Tekst Elbląskiego Forum Edukacji Społecznej. Artykuł mgr Marcin Szywały wprowadza nas w temat integracji europejskiej – od jej genezy sięgającej 2500 lat, po wprowadzenie wspólnej waluty euro.
Koncepcje integracji europejskiej mają ponad 2500 lat. Prekursorem był Tales z Miletu. W okresie średniowiecza zwracają uwagę koncepcje czternastowiecznego myśliciela Piotra Dubois. Proponował on utworzenie świeckiej federacji książąt oraz paneuropejskiego sądu odwoławczego. Kontynuatorami tej idei byli między innymi: Paweł Włodkowic, Jerzy z Podiebradu i Erazm z Rotterdamu (XV w.), król Henryk IV i jego minister książę von Sully (XVI w.), kwakr William Penn (XVII w.), Abbe de Saint Pierre (XVIII w.), król Stanisław Leszczyński, Stanisław Staszic i Immanuel Kant (XVIII w.), Jeremiasz Bentham, Constantin Frantz i Leo von Caprivi (XIX w.). W okresie międzywojennym zwolennikami idei integracji byli między innymi hrabia Richard N. Coudenhove – Kalergi, Aristid Briand, Leo S. Amery.
Model integracji
Za współczesnych realizatorów tej idei, a zarazem ojców założycieli Wspólnej Europy można uznać: Roberta Schumana, Jeana Moneta, Konrada Adenauera, Paula Henri Spaaka, Acide de Gasperi, generała Charlesa de Gaulle'a.
J. Mrozek przytacza pięciostopniowy model integracji gospodarczej Beli Ballasy`ego z 1962 r., który ułatwia zrozumienie procesów integracyjnych zachodzących w Europie po II wojnie św.: 1. strefa wolnego handlu – zniesienie barier celnych i innych ograniczeń w handlu wzajemnym, 2. unia celna – utworzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej wobec państw trzecich, 3. wspólny rynek - zniesienie pozataryfowych ograniczeń handlowych i wprowadzenie swobody przepływu czynników produkcji, 4. unia ekonomiczna – sterowana odgórnie koordynacja swobodnego przepływu czynników produkcji poprzez realizację wspólnych polityk szczegółowych, 5. totalna integracja – unifikacja polityk gospodarczych, walutowych i prawodawstwa poszczególnych krajów oraz utworzenie ponadnarodowych struktur gospodarczych i rynku wewnętrznego w układzie transgranicznym.
Po zakończeniu II wojny św. rozpoczęły działalność organizacje, które jednoczyły entuzjastów jedności europejskiej: Europejska Liga Współpracy Ekonomicznej, Ruch na Rzecz Zjednoczenia Europy, Nowe Ekipy Międzynarodowe, Europejska Unia Parlamentarna, itp. 20 czerwca 1947 r. powstał Międzynarodowy Komitet Koordynacyjny Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej. Zorganizowany przez nich 7-10 maja 1948 r. w Hadze Kongres Europejski zapoczątkował proces tworzenia Rady Europy.
Plan Marshall`a
5 czerwca 1947 r. sekretarz stanu USA George C. Marshall zapowiedział udzielenie Europie pomocy gospodarczej przez USA. W celu realizacji planu państwa Europy Zachodniej podpisały 16 kwietnia 1948 r. w Paryżu “Konwencję o europejskiej współpracy ekonomicznej”. Powołano nią do życia Europejską Organizację Współpracy Ekonomicznej, która wniosła istotny wkład w liberalizację handlu w Europie. 17 marca 1948 r. powołano do życia w Brukseli Unię Zachodnią. 4 kwietnia 1949 w Waszyngtonie utworzono NATO. 14 maja 1947 podpisano umowę o utworzeniu unii celnej Beneluxu między Belgią, Holandią i Luksemburgiem.
Traktatem z 18 kwietnia 1951 r. podpisanym w Paryżu ministrowie Francji, Niemiec, Włoch, Belgii, Holandii i Luksemburga, powołali do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali opartą o wspólny rynek, wspólne cele i wspólne instytucje. Traktat wszedł w życie 25 sierpnia 1952 r. Traktat został zawarty na 50 lat. Celem EWWiS jest (art. 2) przyczynienie się do rozwoju gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i podwyższenia stopy życiowej w tych państwach, przez utworzenie wspólnego rynku węgla i stali (art. 4).
Instytucjami Wspólnoty były: 1. Wysoka Władza, 2. Zgromadzenie Ogólne, 3. Specjalna Rada Ministrów, 4. Komitet Konsultacyjny przy Wysokiej Władzy, 5. Trybunał Sprawiedliwości. W latach pięćdziesiątych trwały także prace nad powołaniem Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej, projekty te nie doczekały się jednak realizacji.
