Na cesarskich włościach w Kadynach wczoraj po południu wybuchł wielki pożar. Ogień rozprzestrzeniał się z ogromną prędkością, pochłaniając ogromne połacie terenów. Ofiarą ognia padła wysoka stodoła (niem. Hochfahrtscheune). Pożar, który wybuchł o 14.45, „pożarł” najpierw zapasy zboża, zaczął się rozprzestrzeniać i w stosunkowo krótkim czasie strawił całą stodołę aż po okalające ją mury.
Straż pożarna z Kadyn (niem. Cadinen) oraz z Tolkmicka (niem. Tolkemit) wprawdzie szybko przybyła z gaśnicami na miejsce, jednak wszelkie wysiłki powstrzymania tego żywiołu były daremne.
Powstałe szkody są ogromne, ponieważ spłonęła duża część wszystkich tegorocznych zbiorów. W stodole zgromadzono 200 fuderów* zboża i 80 fuderów siana. Straty szacuje się (włączając wartość budynku) na 60 000 do 70 000 marek. Dużą część szkód pokryje ubezpieczenie. Tajny radca von Etzdorff, pełnomocnik generalny Kadyn, poinformował natychmiast cesarza o tym strasznym nieszczęściu. Cesarz zażądał szczegółowej relacji z przebiegu zdarzenia.
Jeśli idzie o przyczynę wybuchu pożaru, jest ona na razie trudną do wyjaśnienia zagadką. Przypuszcza się, że mogło dojść do podpalenia. Sprawa będzie badana. Stodoła stała na polu i można ją było zobaczyć z okien pociągu. Cieszyła się ona zainteresowaniem ogółu, ponieważ była jedyną tego rodzaju stodołą w naszej okolicy. Do stodoły można było wjechać nie tylko na jej parter, lecz także po rampie na wysokość pierwszego piętra. Ten wielki, masywny budynek został wbudowany przed dwoma laty na polecenie cesarza i stanowił jedną z najbardziej wzorcowych, nowoczesnych budowli, jakie cesarz posiadał na swoich terenach. (ENN, wtorek, 25.11.1913 r.)
* fuder – dawna miara zboża, siana i drewna.
Ciepłe napoje dla kolejarzy
Podobnie jak w latach ubiegłych, tak i tej zimy pracownikom kolei, tj. maszynistom, kolejarzom, personelowi manewrowemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze godzin oraz zwrotniczym [...] podczas utrzymującego się mrozu wynoszącego co najmniej 12 stopni poniżej zera po przepracowaniu co najmniej czterech godzin przysługują ciepłe napoje, takie jak kawa, ciepłe piwo oraz rosół. Wszystko oczywiście na koszt zarządu kolei. Podobne zabiegi sprawdziły się w latach ubiegłych. (ENN, poniedziałek, 24.11.1913 r.)
Śmierć w wyniku zatrucia alkoholowego
Znany z alkoholizmu, głuchoniemy czeladnik garncarstwa Wermter z Elbląga kazał sobie wczoraj przynieść pół litra wódki, którą wypił jednym haustem. Nie zdążył dopić ostatniej kropli, gdy zsunął się z krzesła na ziemię, gdzie znaleziono go martwym. Przyczyną zgonu było zatrucie alkoholowe. (ENN, poniedziałek, 24.11.1913 r.)
Reforma oczyszczalni ścieków
Wiele razy wspominaliśmy już na naszych łamach, że miejska oczyszczalnia ścieków nie spełnia wymogów. Radca budowlany z naszego magistratu Knoell zrobił rozeznanie co do funkcjonowania podobnych oczyszczalni ścieków w innych miastach i spisał swoje doświadczenia w formie obszernego i szczegółowego sprawozdania, celem przeprowadzenia reformy w naszej miejskiej oczyszczalni. Swoje wnioski przedstawi w piątek podczas posiedzenia rady miasta. (ENN, środa, 26.11.1913 r.)
Skup rosyjskiego mięsa tymczasowo wstrzymany
Ponieważ różnice cenowe naszej i rosyjskiej wieprzowiny są obecnie nieznaczne, […] magistrat zrezygnował na razie z importu rosyjskiego mięsa do czasu obniżki jego cen w Rosji. (ENN, środa, 26.11.1913 r.)
