„Konkurencja pęka” - Julius Fromm i jego wynalazek

Myślę, że nadchodzący okres karnawału jest tym idealnym czasem, aby opowieść o Juliusie Frommie pojawiła się właśnie teraz. Tablica. Emaliowana. Prawdopodobnie szyld reklamowy. Wykonana, jak inne, znane nam z okresu przedwojennego, z grubej blachy stalowej, tłoczonej i pokrytej szkliwem ceramicznym, a następnie wypalona w wysokiej temperaturze. W założeniu miała być długowieczna i odporna na czynniki zewnętrzne, co, zresztą, pozwoliło jej przetrwać lata II wojny światowej i kilkudziesięcioletni „pobyt” w warstwie niwelacyjnej na Starym Mieście.

Hier enhalten Sie die Echte. Fromms Act. Fabrikate.

Kim zatem był Fromm i jakie produkty można było dostać? Okazuje się, że bardzo rewolucyjne, szczególnie jak na czasy 1. połowy XX wieku. Otóż Julius Fromm zapisał się w historii świata (myślę, że nie będzie to określenie na wyrost) jako wynalazca lateksowej prezerwatywy i zdecydowanie zrewolucjonizował sposób planowania rodziny i ochrony przed wszelakimi chorobami wenerycznymi.

 

Urodzony w Koninie (tak, nasz rodak!) w 1883 roku jako Israel From, syn Ryfki i Barucha. Zamieszkiwali z kilkorgiem dzieci żydowską dzielnicę, ojciec zajmował się drobnym handlem, co nie było zbyt dochodowym zajęciem, o czym świadczy fakt, że w latach 90. XIX w. przenieśli się do Berlina. Po śmierci ojca, młody Israel musiał zająć się rodzeństwem i matką. Początkowo była to domowa produkcja papierosów, co dość szybko okazało się zajęciem mało opłacalnym. Nie wiadomo do końca, co było przyczyną podjęcia przez Froma wieczorowego kursu chemii i planowanie znalezienia lepszej metody antykoncepcji: wielodzietność w jego i innych, znanych mu rodzinach, a może jego przyspieszony ślub z powodu nieoczekiwanej ciąży, czy może jednak inspiracja nauką. Pewne jest, że był to punkt zwrotny w jego karierze.

Julius Fromm (już nie Israel From przez jedno "m"), bo tak brzmiało bardziej z niemiecka, pierwsze prace doświadczalne rozpoczął w 1912 roku ale z produkcją ruszył dopiero po wybuchu I wojny światowej. Po zaoszczędzeniu pewnej kwoty, naszemu bohaterowi udało się otworzyć własną firmę Fromms Act Gummiwerke GmbH. Początkowo zakład zajmował się sprzedażą perfum i wyrobów gumowych dla firm. W 1916 roku, po latach eksperymentów, Fromm wynalazł i opatentował sposób produkcji bezszwowej, cienkiej i jednorazowej lateksowej prezerwatywy. To była prawdziwa rewolucja!

Reklama na popielniczce, źródło: antyczek.pl

Przypomnijmy sobie jeszcze, jak wyglądała antykoncepcja przed wynalazkiem Fromma.

Rybie pęcherze, cieniutka bawełna, skóry węży, zwierzęce jelita, następnie kondomy wytwarzane z lnu, skorupy żółwi i zwierzęce rogi (!) aż po owczą ślepą kiszkę, którą stosowano do momentu wynalezienia prezerwatywy przypominającej tę współczesną. Zanim to jednak nastąpiło, w użyciu były prezerwatywy - dętki (za sprawą Charles'a Goodyear'a - odkrywcy procesu wulkanizacji kauczuku), które na pewno chroniły przed chorobami i niechcianą ciążą i na tym to się kończyło... Miłośnikom monarchii brytyjskiej oferowano natomiast kondomy z wizerunkiem królowej Wiktorii i ówczesnego premiera.

Jako pierwsi, docenili ten wynalazek żołnierze niemieccy. Szukając wytchnienia od koszmarów wojny, znajdowali je w ramionach prostytutek, stając się niejednokrotnie ofiarami chorób wenerycznych. Wynalazek Fromma przychodził im więc na ratunek, stając się zwyczajnie elementem wyposażenia każdego żołnierza.

Od 1923 roku reklama środków antykoncepcyjnych była zakazana (zakaz zniesiono w latach 30. XX w.), pomimo zdecydowanego poparcia dla działalności Fromma, którego produkty w znacznym stopniu ograniczyły zachorowalność na choroby weneryczne. Jego przeciwnicy alarmowali jednak, że stosowanie prezerwatyw znacząco wpłynie na przyrost naturalny, tak potrzebny w latach powojennych. Co więcej, zmieniająca się obyczajowość niemieckiego społeczeństwa, odrzucającego pruski dryl, raczej sprzyjała zwiększaniu się produkcji frommsów. Należy przyznać panu Juliusowi wielką pomysłowość w obchodzeniu zakazu reklamy - do każdego pudełka kondomów wkładano karteczkę z informacją "Poproszę paczkę frommsów". Nie dość, że ukryta reklama zaczynała żyć swoim życiem, to jeszcze zdecydowanie pomagała w zakupach tym bardziej nieśmiałym użytkownikom.

Kartka pocztowa/ulotka reklamowa, źródło: stampcircuit.com

Po zakończeniu I wojny światowej popularność frommsów nie zmalała. Rocznie sprzedawano ich około 20 milionów. W połowie lat 20. XX wieku firma Fromma miała swoje oddziały na całym świecie - od Antwerpii do Reykjaviku po Auckland. W kilka lat sprzedaż wzrosła do 70 milionów sztuk rocznie i była to jednak z bardziej rozpoznawalnych marek na równi z Mercedesem!

Julius Fromm, dzięki swojemu wynalazkowi, żył bardzo dostatnio i spokojnie, z czasem wracając do swoich żydowskich korzeni. Wspominano go, jako człowieka skrupulatnego i poważnego, nieudzielającego się towarzysko. Będąc u szczytu swojej kariery, zbagatelizował poczynania Hitlera, licząc na to, że jego niemieccy dyrektorzy (członkowie NSDAP) ochronią jego interes przed nazistami. Szybko okazało się, że nie tędy droga. Został zmuszony do sprzedaży swojego gumowego imperium matce chrzestnej Goringa (za ułamek wartości). W latach wojennych wyjechał do Londynu i tam zmarł w 1945 roku, po tym, jak dowiedział się o śmierci rodzeństwa w obozie koncentracyjnym w Auschwitz.

Na koniec pozostaje jeszcze pytanie, w jakim miejscu mogła być umieszczona nasza tablica reklamowa. Najprawdopodobniej w drogerii lub aptece, a może i w sklepie kolonialnym. Główna bohaterka tego wpisu została znaleziona podczas badań archeologicznych, prowadzonych przy Starym Rynku. Mogła zatem informować o frommsach w aptece pod Czarnym Orłem, która mieściła się właśnie przy Starym Rynku 16.

Moje źródła informacji:

https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177342,24439016,predzej-serce-ci-peknie-czyli-jak-polak-wynalazl-prezerwatywe.html

Historia Fromma i jego działalności na zdjęciach:

https://www.spiegel.de/fotostrecke/enteignet-und-vergessen-der-kondomfabrikant-julius-fromm-fotostrecke-19598.html

Patenty J. Fromma:

https://polona.pl/sets?searchCategory=objectSets&page=0&size=24&sort=RELEVANCE&searchLike=Julius%20Fromm©right=false