UWAGA!

Historia okolic Elbląga: Przezmark (odc. 73)

 Elbląg, Budynek kościoła w Przezmarku
Budynek kościoła w Przezmarku (fot. Karol Wyszyński)

Przezmark to wieś znajdująca się na skraju Wysoczyzny Elbląskiej, a założono ją w miejscu dawnej osady Prusów. Miejscowość ta ma również swoją imienniczkę, która obecnie znajduje się na terenie innego województwa. O obu opowie Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK. 

Opisując najbliższą okolicę zajmę się Przezmarkiem. W tym miejscu trzeba powiedzieć, że w czasach, gdy Elbląg był stolicą odrębnego województwa, to w jego granicach leżały dwie miejscowości noszące to miano. Co więcej ich poprzednie nazwy były też takie same. Zaczynamy zatem od tej, która cała czas znajdowała się w powiecie elbląskim.
      
       Przezmark 
       Jest to wieś położona obecnie w województwie Warmińsko-Mazurskim, powiecie i gminie Elbląg. Obecną nazwę miejscowość ta otrzymała po 1945 r., poprzednio nazywano ją jako Pruska Granica (Preußisch Mark) lub Pruska Miedza (Preußenmark). Znajduje się na skraju Wysoczyzny Elbląskiej. Założono ją w miejscu dawnej osady Prusów, którzy zamieszkiwali ją również po zajęciu tych ziem przez Krzyżaków. Pruska osada miała charakter handlowy.
       Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1349 r. kiedy to komtur elbląski, Ortlof von Trier, wystawił dokument pozwalający niejakiemu Nicholasowi Massindorfowi na założenie karczmy.
       W 1361 r. czterech zasymilowanych braci – rycerzy pruskich - otrzymało od wielkiego mistrza Winricha von Kniprode (ok. 1310-1382) sześć włók ziemi.
       Po 1466 r. miejscowość znalazła się granicach Prus Królewskich i została nadana miastu Elbląg. W podległości do Elbląga wieś pozostała po 1772 r. , po zajęciu tych terenów przez Prusy, w ramach pierwszego rozbioru Polski.

  Elbląg, Portal kościoła w Przezmarku
Portal kościoła w Przezmarku (fot. Karol Wyszyński)


      
       Kościół
      
Do najcenniejszych zabytków we wsi należy kościół, wspomniany w zapiskach z 1345 r.
       Jest jednym z najstarszych kościołów w powiecie elbląskim. W dniu 7 lutego 1249 r. w Dzierzgoniu Krzyżacy, w ramach zawartego pokoju z Prusami po ich pierwszym powstaniu (1242-1249), zobowiązali Prusów do wybudowania przez nich 22 kościołów na podbitym terenie. Jednym z nich był właśnie kościół w Przezmarku. W 1573 r. kościół został spalony po uderzeniu pioruna, po czym go odbudowano. Po reformacji, od 1557 r., był kościołem ewangelickim, po powrocie tych ziem do Polski zostal kościołem katolickim pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego.
       W świątyni są dzwony.  Jeden z 1403 r., odlany dla uczczenia św. Katarzyny, drugi pochodził z 1430 r. ale po pęknięciu uległ przetopieniu w 1890 r. Ołtarz jest barokowy i pochodzi z 1718 r., a został ufundowany przez sędziego ziemskiego Ernsta Horna. Ołtarz ten przeszedł renowację i pozłocenie w 1844 r. przez A. Fieckiego i G. Wiechena. Ocalały też zabytkowe obrazy z ołtarza, które przedstawiają Ukrzyżowanie, Wniebowstąpienie i Ostatnią Wieczerzę.
       Ambona jest barokowa i ustawiona na granitowej podstawie. W kościele musieli gościć rajcowie z Elbląga, bo zachowała się również ława dla nich z herbem tego miasta. Granitowa pięciokątna chrzcielnica pochodzi z 1701 r. i ustawiona jest na stojaku z ośmioma główkami aniołów.
       W świątyni znajduje się empora z obudową z XVIII w. ozdobiona dziesięcioma obrazami przedstawiającymi sceny biblijne.
       Obecne organy pochodzą już z czasów powojennych i ufundowane zostały przez syna ostatniego pastora ewangelickiego.
       Poprzedni instrument pochodzący z 1901 r., wykonany przez elbląską firmę produkującą te instrumenty, czyli Terletzki & Wittek, zostały zdewastowane.
       Zachowała się szafa po jeszcze starszych organach Andreasa Hildebrandta z 1713 r.
       Szkoła w miejscowości istniała już za czasów krzyżackich. W 1813 r. naukę przerwał pobyt wojsk rosyjskich w tej wsi. W 1829 r. pobudowano nowy budynek szkolny, a w 1879 r. następny. Spalono go w 1906 r., co spowodowało budowę nowego w dwa lata później.
       Miejscowość dotykały też i inne nieszczęścia niż tylko pożary. Takim nieszczęściem był pobyt wojsk napoleońskich w czasie jego wojen. Wieś, jak i okolica, odczuła to i poniosła poważne straty finansowe. W 1873 r. pożar strawił zabudowania gospodarcze proboszczówki.

WyKa

Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
Reklama