Europejska Wspólnota Gospodarcza
25 marca 1957 r. w Rzymie ministrowie Szóstki podpisali traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Celem EWG była budowa wspólnego rynku. 25 marca 1957 r. podpisano umowę uznającą Europejskie Zgromadzenia Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości za wspólne organy trzech Wspólnot. Układ wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1958 r. Umowa z 8 kwietnia 1965 r. uznała Radę i Komisję za wspólne organy trzech Wspólnot. Weszła w życie 1 sierpnia 1967 r. Jednolity Akt Europejski podpisany Hadze 28 lutego 1986 r. i Luksemburgu 17 lutego 1986 stanowił, że Wspólnoty Europejskie i Europejska Wspólnota Polityczna za swój cel stawiają wspólne przyczynianie się do konkretnych postępów na drodze do Unii Europejskiej. Wszedł w życie 1 sierpnia 1987 r. Zgodnie z postanowieniami JAE utworzono wspólny rynek, który rozpoczął funkcjonować 1 stycznia 1993 r. Z dniem 1 stycznia 1994 r. państwa EFTA i Unii Europejskiej utworzyły układem z 2 maja 1992 r. - podpisanym w Porto - Europejski Obszar Gospodarczy.
Traktat z Maastricht
Traktatem o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. podpisanym w Maastricht doszło do ustanowienia Unii Europejskiej (art.1.T.U.E.). Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Unię buduje się w oparciu o Wspólnoty Europejskie uzupełniając je polityką i formami współpracy ustanowionymi w niniejszym Traktacie. Traktat ustanowił wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje wszelkie kwestie związane z bezpieczeństwem Unii, włącznie z ewentualnym określeniem wspólnej polityki obronnej, która z czasem może doprowadzić do wspólnej obronności. Traktat przewiduje współdziałanie z Unią Zachodnioeuropejską przy realizacji tej polityki. Ustanowiono współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Unia nie posiada osobowości prawnej, którą posiadają Wspólnoty Europejskie. Do głównych celów Unii należy: osiąganie trwałego i zrównoważonego postępu gospodarczo-społecznego, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej oraz ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, docelowo ze wspólną walutą, pełne zachowanie i rozbudowanie tego, co stanowi dorobek Wspólnoty. Traktat o UE zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Traktat modyfikuje też postanowienia traktatów założycielskich Wspólnot.
Organy i struktura Unii
Organami Unii są: Rada Europejska, Rada, Parlament Europejski, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji, Trybunał Rewidentów Księgowych, Rzecznik Praw Obywatelskich, Komitet Regionów, Europejski Bank Centralny i inne organy pomocnicze.
W Parlamencie Europejskim, w skład którego wchodzą przedstawiciele narodów państw zjednoczonych we wspólnocie, zasiada 626 deputowanych z wyborów bezpośrednich. Rada złożona jest z przedstawicieli państw członkowskich szczebla ministerialnego. W celu wypełnienia postanowień Traktatu UE o unii gospodarczo-walutowej Traktatem ustanowiono Europejski System Banków Centralnych (art.4a TWE). Art. 105 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej stanowi, że główny cel Europejskiego Systemu Banków Centralnych stanowi utrzymanie stabilności cen. ESBC składa się z Europejskiego Banku Centralnego i narodowych banków centralnych (art.106 TWE).
Nowa waluta – euro
Zgodnie z Traktatem 1 stycznia 1999 r. rozpoczął się nowy etap unii gospodarczo-walutowej. Jedenaście państw członkowskich U.E. wprowadziło nową walutę – euro.
Traktaty ustanawiające Unię i Wspólnoty są pierwotnymi prawami Unii. W celu realizacji postanowień Traktatów organy Unii mają prawo wydawać akty prawne: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie. Art. O Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że każde państwo europejskie, respektujące zasady określone w Artykule F(1), może ubiegać się o status członka Unii. Swój wniosek składa do Rady, która działa jednomyślnie, po porozumieniu z Komisją i po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, który działa bezwzględną większością swoich członków. Warunki przyjęcia do Unii określa umowa, która podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się strony. Aktualnie Unię tworzy piętnaście państw i są nimi: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Włochy, Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja. 2 pażdziernika 1997 r. Rada Europejska przyjęła tekst Traktatu Amsterdamskiego nowelizującego traktaty o Unii Europejskiej, zaś 26 lutego 2001 r. podpisana została ostateczna wersja Traktatu z Nicei Zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej, traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne.
