UWAGA!

Kalendarium elbląskie: 17-24 lutego (odc.35)

 Elbląg, Widok z wieży nieistniejącego już kościoła Trzech Króli na krytą pływalnię i kościół św. Anny
Widok z wieży nieistniejącego już kościoła Trzech Króli na krytą pływalnię i kościół św. Anny

Co wydarzyło się w Elblągu na przestrzeni wieków pomiędzy 17 a 24 lutego? Jak poselstwo pruskie zabiegało o włączenie Prus do Polski? Co upamiętnia stary dąb na placu Słowiańskim? Jakie były dzieje pierwszej elbląskiej krytej pływalni? Kim był gen. Iwan Czerniachowski? Jak elblążanie zabiegali o własną orkiestrę symfoniczną i kiedy dla Polski zdobyto pierwsze medale zimowych igrzysk w dyscyplinach kobiecych? Tego i innych ciekawostek możecie się dowiedzieć z kolejnego odcinka naszego kalendarium.

17 lutego 1966 r.
       Kulturalni elblążanie

       Tego dnia powstało Elbląskie Towarzystwo Kulturalne. Najpierw była „Czerwona oberża” – dyskusyjny klub filmowy, a właściwie szerokie grono przyjaciół i znajomych, spędzające ciekawie ze sobą czas. Lata leciały, młodzi dorośleli, zakładali rodziny i czasu mieli coraz mniej. Pojawiły się też nowe inicjatywy, jak choćby Biennale Form Przestrzennych. A to wymagało już zinstytucjonalizowanego wsparcia. Poza tym państwo, nawet na prowincji, z nieufnością przyglądało się oddolnym, niesformalizowanym inicjatywom.
       Pod aktem założycielskim ETK podpisało się aż 109 członków indywidualnych i 15 zbiorowych. Pierwszym prezesem został Mirosław Demichowicz, wiceprezesami Michał Lecheta i Włodzimierz Sak, sekretarzem Jerzy Błeszyński. Rejestracji ETK dokonano 13 maja 1966 r.
       Elbląskie Towarzystwo Kulturalne, będąc jednym z najstarszych tego typu stowarzyszeń w Polsce, działa do dziś, organizując i patronując wielu wydarzeniom kulturalnym, jak festiwale muzyki dawnej, plastyczne Salony Elbląskie, koncerty kameralne i wiele innych.
      
       18 lutego 1945 r.
       Gieroj i antybohater

       Pod Pieniężnem zginął generał Iwan Czerniachowski. Był najmłodszym, niespełna 40-letnim dowódcą frontu w Armii Czerwonej. Pod jego dowództwem front uzyskał znaczące sukcesy, okrążając na wschód od Mińska ponad 100 tys. żołnierzy niemieckich. Dowodził operacją wileńską i kowieńską, w wyniku których Niemcy zostali wyparci z Litwy i północno-zachodniej Białorusi oraz uzyskano przyczółki na lewym brzegu Niemna. W styczniu 1945 r., dowodząc 3. Frontem Białoruskim brał udział w operacji wschodniopruskiej, gdy wojska 2. i 3. Frontu Białoruskiego odcięły zgrupowania niemieckie w Królewcu i nad Zalewem Wiślanym.
       Według oficjalnej wersji 18 lutego 1945 r. został śmiertelnie raniony odłamkiem niemieckiego pocisku, który wybuchł obok jego samochodu podczas wizytacji oddziałów frontowych w okolicy Pieniężna (Melzak). Jednak okoliczności tej śmierci nie były przedmiotem głębszych badań i do dzisiaj budzą wątpliwości, które trudno zweryfikować bez spenetrowania rosyjskich archiwów. W latach 70. w okolicy Pieniężna postawiono pomnik, upamiętniający generała. Gdy już w wolnej Polsce ujawniono, że Czerniachowski odpowiedzialny był za rozbrajanie żołnierzy Armii Krajowej na Wileńszczyźnie oraz za podstępne aresztowanie ppłk Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" i mjr Teodora Cetysa "Sława", pomnik rozebrano, co wzbudziło sprzeciw ambasady rosyjskiej i było wielokrotnie wykorzystywane w działaniach propagandowych skierowanych przeciw Polsce.
      