Pokaz tanga w resursie mieszczańskiej
O tangu, tańcu pochodzącemu z Ameryki, wiele już napisano. […]. W poniedziałek w resursie mieszczańskiej mistrzyni baletu Lineck z Gdańska (niem. Danzig) będzie miała okazję zaprezentować zarówno brazylijskie tango, jak i tango argentino. […].
Przypuszczamy, że występem tym zainteresuje się przede wszystkim młoda społeczność naszego miasta. Przedsprzedaż biletów w sklepie z cygarami pana Neumanna. (ENN, czwartek, 27.11.1913 r.)
50. urodziny
24 grudnia swoje 50. urodziny będzie obchodzić Emma Wietzke, której poetycki talent zyskał wielu zwolenników wśród elblążan. Wietzke urodziła się w roku 1863 w Kłajpedzie (niem. Memel) jako córka listonosza Alexa Wietzke. Uczęszczała do tamtejszej szkoły ludowej, następnie podjęła naukę w gastronomii. W 1890 roku wyszła za Hermanna Wietzke, z zawodu kowala, z miejscowości Janischken koło Kłajpedy. Od 1899 roku mieszka w Elblągu.
Na Boże Narodzenie 1909 roku mieszkańcy naszego miasta sprawili jej ogromny prezent w postaci wydanego tomiku wierszy jej autorstwa. (ENN, piątek, 28.11.1913 r.)
Niezwykłe znalezisko
Niezwykłego odkrycia dokonał w ostatnich dniach rybak podczas połowu na rzece Elbląg niedaleko jej połączenia z Kanałem Jagiellońskim*. Mężczyzna wyciągnął z wody bardzo dobrze zachowaną czaszkę ludzką. Czaszka została zakopana niedaleko rzeki Elbląg. (ENN, sobota, 29.11.1913 r.)
* Kanał Jagielloński – niem. Kraffohlkanal – najstarszy na ziemiach polskich kanał żeglugowy, łączący rzekę Elbląg z Nogatem, wybudowany w roku 1483, o długości 5,7 kilometra. Kanał jest najkrótszą wodną drogą śródlądową łączącą Elbląg (poprzez Nogat, Szkarpawę, śluzy Gdańską Głowę i Przegalinę) z Gdańskiem – Wikipedia.
***
W tym roku publikujemy teksty przypominające wydarzenia z 1913 roku, dziejące się w naszym mieście i okolicach. Dziś kolejne wiadomości z listopada 1913. Przeglądamy stare numery „Elbinger Neueste Nachrichten”, korzystając ze zdigitalizowanych zasobów Biblioteki Elbląskiej.
Powstałe szkody są ogromne, ponieważ spłonęła duża część wszystkich tegorocznych zbiorów. W stodole zgromadzono 200 fuderów* zboża i 80 fuderów siana. Straty szacuje się (włączając wartość budynku) na 60 000 do 70 000 marek. Dużą część szkód pokryje ubezpieczenie. Tajny radca von Etzdorff, pełnomocnik generalny Kadyn, poinformował natychmiast cesarza o tym strasznym nieszczęściu. Cesarz zażądał szczegółowej relacji z przebiegu zdarzenia.
Jeśli idzie o przyczynę wybuchu pożaru, jest ona na razie trudną do wyjaśnienia zagadką. Przypuszcza się, że mogło dojść do podpalenia. Sprawa będzie badana. Stodoła stała na polu i można ją było zobaczyć z okien pociągu. Cieszyła się ona zainteresowaniem ogółu, ponieważ była jedyną tego rodzaju stodołą w naszej okolicy. Do stodoły można było wjechać nie tylko na jej parter, lecz także po rampie na wysokość pierwszego piętra. Ten wielki, masywny budynek został wbudowany przed dwoma laty na polecenie cesarza i stanowił jedną z najbardziej wzorcowych, nowoczesnych budowli, jakie cesarz posiadał na swoich terenach. (ENN, wtorek, 25.11.1913 r.)
* fuder – dawna miara zboża, siana i drewna.
Ciepłe napoje dla kolejarzy
Podobnie jak w latach ubiegłych, tak i tej zimy pracownikom kolei, tj. maszynistom, kolejarzom, personelowi manewrowemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze godzin oraz zwrotniczym [...] podczas utrzymującego się mrozu wynoszącego co najmniej 12 stopni poniżej zera po przepracowaniu co najmniej czterech godzin przysługują ciepłe napoje, takie jak kawa, ciepłe piwo oraz rosół. Wszystko oczywiście na koszt zarządu kolei. Podobne zabiegi sprawdziły się w latach ubiegłych. (ENN, poniedziałek, 24.11.1913 r.)
