Prof. Marian Biskup - Honorowy, skromny Obywatel Elbląga

Andrzej Minkiewicz: Panie profesorze, serdecznie gratuluję kolejnego, honorowego tytułu obywatela miasta, tym razem Elbląga. Jak pan przyjął to wyróżnienie?
     Marian Biskup: Właściwie ze zdumieniem, bo niektórzy mogą mniemać, że już swoje powiedziałem, napisałem i wydrukowałem. I to było miłe zdziwienie, że jeszcze widocznie na coś się ludziom przydaję.
     
     Jest Pan, profesorze, prekursorem w odkrywaniu historycznej wiedzy o Elblągu. Skąd wzięła się u Pana pasja badacza przeszłości naszego miasta?
     To wzięło się z mojej młodzieńczej przeszłości. Wtedy musiałem przecierpieć pięć i pół roku okupacji z hitlerowskimi Niemcami. Właśnie wtedy przyrzekłem sobie, że będę pilnie pracować i pokazywać, że my mamy też swoje prawo i swój punkt widzenia. I to robiłem.
     
     Co Pan, mając tak bogaty bagaż doświadczeń naukowych i życiowych, chciałby przekazać swoim następcom?
     Róbcie tak dalej, uzupełniajcie, wzbogacajcie materiały źródłowe o nowe poglądy, także te, które zostały już podane w różnych opracowaniach. Nieprawdą jest, że wszystko się kończy na wydrukowaniu jakiejś nawet bardzo ładnej i dobrej książki. Czas jest nieubłagany, bo po kilku latach okazuje się, że ta dobra książka zaczyna się starzeć. Chodzi oto, żeby ten proces starzenia wydłużyć, bo powstrzymać się go nie uda. Tak samo jest z człowiekiem.
     
