Kontynuujemy naszą wędrówkę po miejscowościach gminy Rychliki. Tym razem Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK, przytacza ciekawostki związane z wsiami: Mokajny i Topolno Wielkie.
W okolicy Mokajn odkryto wiele grodów dawnych Prusów, a także pozostałości dwóch drewnianych pomostów, ułatwiających przejazd przez podmokłe tereny Dzierzgonki. Innym dowodem na kontakty handlowe i trakt handlowy zwany „Szlakiem Bursztynowym” było znalezienie w drugiej połowie XIX w. prawie 130 ułamków monet arabskich pochodzących z różnych mennic. Znalezisko to znajdowało się kiedyś w zbiorach rodu Dohnów w Słobitach.
W pobliżu Mokajn odbyła się w 1235 r. zimowa bitwa na rzeką Dzierzgonią (Sirgune).Było to starcie podczas wyprawy krzyżowej przeciwko Prusom. Po stronie krzyżackiej, dowodzonej przez Hermanna von Balka (mistrza krajowego, założyciela Chełmna, Torunia i Elbląga) wzięły udział polskie oddziały, pod dowództwem Konrada Mazowieckiego, jego syna Kazimierza Kujawskiego, Henryka Brodatego, jego syna Henryka Pobożnego, Władysława Odońca oraz księcia Świętopełka i jego syna Sambora. Prusowie ponieśli klęskę.
Mokajny zostały założone w 1355 r., kiedy to komtur Dzierzgonia Werner von Rumdorff przekazał niejakim Stefanowi i Clausowi 16 mórg w tej okolicy (jedna morga to nieco ponad 0,5 ha). Początkowo pruska wieś czynszowa stała się dobrami rycerskimi, pod koniec XVIII w. był tu folwark szlachecki, od polowy XIX w. należący do dóbr Dohnów ze Słobit. Po 1945 r. osiedliła się tu głównie ludność pochodzenia ukraińskiego, przesiedlona w ramach akcji „Wisła”.
Wieś na przestrzeni wieków nosiła różne nazwy: Mokaym, Strochisnest i do 1945 r. Strochnest. Po 1945 r. tymczasowo była nazywana Bocianowem, następnie ustalono nazwę Mokajny, nawiązują do historycznego określenia „Mokaym”.
Topolno Wielkie
Pierwsza pisemna informacja o Topolnie Wielkim pochodzi z 1582 r., mówi o prawach Fabiana von Zehmena do kilku miejscowości, wśród których wymienione jest i Topolno.
W 1629 r. polscy maruderzy podczas wojny z Szwecją dokonali rabunku w Topolnie.
W latach 60. XIX w. ówczesny właściciel dóbr postawił tu młyn wodny.
Właścicielem osady od końca XIX wieku był William Schmidt, nabył majątek od późniejszego generała Adolfa von Bessera (1854-1919). Pod koniec XIX w. wzniesiono tu okazały dwór o powierzchni prawie 900 m kw.
Następnie (od 1929 r.) właścicielem majątku (do 1945 r.) był Maksymilian Worczewski wraz z żoną. W okresie II wojny światowej odnotowano pobyt na terenie tak osady jak i majątku Worczewskch dziewiętnastu pracowników przymusowych z Polski, pięciu jeńców francuskich, a pod koniec wojny dołączyło do nich kilkunastu jeńców włoskich. Po 1945 r. przez pewien czas majątkiem zarządzała Armia Czerwona, po czym powstał tu PGR, który funkcjonował do 1990 r.
Obecnie we wsi znajdują się ruiny pałacu, który spłonął dwukrotnie z niewiadomych powodów w 1995 r., będąc już prywatną własnością. Do dzisiaj zachował się też zaniedbany park krajobrazowy z drzewostanem z tamtego okresu (niektóre drzewa liczą ok. 250 lat), stawami i przepływającym strumykiem Topolka. W parku oprócz rodzimych gatunków drzew znajdują się też sosna wejmutka, kasztanowiec biały, orzech czarny, daglezja zielona.
Do 1945 r. miejscowość nosiła nazwę Gross Tipeln, po 1945 r. przyjęła obecną nazwę.