Literatura:
Dokumenty Europejskie w opracowaniu A. Przyborowskiej-Klimczak i E. Skrzydło – Tefelskiej, tom I, Lublin 1996
G. Druesne, Prawo materialne i polityki Wspólnot i Unii Europejskiej, Warszawa 1996
D. Lasok, Zarys Prawa Unii Europejskiej, Toruń 1995
J. Łaptoś, Europa jedna czy dwie? Kraków 1994
A. Marszałek, Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej, Łódź 1996
J. Mrozek, Teorie integracji regionalnej a rozwój Wspólnoty Europejskiej, w: Sprawy
Międzynarodowe, 1991, nr 9
Śródtytuły pochodzą od Redakcji. Komentarze do tego tekstu są moderowane
Model integracji
Za współczesnych realizatorów tej idei, a zarazem ojców założycieli Wspólnej Europy można uznać: Roberta Schumana, Jeana Moneta, Konrada Adenauera, Paula Henri Spaaka, Acide de Gasperi, generała Charlesa de Gaulle'a.
J. Mrozek przytacza pięciostopniowy model integracji gospodarczej Beli Ballasy`ego z 1962 r., który ułatwia zrozumienie procesów integracyjnych zachodzących w Europie po II wojnie św.: 1. strefa wolnego handlu – zniesienie barier celnych i innych ograniczeń w handlu wzajemnym, 2. unia celna – utworzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej wobec państw trzecich, 3. wspólny rynek - zniesienie pozataryfowych ograniczeń handlowych i wprowadzenie swobody przepływu czynników produkcji, 4. unia ekonomiczna – sterowana odgórnie koordynacja swobodnego przepływu czynników produkcji poprzez realizację wspólnych polityk szczegółowych, 5. totalna integracja – unifikacja polityk gospodarczych, walutowych i prawodawstwa poszczególnych krajów oraz utworzenie ponadnarodowych struktur gospodarczych i rynku wewnętrznego w układzie transgranicznym.
Po zakończeniu II wojny św. rozpoczęły działalność organizacje, które jednoczyły entuzjastów jedności europejskiej: Europejska Liga Współpracy Ekonomicznej, Ruch na Rzecz Zjednoczenia Europy, Nowe Ekipy Międzynarodowe, Europejska Unia Parlamentarna, itp. 20 czerwca 1947 r. powstał Międzynarodowy Komitet Koordynacyjny Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej. Zorganizowany przez nich 7-10 maja 1948 r. w Hadze Kongres Europejski zapoczątkował proces tworzenia Rady Europy.
Plan Marshall`a
5 czerwca 1947 r. sekretarz stanu USA George C. Marshall zapowiedział udzielenie Europie pomocy gospodarczej przez USA. W celu realizacji planu państwa Europy Zachodniej podpisały 16 kwietnia 1948 r. w Paryżu “Konwencję o europejskiej współpracy ekonomicznej”. Powołano nią do życia Europejską Organizację Współpracy Ekonomicznej, która wniosła istotny wkład w liberalizację handlu w Europie. 17 marca 1948 r. powołano do życia w Brukseli Unię Zachodnią. 4 kwietnia 1949 w Waszyngtonie utworzono NATO. 14 maja 1947 podpisano umowę o utworzeniu unii celnej Beneluxu między Belgią, Holandią i Luksemburgiem.
Traktatem z 18 kwietnia 1951 r. podpisanym w Paryżu ministrowie Francji, Niemiec, Włoch, Belgii, Holandii i Luksemburga, powołali do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali opartą o wspólny rynek, wspólne cele i wspólne instytucje. Traktat wszedł w życie 25 sierpnia 1952 r. Traktat został zawarty na 50 lat. Celem EWWiS jest (art. 2) przyczynienie się do rozwoju gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i podwyższenia stopy życiowej w tych państwach, przez utworzenie wspólnego rynku węgla i stali (art. 4).
Instytucjami Wspólnoty były: 1. Wysoka Władza, 2. Zgromadzenie Ogólne, 3. Specjalna Rada Ministrów, 4. Komitet Konsultacyjny przy Wysokiej Władzy, 5. Trybunał Sprawiedliwości. W latach pięćdziesiątych trwały także prace nad powołaniem Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej, projekty te nie doczekały się jednak realizacji.