       19 lutego 1910 r.
       Otwarto pierwszą miejską pływalnię

       Das Deutsche Bad był przedsięwzięciem prywatnym mistrza malarskiego Franza Frankenberga, który przy nowo wytyczonej ulicy Friedricha Raübera (dziś Czerwonego Krzyża) wybudował okazałą kamienicę, a obok niej zakład kąpielowy. Obiekt szybko zyskał popularność, w ciągu dnia korzystało z niego nawet do 1000 osób.
       Ówczesna prasa podawała, że w skład zakładu wchodziła kryta pływalnia z owalną niecką, otwarta (sezonowa) pływalnia oraz łaźnia z wannami i natryskami. Zakład prócz sportu i rekreacji oferował kąpiele lecznicze, solarium oraz masaże lecznicze i relaksacyjne. Wodę do kąpieli i zabiegów podgrzewano w kotłowni na węgiel. Gdy w 1915 roku z powodu działań wojennych zabrakło węgla, zakład zamknięto. Ponownie został otwarty dopiero w 1925 r., po komunalizacji przedsiębiorstwa i gruntownym remoncie obiektu. I znów kryta pływalnia stała się niezwykle popularna. Dzieci i młodzież korzystały z bezpłatnych lekcji pływania, dorośli organizowali się w związki pływackie, dla których stosowano duże zniżki w cenie biletu. Na treningi przyjeżdżali też sportowcy z Gdańska (tu trenowała m.in. przyszła mistrzyni olimpijska z Melbourne, urodzona w Gdańsku Ursula Happe). Podczas działań wojennych pływalnia została uszkodzona i nie odbudowano jej. W latach 70. na jej miejscu postawiono blok mieszkalny ze sklepem „Moda Polska”.
      
       20 lutego 1454 r.
       Poselstwo pruskie na Wawelu

       Król Kazimierz Jagiellończyk na Wawelu przyjął tego dnia poselstwo Związku Pruskiego z Janem Bażyńskim i elbląskim burmistrzem Wawrzyńcem Pilgrimem. Poselstwo zabiegało o przyjęcie przez króla ziemi pruskiej (inkorporację Prus).
       W 1440 r. szlachta oraz kilkanaście miast pruskich założyło Związek Pruski, który nawiązywał do wcześniej założonego Towarzystwa Jaszczurczego. W obawie przed represjami ze strony Krzyżaków, jego członkowie zwrócili się o pomoc do Polski. Rozpoczęli też przygotowania do powstania, które wybuchło w 1454 r. Gdy w Prusach trwało powstanie, poselstwo pruskie z Janem Bażyńskim na czele przybyło do Krakowa. 6 marca 1454 r. Rada Królewska ogłosiła akt inkorporacji Prus, wcielający je do Polski. Jednocześnie król Kazimierz Jagiellończyk wypowiedział wojnę Zakonowi (wojna trzynastoletnia). W mowie wygłoszonej przed królem Jan Bażyński powiedział: „Poddajemy się dobrowolnie i z posłuszeństwem pod Twoją zwierzchność i rządy, poruczając Ci siebie, żony, dzieci i rodziny nasze, oraz wszystkie miasta, wsie, zamki i miasteczka, bądź zdobyte przez nas, bądź zdobyć się kiedyś mające. Nie odrzucaj zatem próśb naszych i przyjmij je wraz z tymi, których poselstwo sprawujemy".
      
       21 lutego 1960 r.
       Olimpijskie trofea

       Na igrzyska olimpijskich w Squaw Valley elblążanka Helena Pilejczyk zdobyła brązowy medal w biegu na 1500m.
       Kobiece panczeny do programu igrzysk olimpijskich włączono w 1960 r.. Polskę reprezentowały Helena Pilejczyk i Elwira Seroczyńska. Obie w tej samej konkurencji, w biegu na 1500 m. 21 lutego wywalczyły medale: Seroczyńska - srebrny, a Pilejczyk - brązowy. Elwira Seroczyńska w biegu na 1000 m walczyła o złoto, jednak na ostatnim zakręcie zahaczyła łyżwą o śnieżną bandę i wywróciła się. Były to pierwsze dla Polski medale olimpiady zimowej zdobyte w konkurencjach kobiecych. Na kolejny trzeba było czekać 46 lat, zdobyła go Justyna Kowalczyk.