Śmierć w wyniku zatrucia alkoholowego
Znany z alkoholizmu, głuchoniemy czeladnik garncarstwa Wermter z Elbląga kazał sobie wczoraj przynieść pół litra wódki, którą wypił jednym haustem. Nie zdążył dopić ostatniej kropli, gdy zsunął się z krzesła na ziemię, gdzie znaleziono go martwym. Przyczyną zgonu było zatrucie alkoholowe. (ENN, poniedziałek, 24.11.1913 r.)
Reforma oczyszczalni ścieków
Wiele razy wspominaliśmy już na naszych łamach, że miejska oczyszczalnia ścieków nie spełnia wymogów. Radca budowlany z naszego magistratu Knoell zrobił rozeznanie co do funkcjonowania podobnych oczyszczalni ścieków w innych miastach i spisał swoje doświadczenia w formie obszernego i szczegółowego sprawozdania, celem przeprowadzenia reformy w naszej miejskiej oczyszczalni. Swoje wnioski przedstawi w piątek podczas posiedzenia rady miasta. (ENN, środa, 26.11.1913 r.)
Skup rosyjskiego mięsa tymczasowo wstrzymany
Ponieważ różnice cenowe naszej i rosyjskiej wieprzowiny są obecnie nieznaczne, […] magistrat zrezygnował na razie z importu rosyjskiego mięsa do czasu obniżki jego cen w Rosji. (ENN, środa, 26.11.1913 r.)
Pokaz tanga w resursie mieszczańskiej
O tangu, tańcu pochodzącemu z Ameryki, wiele już napisano. […]. W poniedziałek w resursie mieszczańskiej mistrzyni baletu Lineck z Gdańska (niem. Danzig) będzie miała okazję zaprezentować zarówno brazylijskie tango, jak i tango argentino. […].
Przypuszczamy, że występem tym zainteresuje się przede wszystkim młoda społeczność naszego miasta. Przedsprzedaż biletów w sklepie z cygarami pana Neumanna. (ENN, czwartek, 27.11.1913 r.)
50. urodziny
24 grudnia swoje 50. urodziny będzie obchodzić Emma Wietzke, której poetycki talent zyskał wielu zwolenników wśród elblążan. Wietzke urodziła się w roku 1863 w Kłajpedzie (niem. Memel) jako córka listonosza Alexa Wietzke. Uczęszczała do tamtejszej szkoły ludowej, następnie podjęła naukę w gastronomii. W 1890 roku wyszła za Hermanna Wietzke, z zawodu kowala, z miejscowości Janischken koło Kłajpedy. Od 1899 roku mieszka w Elblągu.
Na Boże Narodzenie 1909 roku mieszkańcy naszego miasta sprawili jej ogromny prezent w postaci wydanego tomiku wierszy jej autorstwa. (ENN, piątek, 28.11.1913 r.)
Niezwykłe znalezisko
Niezwykłego odkrycia dokonał w ostatnich dniach rybak podczas połowu na rzece Elbląg niedaleko jej połączenia z Kanałem Jagiellońskim*. Mężczyzna wyciągnął z wody bardzo dobrze zachowaną czaszkę ludzką. Czaszka została zakopana niedaleko rzeki Elbląg. (ENN, sobota, 29.11.1913 r.)
* Kanał Jagielloński – niem. Kraffohlkanal – najstarszy na ziemiach polskich kanał żeglugowy, łączący rzekę Elbląg z Nogatem, wybudowany w roku 1483, o długości 5,7 kilometra. Kanał jest najkrótszą wodną drogą śródlądową łączącą Elbląg (poprzez Nogat, Szkarpawę, śluzy Gdańską Głowę i Przegalinę) z Gdańskiem – Wikipedia.
***
W tym roku publikujemy teksty przypominające wydarzenia z 1913 roku, dziejące się w naszym mieście i okolicach. Dziś kolejne wiadomości z listopada 1913. Przeglądamy stare numery „Elbinger Neueste Nachrichten”, korzystając ze zdigitalizowanych zasobów Biblioteki Elbląskiej.
tłum. DK