     Profesor Marian Biskup urodził w 1922 r. w Inowrocławiu. Po II wojnie światowej swoje osobiste i zawodowe życie związał z Toruniem. Ukończył historię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, potem pracował (w latach 1957-1972) w Zakładzie Historii Średniowiecznej UMK. W 1971 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i zaczął kierować Pracownią Dziejów Prus Królewskich i Książęcych Zakładu Historii Pomorza Instytutu PAN.
     Zainteresowania Profesora obracały się wokół historii średniowiecza Pomorza, Zakonu Krzyżackiego i jego państwa w Prusach, historii konfliktów polsko-krzyżackich. W jego dorobku naukowym znajdują się liczne opracowania szczegółowe i obszerne prace historyczne. Do najbardziej znanych należą: „Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454-1466” (1967), „Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach” (1986, współautor z G. Labudą), „Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI wieku” (1983), „Wojna pruska”, czyli Wojna Polski z Zakonem Krzyżackim z lat 1519-1521” (1991). Ta ostatnia została uhonorowana Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
     Od 1955 roku prof. Biskup działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu, w 1965 r. został jego sekretarzem, a od 1983 r. prezesem. Przez szereg lat kierował wydawanymi przez Towarzystwo „Zapiskami historycznymi”, jednym z najważniejszych periodyków historycznych ukazujących się w Polsce. Pełnił także funkcję redaktora naukowego „Polskiej Biblioteki Historycznej”, „Ziemi Kujawskiej” i naszego „Rocznika Elbląskiego”. Czynnie udzielał się też w pracach Polskiego Towarzystwa Historycznego (w latach 1973-1978 pełnił funkcję jego prezesa). Z Jego inicjatywy powołano Olimpiadę Historyczną dla uczniów szkół średnich.
     Od 1991 r. prof. Biskup jest członkiem rzeczywistym PAN, należy do licznych, w tym i zagranicznych organizacji zrzeszających historyków. W 1998 r. został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w 2001 r. - Uniwersytetu Gdańskiego. Toruń i Inowrocław przyznały mu tytuły honorowego obywatela miasta, zaś Rada Miasta Gdańska w 2002 r. Medal św. Wojciecha.
     Związki prof. Mariana Biskupa z Elblągiem rozpoczęły się latem 1946 r., kiedy po raz pierwszy odwiedził nasze miasto. Plonem tego pobytu w Elblągu był pierwszy zarys historii miasta w języku polskim, dotyczący średniowiecza i okresu nowożytnego: „Elbląg w czasach krzyżackich (z problematyki historiograficznej miasta)”, „Przegląd Zachodni”, 7, 1951, z. 5-6, s. 102-114; „Elbląg w czasach Rzeczpospolitej (z problematyki historiograficznej miasta)”, tamże, 8, 1952, z. 5-6, s. 190-203. W ocenie historyków były to prace pionierskie, które do dziś nic nie straciły na swojej naukowej wartości i stanowiły punkt wyjścia do dalszych badań.
     Wśród wielu zagadnień szczegółowych, które opracował później, warto przypomnieć artykuły o znaczeniu Elbląga wśród miast hanzeatyckich i idei utworzenia w naszym mieście uniwersytetu na początku XVI w.: „Rola Elbląga w Związku Miast Hanzeatyckich”, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1988, nr 3-4; „Wokół utworzenia uniwersytetu w Elblągu w początku XVI wieku”, [w:] „W kręgu stanowych i kulturalnych przeobrażeń Europy północnej w XIV-XVIII wieku” (1988).
     Kiedy powstały w 1957 r. elbląski Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego powziął zamiar wydawania „Rocznika Elbląskieo” o poparcie dla projektu a następnie objęcie funkcji redaktora naukowego zwrócono się właśnie do Mariana Biskupa. Pierwszy tom „Rocznika Elbląskiego” ukazał się w 1961 r. Otwierał go artykuł Mariana Biskupa „Potrzeby historiograficzne Elbląga i jego regionu”. Profesor Biskup zredagował w latach 1961-1985
     10 tomów „Rocznika Elbląskiego”. Dzięki Jego pracy czasopismo to utrzymywało wysoki poziom naukowy, stało się znane w kraju i zagranicą. Dzisiaj Profesor pozostaje honorowym członkiem komitetu redakcyjnego.
     W działalności Profesora Mariana Biskupa w Elblągu ważną rolę odgrywała popularyzacja wiedzy o przeszłości naszego miasta. W 1966 r. zorganizował sesję popularno-naukową z okazji 500-lecia II pokoju Toruńskiego i wygłosił wykład „Udział Elbląga w wojnie trzynastoletniej”. Z jego inicjatywy w dniach 1975 r. w Elblągu odbyła się Międzynarodowa Konferencja Historyków Kultury Miast Nadbałtyckich XII-XVII wieku. W 1985 r., z okazji zbliżającej się rocznicy 750-lecia Elbląga, zorganizowana została sesja naukowa „Stan i potrzeby badań nad dziejami Elbląga”. Wkrótce potem zapadła decyzja o przystąpieniu do prac organizacyjnych i redakcyjnych nad opracowaniem obszernej „Historii Elbląga”. Bez przesady można powiedzieć, że to właśnie działalność naukowa i organizacyjna Mariana Biskupa była kamieniem węgielnym przyszłej „Historii Elbląga”, której redakcję powierzono prof. Stanisławowi Gierszewskiemu, a następnie prof. Andrzejowi Grothowi.
     Profesor Marian Biskup jest nie tylko cenionym w środowisku międzynarodowych historyków mediewistą, wybitnym znawcą historii Pomorza Gdańskiego i dziejów Zakonu Krzyżackiego, ale także autorytetem naukowym i moralnym dla wielu pokoleń historyków polskich, których był nauczycielem i wychowawcą. Jest godnym naśladowania przykładem osoby, która potrafiła przez całe życie harmonijnie łączyć swoje powołanie naukowe z działalnością popularyzatorską i wychowawczą, niejednokrotnie wymagającą równie wielkiej pasji i zaangażowania. Z jej owoców skorzystał także Elbląg.
     Z prof. Marianem Biskupem rozmawiała Marta Hajkowicz:
     oprac. PD