  Elbląg, Pocisk z napisem "Za Czerniachowskiego"
Pocisk z napisem "Za Czerniachowskiego"


      
       22 lutego 1837 r.
       Skromny jubileusz

       Gdy w 1837 r. obchodzono jubileusz 600-lecia założenia Elbląga, miasto znajdowało się w krytycznej sytuacji gospodarczej. Lizano rany po kosztownej okupacji Francuzów, elbląski port całkowicie zamarł, a przemysł dopiero miał się narodzić. Mimo to nie zapomniano o jubileuszu. Już 22 lutego 1837 r. władze miasta skierowały do mieszkańców zaproszenie na obchody święta. Ogłoszono zbiórkę pieniędzy na pomnik, który planowano postawić na placu Fryderyka Wilhelma (plac Słowiański) i dokończenie brukowania placu. Każdy wspomagający to przedsięwzięcie miał otrzymać egzemplarz broszury napisanej przez rajcę Ferdynanda Neumanna (1791-1869), która dotyczyła najważniejszych wydarzeń w dziejach Elbląga. Pomnika jednak nie postawiono. Posadzono jedynie 50-letni dąb, upamiętniając ten fakt granitowym blokiem, zachowanym do dzisiaj, z wyrytą datą 1837. Dąb też trzyma się nieźle.
      
       23 lutego 1946 r.
       Nowe granice powiatu

       Tego dnia wprowadzono zmiany w granicach powiatu elbląskiego, przyłączając doń z powiatu malborskiego gminy: Gronowo, Zwierzno i Żurawiec.
      
       24 lutego 1961 r.
       Dzieje orkiestry

       Z powodu braku finansowania rozpadła się Miejska Orkiestra Symfoniczna, która z przerwami związanymi z brakiem pieniędzy działała od 1951r.
       Inicjatorem powstania orkiestry był dyrektor Zaikładów Wielkiego Proletariatu, inż. Ludwik Dzwonnik. Sprowadził on z Malborka energicznego kapelmistrza Franciszka Muchę, by ten zorganizował i poprowadził zakładową orkiestrę symfoniczną oraz chór. Zespół szybko się rozrastał, bo muzycy znajdowali zatrudnienie w ZWP. Przybywało też amatorów chcących grać w orkiestrze dętej oraz występować w chórze mieszanym i balecie.
       Prowadzone przez Franciszka Muchę zespoły koncertowały na Pomorzu i Mazurach, a w Elblągu uświetniały wszystkie uroczystości. Niestety, w 1956 r. inż. Dzwonnik został odwołany do Warszawy, a jego następcy nie kontynuowali dzieła. Mimo to rok później dyrektor Państwowej Podstawowej Szkoły Muzycznej Józef Karpiński zorganizował na nowo muzyków i utworzył pod patronatem Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Miejską Orkiestrę Symfoniczną im. Feliksa Nowowiejskiego. Pieniędzy wystarczyło na dwa sezony. Po cyklu koncertów w Bażantarni, latem 1958 r. działalność orkiestry zawieszono. W roku następnym do Elbląga powrócił Franciszek Mucha. Udało mu się reaktywować zespół i wznowić koncerty, w nadziei na zdobycie finansów z Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. W tym czasie jednak Elbląg został objęty patronatem Filharmonii Narodowej i pieniędzy na własną orkiestrę już nie starczyło. Ostatecznie w lutym 1961 roku zespół rozpadł się, a na dalsze tego typu inicjatywy trzeba było czekać aż do roku 1990, gdy regularne koncerty zaczęła dawać Miejska Orkiestra Kameralna „Magna Astra”.
      
       Kartki z elbląskiego kalendarium publikowane są na antenie telewizji Truso TV (kanał 140 sieci Vectra) oraz na facebookowym fan page Truso TV.
      

      


Najnowsze artykuły w dziale Dawno temu

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
A moim zdaniem...
  • Generał Iwan Czerniachowski (narodowości ukraińskiej ) bezpośrednio nie uczestniczył w likwidacji wileńskiego kierownictwa AK. Akcją tą kierował generał Iwan Sierow wiceprzewodniczący NKWD. Czerniachowski jako dowodca frontu otrzymał od niego polecenie zorganizowania spotkania z kierownictwem Obwodu AK, którego oddziały walczyły w bitwie o Wilno. Likwidację tych dowódców wykonali żołnierze NKWD osobiście dowodzeni przez Sierowa. Czerniachowskiego przy tym nie było. Po wojnie pojawiła się w pewnych środowiskach teoria, że zginął on w wyniku zamachu podziemia akowskiego. Jednakże badania i analizy archiwów nie potwierdzają tej teorii. Jako ciekawostkę należy uwzględnić fakt, że Czerniachowski przed wyjazdem na inspekcję frontu, w trakcie której zginął, otrzymał z Moskwy telefoniczną informację o awansowaniu go na marszałka. Z uwagi na jego śmierć nie zrealizowano tej decyzji.
  • @Baarry - O kurcze!, co za przypadek!.
Reklama