Tego czasu był mój szwagier sw pam. Mieczysław har. .. zda. Był rok 45 pełno Rosjan wszędzie ale podjął prace w byłym MPRB. opowiadał MNIE jak sie pracowało jemu jako szklarzowi razem ze sw pam Tusznickim Nie wolno było mieć żadnej broni bo za to groziła kara sm. Ale mieliśmy tez swe sposoby bronić się przed złodziejstwem Rosjan. każdy Z NAS MIAŁ W KIESZENI SÓL Z MIESZANĄ Z PIEPRZEM Jeden rzut w oczy i hoda to była nasza najlepsza bron Praca była trudna, pełno szabrowników ale jakos biednie sie zyło. to sa opowieści zdarzeń z roku 1954
  • Straszny czas, ten opisywany z 1945.Kiedyś piękne, kwitnące handlem, ze wspaniałą zabudową miejską, fabrykami, miasto Hanzy, od czasu tzw. 'wyzwolenia' traktowane jak darmowy sklepik, co zresztą trwa do dzisiaj.
  • Putin paszoł won!!!! 2020 rok. Po 579 latach Krolewiec wraca do Polski!!!!
  • Tak nas wyzwolili jak krzyżacy Gdańsk w 1309
  • Jak PiS nie zrobi przekopu i nie ruszy znów port i stocznia w Elblągu to znaczy że jednak to zdrajcy jak PO
  • W celu zapobieżenia manipulacjom można głosować dwa dni po pierwszym wejściu na portEl lub ostatnim usunięciu plików cookie. Proszę spróbować za 12 godz.
    Zgłoś do moderacji     Odpowiedz
    6
    1
    cenzuraPOrtelu(2019-02-10)
  • Wg wspomnień mojej rodziny. Ruski grabili wszystko nawet kafelki co ładniejsze wyrywali ze ścian. Wszystko szło do Kacapów, jak by mogli to by kanalizację ukradli. Pijane kacapy strzelające do ludzi to była codzienność. Gwałty i rozboje non stop. Szabrownicy i uzbrojone bandy. A kolejami szły zawalone po same dachy wagony pełne maszyn, dywany, meble. Ot Ruski wyzwalali ze wszystkiego. Od wolności nas wyzwolili na 50 lat.
  • Czasy powojenne pełne szabrowników tych w mundurach i cywili. .. proceder trwał nie tylko w Elblągu. .. wide filmy. .. Dzielni osadnicy trwali mimo strasznych chwil. Mam wrażenie iż te pochody z rykami na całe gardło z pochodniami to powrót do tamtych czasów. .. .Zezwierzęcenie jest w naturze, kiedy rozum nie działa. .. .I to nie dotyczy tylko jednej nacji. To prawda o człowieku! Jak czytam niektóre wpisy to one wiele mówią o autorze. Smutne, ale to prawda.
  • @Wqrrrr - No cóż panie takie jest prawo zwycięzcy. Bierze wszystko. Powinniśmy się cieszyć że dali nam co dali w sumie nie musieli. Nasze wojsko broniło angoli.
Reklama