W naszym cyklu „Historie elbląskich ulic” kontynuujemy wędrówkę po ul. Robotniczej. Karol Wyszyński, przewodnik PTTK, opowiada m.in. o tym, gdzie mieściła się automatyczna centrala telefoniczna, parafialna szkoła św. Wojciecha i cmentarz.
Centrala z lat 80.
Naszą poprzednią wędrówkę zakończyliśmy przy kościele Matki Bożej Królowej Polski. Idąc dalej, za skrzyżowaniem z ulicą Jaśminową po lewej stronie mijamy pawilon, w którym mieszczą się punkty usługowe i handlowe. Barak ten powstał jako baza dla robotników, którzy budowali bloki mieszkalne Elbląskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Sielanka”.
Za barakiem mieści się przychodnia zdrowia, a po przeciwnej stronie stara zabudowa komunalna z wstawką nowego gmachu wzniesionego w 1983 r. jako automatyczna centrala telefoniczna. Centrala przeznaczona była w początkowym stadium dla 3000 abonentów (tu chciałbym uświadomić najmłodsze pokolenie czytelników, że w tym czasie telefonii komórkowej jeszcze nie było, a łączność telefoniczna była tylko po liniach telefonicznych i na telefon trzeba było czekać latami).
W dalszej części ulicy znajduje się Przedszkole Miejskie wzniesione jednocześnie z pobliskim osiedlem Na Stoku. Po tej samej stronie, przy skrzyżowaniu z ul. Pionierską, znajduje się ładny jednopiętrowy domek z kwiaciarnią, w głębi do ul. płk. Dąbka rozciąga się gospodarstwo ogrodnicze.
Po lewej stronie ulicy Robotniczej, aż do ul. Okrzei, wznoszą się pochodzące sprzed 1945 r. zabudowania kamienic komunalnych. Po drodze mijamy czekającą od lat na kupca niszczejącą willę, za którą znajduje się spory plac, gdzie kiedyś istniało gospodarstwo ogrodnicze.
Po przeciwnej stronie Robotniczej rozciąga się Osiedle Na Stoku, za którym mieści się targowisko miejskie. Warto dodać, że w tym miejscu znajdował się Cmentarz Północny.
Szkoły i fabryka cygar
Za skrzyżowaniem Robotniczej z ul. Brzeską po lewej stronie mijamy Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków. Obiekt powstał w latach 1925-27 jako szkoła podstawowa Paulusschule, w latach 30. przemianowana na Horst Wessel Schule. W czasach II wojny światowej przejęta na koszary przez Wehrmacht. Po 1945 r. mieściła się tu Szkoła Podstawowa nr 2 im. gen. K. Świerczewskiego, a po reformie edukacji stała się Gimnazjum nr 2, które w ostatnich latach przeszło gruntowny remont elewacji i zyskało nowoczesne boiska z programu Orlik.
Niemal po przeciwnej stronie Gimnazjum nr 2 znajduje się budynek mieszczący obecnie aptekę, do 1945 r. znajdowała się w nim mała wytwórnia cygar i tabaki (Cifgareten Tabak – Fabrik Alberta Lange).
Za skrzyżowaniem z ul. Obrońców Pokoju znajduje się kolejny szkolny budynek. Powstał w 1902 r. jako parafialna szkoła podstawowa św. Wojciecha (Adalbertusschule). Szkoła była wówczas pod patronatem pobliskiego kościoła katolickiego św. Wojciecha.
W 1949 r. umieszczono tam Liceum Pedagogiczne i Liceum dla Wychowawczyń Przedszkoli, a następnie szkołę Podstawową nr 5. Po 1989 r. przejściowo znajdowała się tu Wyższa Szkoła Humanistyczna. Obecnie budynek zajmują dzierżawcy niezwiązani z oświatą. Na przełomie lat 50. i 60. na boisku szkolnym stała jeszcze szopa wykorzystywana do celów dydaktycznych.
Kolonia Pangritz
Końcowy odcinek ul Robotniczej był osobnym terenem administracyjnym – należał do Kolonii Pangritza (Pangritz-Colonie), w 1913 roku tę dzielnicę wcielono do Elbląga.
Przed wojną istniało tutaj niezłe zaplecze administracyjne i socjalne. Oprócz szkół działał tutaj także posterunek policji (pod nr 217), placówka pocztowa, biblioteka, lekarz. W 1927 r. dzielnica uzyskała połączenie tramwajowe. Po wojnie, w 1951 r., nadano jej polską nazwę Zawada, wiele domków jednorodzinnych zburzono, a w ich miejsce powstały wieżowce.