Europejska Wspólnota Gospodarcza
25 marca 1957 r. w Rzymie ministrowie Szóstki podpisali traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Celem EWG była budowa wspólnego rynku. 25 marca 1957 r. podpisano umowę uznającą Europejskie Zgromadzenia Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości za wspólne organy trzech Wspólnot. Układ wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1958 r. Umowa z 8 kwietnia 1965 r. uznała Radę i Komisję za wspólne organy trzech Wspólnot. Weszła w życie 1 sierpnia 1967 r. Jednolity Akt Europejski podpisany Hadze 28 lutego 1986 r. i Luksemburgu 17 lutego 1986 stanowił, że Wspólnoty Europejskie i Europejska Wspólnota Polityczna za swój cel stawiają wspólne przyczynianie się do konkretnych postępów na drodze do Unii Europejskiej. Wszedł w życie 1 sierpnia 1987 r. Zgodnie z postanowieniami JAE utworzono wspólny rynek, który rozpoczął funkcjonować 1 stycznia 1993 r. Z dniem 1 stycznia 1994 r. państwa EFTA i Unii Europejskiej utworzyły układem z 2 maja 1992 r. - podpisanym w Porto - Europejski Obszar Gospodarczy.
Traktat z Maastricht
Traktatem o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. podpisanym w Maastricht doszło do ustanowienia Unii Europejskiej (art.1.T.U.E.). Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Unię buduje się w oparciu o Wspólnoty Europejskie uzupełniając je polityką i formami współpracy ustanowionymi w niniejszym Traktacie. Traktat ustanowił wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje wszelkie kwestie związane z bezpieczeństwem Unii, włącznie z ewentualnym określeniem wspólnej polityki obronnej, która z czasem może doprowadzić do wspólnej obronności. Traktat przewiduje współdziałanie z Unią Zachodnioeuropejską przy realizacji tej polityki. Ustanowiono współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Unia nie posiada osobowości prawnej, którą posiadają Wspólnoty Europejskie. Do głównych celów Unii należy: osiąganie trwałego i zrównoważonego postępu gospodarczo-społecznego, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej oraz ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, docelowo ze wspólną walutą, pełne zachowanie i rozbudowanie tego, co stanowi dorobek Wspólnoty. Traktat o UE zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Traktat modyfikuje też postanowienia traktatów założycielskich Wspólnot.
Organy i struktura Unii
Organami Unii są: Rada Europejska, Rada, Parlament Europejski, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji, Trybunał Rewidentów Księgowych, Rzecznik Praw Obywatelskich, Komitet Regionów, Europejski Bank Centralny i inne organy pomocnicze.
W Parlamencie Europejskim, w skład którego wchodzą przedstawiciele narodów państw zjednoczonych we wspólnocie, zasiada 626 deputowanych z wyborów bezpośrednich. Rada złożona jest z przedstawicieli państw członkowskich szczebla ministerialnego. W celu wypełnienia postanowień Traktatu UE o unii gospodarczo-walutowej Traktatem ustanowiono Europejski System Banków Centralnych (art.4a TWE). Art. 105 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej stanowi, że główny cel Europejskiego Systemu Banków Centralnych stanowi utrzymanie stabilności cen. ESBC składa się z Europejskiego Banku Centralnego i narodowych banków centralnych (art.106 TWE).
Nowa waluta – euro
Zgodnie z Traktatem 1 stycznia 1999 r. rozpoczął się nowy etap unii gospodarczo-walutowej. Jedenaście państw członkowskich U.E. wprowadziło nową walutę – euro.
Traktaty ustanawiające Unię i Wspólnoty są pierwotnymi prawami Unii. W celu realizacji postanowień Traktatów organy Unii mają prawo wydawać akty prawne: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie. Art. O Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że każde państwo europejskie, respektujące zasady określone w Artykule F(1), może ubiegać się o status członka Unii. Swój wniosek składa do Rady, która działa jednomyślnie, po porozumieniu z Komisją i po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego, który działa bezwzględną większością swoich członków. Warunki przyjęcia do Unii określa umowa, która podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się strony. Aktualnie Unię tworzy piętnaście państw i są nimi: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Włochy, Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja. 2 pażdziernika 1997 r. Rada Europejska przyjęła tekst Traktatu Amsterdamskiego nowelizującego traktaty o Unii Europejskiej, zaś 26 lutego 2001 r. podpisana została ostateczna wersja Traktatu z Nicei Zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej, traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne.
Literatura:
Dokumenty Europejskie w opracowaniu A. Przyborowskiej-Klimczak i E. Skrzydło – Tefelskiej, tom I, Lublin 1996
G. Druesne, Prawo materialne i polityki Wspólnot i Unii Europejskiej, Warszawa 1996
D. Lasok, Zarys Prawa Unii Europejskiej, Toruń 1995
J. Łaptoś, Europa jedna czy dwie? Kraków 1994
A. Marszałek, Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej, Łódź 1996
J. Mrozek, Teorie integracji regionalnej a rozwój Wspólnoty Europejskiej, w: Sprawy
Międzynarodowe, 1991, nr 9
Śródtytuły pochodzą od Redakcji. Komentarze do tego tekstu są moderowane
mgr Marcin Szywała