UWAGA!

Klocki do koronek (Historia jednego przedmiotu cz. 112)

 Elbląg, Klocki do koronek
Klocki do koronek (fot. MAH Elbląg)

Wspólnie z Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu prowadzimy cykl pn. "Historia jednego przedmiotu", w którym prezentujemy ciekawe eksponaty i ich historię. Przedmioty codziennego użytku odnalezione przez badaczy na ziemi (a czasem i w ziemi) elbląskiej przybliżą nam jej dawnych mieszkańców. Dziś będzie o klockach do wytwarzania koronek.

Koronki były częstym elementem nowożytnych strojów, co potwierdzają liczne przedstawienia koronczarek przy pracy przez holenderskich mistrzów malarstwa, jak np. na obrazie Johannesa Vermeera Koronczarka (1669-1671). Nie dziwi zatem fakt, że w elbląskim materiale archeologicznym posiadamy nie tylko fragmenty koronek, ale również klocki służące do ich wytwarzania.
       Klocki do koronek to rodzaj podłużnych, zazwyczaj drewnianych szpulek z nawiniętą na nich nicią. Wyrabiano nimi koronkę, zwaną właśnie klockową, która wymagała odpowiedniej techniki tworzenia, a mianowicie przeplatania w grupach po cztery, wielu nici nawiniętych na klocki. Pozwalało to uniknąć poplątania nici w trakcie pracy. W ten sposób powstawało tzw. płócienko, które tworzyło formy ornamentu i różnego rodzaje siateczki w tle oraz w wypełnieniach motywów. Podczas tworzenia koronka umieszczana była na specjalnej poduszce lub wałku z przygotowanym wcześniej wzorem.
       Każdy klocek składa się ze szpulki i rączki; szpulka natomiast składa się z szyjki, którą od góry ogranicza główka, a od dołu kołnierz. Wyróżnia się dwa typy klocków: kontynentalne, mające uchwyty o kształcie bańkowatym, a częścią ich trzonka jest brzusiec oraz angielskie, które są smukłe, a ich rączka składa się z trzonka bez wyodrębnionego brzuśca. Mają od kilku do kilkunastu centymetrów długości i z reguły są toczone. Wykonywane były z różnych surowców, najczęściej drewna drzew owocowych, buczyny, a także drzew egzotycznych (palisander, bukszpan).
       W Elblągu znaleziono cztery klocki – trzy zachowały się w całości, a jeden we fragmencie.
       Pierwszy z nich, datowany na XVII-XVIII wiek, wykonany jest z jasnego drewna, a swoim kształtem przypomina klocki przedstawiane w literaturze jako charakterystyczne dla belgijskiego ośrodka koronkarskiego w Mechelen. Drugi z nich, określony ogólnie na nowożytny, jest wyrobem rogowym i przypuszczalnie jest również związany z terenami dzisiejszej Belgii. Kolejny, XVII-XVIII-wieczny klocek, został wykonany z drewna egzotycznego, prawdopodobnie palisandru, zwanego też drzewem różanym. Ten egzemplarz został znaleziony razem z jedwabną koronką.
       Ostatni z nich posiada metalowy obciążnik (być może jest to ołów lub jego stop z cyną), a ciężar i długość szyjki tego klocka mogą wskazywać, że był on przeznaczony do pracy z grubszymi nićmi, np. z metalowym oplotem. Jest on datowany na koniec XV lub początek XVI wieku i jest zabytkiem bardzo ciekawym ze względu na konstrukcję i wczesne, jak na tego typu narzędzia, datowanie. Co więcej, wspomniany przedmiot mógł być prototypem klocków do wytwarzania koronek lub używano go do splatania sznurków.

      
       Elbląska Gazeta Internetowa portEl.pl sprawuje patronat medialny nad Muzeum Archeologiczno-Historycznym
Joanna Fonferek, kustosz ds. ceramiki Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu

Najnowsze artykuły w dziale Kultura

Artykuły powiązane tematycznie

Zamieszczenie następnej opinii do tego artykułu wymaga zalogowania

W formularzu stwierdzono błędy!

Ok
Dodawanie opinii
Aby zamieścić swoje zdjęcie lub avatar przy opiniach proszę dokonać wpisu do galerii Czytelników.
Dołącz zdjęcie:

Podpis:

Jeśli chcesz mieć unikalny i zastrzeżony podpis
zarejestruj się.
E-mail:(opcjonalnie)
Reklama