W dzisiejszym odcinku cyklu „Historia okolic Elbląga” Karol Wyszyński, przewodnik elbląskiego PTTK zaprasza na Warmię, którą przez wieki rządzili biskupi. Skąd wzięła się nazwa tej krainy?
Po podboju tych ziem przez zakon krzyżacki Warmia stała się dominium biskupim z dużą autonomią. Podlegała władzy biskupa warmińskiego i stanowiła jedną trzecią diecezji warmińskiej.
Tu rządził biskup
Warmia nosiła różne nazwy na przestrzeni wieków: Wormjan – nazwa staropruska, Warńija – warmińska, Warmzia – mazurska, po łacinie zaś Varmia, Warmia, Ermland. Niemieckie określenia to Emeland, a później Ermland.
Pierwszym biskupem diecezji warmińskiej był Anzelm (ur. ok. 1210, zm.1278), który uniezależnił ją od Krzyżaków. Po drugim powstaniu pruskim (1260-1274) i zniszczeniu ówczesnej stolicy biskupstwa – Braniewa, Anzelm osiadł w Elblągu i tu zmarł. Jest pochowany w elbląskiej katedrze. Wspominałem o nim opisując ul. Częstochowską.
Z biskupów warmińskich należałoby wymienić m.in.: Eneasza Sylwiusza Piccoloniniego (Enea Silvio de Picooliminiego, 1405-1464), który został papieżem Piusem II, a także Jana Dantyszka (właściwie Johannes von Hoefen, 1485-1548, z urodzenia gdańszczanina) – pierwszego polskiego dyplomatę; Stanisława Hozjusza (1504-1579) - również polskiego dyplomatę i poetę, przedstawiciela kontrreformacji, nielubianego przez elblążan w tamtym okresie; Ignacego Błażeja Franciszka Krasickiego (1735-1801) - zarazem poetę, prozaika i publicystę, jednego z najważniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia. Pierwszym polskim biskupem po powrocie do Polski był Józef Drzazga (1914-1978).
W 1466 r. dominium weszło w skład państwa polskiego, zachowało jednak pełną autonomię. W 1772 r., w wyniku I rozbioru Polski, przypada Prusom. Do Polski Warmia powróciła w 1945 r. Co ciekawe, do 1992 roku parafie katolickie z Elbląga były częścią diecezji warmińskiej. Przestały być, gdy decyzją Jana Pawła II powstała diecezja elbląska.
Narusa
Jadąc z Pogrodzia do Fromborka przejeżdżamy przez mostek na strudze Narusa. Jest to obecnie umowna granica Warmii, sama struga wypływa z okolic wsi Pogrodzie z wysokości 105 m n.p.m. i ma długość 16 km. Uchodzi do Zalewu Wiślanego obok osady Narusa
(do 1945 r. nosiła nazwę Närz).
O Narusie jest też mowa w 13. odcinku serialu „Stawka większa niż życie”. W filmie miała się tu mieścić fabryka, w której trwały badania nad bronią wykorzystującą koncentrację promieni świetlnych. J-23 ją wysadza w powietrze. Oczywiście Hans Kloss nigdy w Narusie nie był...